Enkele dagen voor de verkiezingen van 21 mei blijft het politieke landschap mistig, vooral wat betreft de mogelijke vorming van de volgende regering.

De Griekse heersende klasse geeft de voorkeur aan een nieuw mandaat voor Kyriakos Mitsotakis de leider van Nieuwe Democratie, de traditionele rechtse partij in Griekenland. Ze mobiliseert haar krachten en invloed voor dit doel, dat wordt omschreven door Mitsotakis' slogan 'autonomie'. Met andere woorden, de vorming van een parlementaire meerderheid voor zijn partij die haar in staat zou stellen een regering te vormen zonder de verplichting een coalitie aan te gaan met een van de kleinere partijen (met name Pasok). Deze doelstelling, die de verkiezing van 151 afgevaardigden (van de 300 in het Parlement) impliceert, is niet mogelijk onder het proportionele systeem dat voor het eerst zal worden toegepast bij de verkiezingen van 21 mei 2023 [bij deze verkiezingen zal, anders dan in het verleden, de partij die op de eerste plaats staat niet een bepaald aantal extra zetels in het Parlement toegewezen krijgen].

Ervan uitgaande dat Nieuwe Democratie als partij met de meeste stemmen naar voren komt, heeft Kyriakos Mitsotakis gezegd dat hij zal weigeren besprekingen aan te gaan voor de vorming van een coalitieregering en dat hij zal kiezen voor een nieuwe verkiezingsstrijd voor een tweede ronde (op 2 juli) en zelfs indien nodig een derde ronde. Die volgende verkiezingen zullen worden gehouden onder een ander kiesstelsel, dat minder proportioneel is en voorziet in een 'bonus' van zetels voor de grootste partij, waardoor een 'zelfvoorzienende' rechtse regering mogelijk kan worden.

Een lange periode van opeenvolgende verkiezingen en politieke twisten impliceert uiteraard een mate van instabiliteit. Daarom zou de heersende klasse alleen onder bepaalde voorwaarden de voortzetting van een dergelijke tactiek van Kyriakos Mitsotakis tolereren: alleen als de rechtse partij bij de verkiezingen van 21 mei een overtuigend resultaat behaalt met het vooruitzicht op een absolute meerderheid van zetels in de tweede ronde. Volgens opiniepeilers zou de drempel voor een dergelijk scenario 33 procent van de stemmen zijn ‒ en in ieder geval meer dan 31 procent. Als dat niet het geval is, zal de druk van de heersende klasse om een regering met een 'brede consensus' te vormen al op 21 mei voelbaar zijn.

Deze mate van steun en/of tolerantie van de Griekse kapitalisten voor de inspanningen van Kyriakos Mitsotakis om aan de macht te blijven is geen verrassing. Vorig jaar boekten de beursgenoteerde ondernemingen een indrukwekkende winstgroei. De gemiddelde jaarlijkse winstgroei bedroeg 303 procent! Dat is een record voor de afgelopen 20 jaar.

Lezers die vermoeden dat een dergelijke winststijging een zeer harde aanval op de werknemers impliceert, hebben gelijk. Volgens cijfers van Eurostat moet 12,6 procent van de Griekse werknemers meer dan 50 uur per week werken. En dat is 'zuivere' arbeidstijd (exclusief vervoer, pauzes, enzovoort). Ook moet worden opgemerkt dat dit de officiële cijfers zijn, terwijl we allemaal weten dat de werkelijke situatie veel erger is. Zo zijn in de eerste vier maanden van 2023 57 werknemers omgekomen bij 'ongevallen' tijdens hun werk. Deze doden vielen vooral in de voedingsindustrie, scheepswerven, logistiek, bouw en transport. Deze sectoren zijn, samen met de energiesector, de grote kampioenen van de winstgroei.

Ondanks de demagogie van de regering rond een lichte verhoging van het minimumloon (dat is verhoogd tot 778 euro vóór belastingen en premies, of 667 euro netto...), is volgens de OESO het reële gemiddelde loon van werknemers in 2022 met 7,4 procent gedaald. Dat is het gevolg van de algemene inflatie (9,3 procent) en vooral van de nog hogere inflatie van de voedsel-, energie- en huizenprijzen.

De prijsinflatie die de huishoudens verplettert, is gunstig voor de belastinginkomsten: de 'overprestatie' bij de btw-inning heeft ertoe bijgedragen dat de staatsbegroting voor 2022 uitkomt op 4,8 miljard euro meer belastinginkomsten dan de al zeer optimistische doelstellingen van de regering.

Deze stijging van belastinginkomsten heeft voornamelijk de bewapening gefinancierd. In de loop van 2022 werd meer dan 7,8 miljard euro uitgegeven voor de aankoop van wapens (Amerikaanse, Franse en Israëlische). Tegelijkertijd wordt er voortdurend gesneden in de sociale uitgaven. De ineenstorting van de openbare ziekenhuizen heeft geleid tot een toename van 12,3 procent van de 'oversterfte' (dat wil zeggen sterfgevallen van patiënten die onder normale omstandigheden geen risico zouden mogen lopen). Het aantal sterfgevallen door zogenaamde 'beroepsziekten' bedraagt meer dan 3.000 per jaar! Openbare scholen worden voornamelijk gerund door 'tijdelijke' of 'seizoensgebonden' leraren en personeel.

Kyriakos Mitsotakis vertrouwt op de prestaties van zijn regering om de steun van de heersende klasse op te eisen en een nieuw mandaat te krijgen.

Maar hij rust niet op zijn lauweren. Bij de presentatie van het verkiezingsprogramma van Nieuwe Democratie beloofde hij een jaarlijkse groei van het Griekse kapitalisme die tweemaal zo groot is als het Europese gemiddelde en een toename van de buitenlandse investeringen in Griekenland met 70 procent. Deze doelstellingen zijn niet realistisch: zelfs de meest agressieve Griekse kapitalistische groepen delen dit overdreven optimisme niet. De politieke boodschap van Kyriakos Mitsotakis gaat echter niet over de juistheid van deze prognoses, maar over de methode die nodig is om dergelijke doelen na te streven. En het is duidelijk dat die methode de bijna volledige verplettering van elk potentieel verzet van de arbeidersklasse omvat: het breken van elke vakbondskracht, het effectief verbieden van stakingen en demonstraties, het dereguleren van nu al flexibele arbeidsrelaties, het wegnemen van elke wettelijke rem op de kapitalistische uitbuiting, het versnellen van de privatisering van gezondheidszorg, onderwijs, watervoorziening, energie, enzovoort.

Deze Balkanversie van het Thatcherisme is een van de gevaarlijkste uitdagingen waarmee we sinds de val van de militaire dictatuur [1974] zijn geconfronteerd.

De weerstand van de arbeidersklasse tegen het beleid van Kyriakos Mitsotakis was opmerkelijk. Na het tragische 'spoorwegongeval' in Tempé vond een grote reeks stakingen en demonstraties plaats, met massale deelname en nog bredere steun van de bevolking. Het regime werd even geconfronteerd met het gevaar van een mogelijke 'intrede' van massamobilisatie in de periode vóór de verkiezingen. Uiteindelijk werd dat potentieel gedoofd.

Syriza zette al zijn gewicht in om het volk af te leiden van directe actie in de straten en stakingen en om passief te wachten op een 'verandering' in de stembus. De Communistische Partij heeft juist dit moment uitgekozen om de arbeidersklasse 'uit te leggen' dat de belangrijkste overheidsbedrijven ‒ of ze nu door de overheid worden gecontroleerd of geprivatiseerd ‒ in feite nog steeds onder controle van de kapitalisten staan. En dat er dus geen enkele serieuze reden is om te strijden tegen de misdadige privatisering van het spoorwegvervoer.

Desondanks had het verzet van de arbeiders een politiek-electoraal effect. Nieuwe Democratie, die de verkiezingen van juni 2019 won met 39,85 procent van de stemmen, hoopt nu op meer dan 31-33 procent electorale steun om de hoop te behouden aan de macht te blijven.

Deze beperking van de politieke macht van Kyriakos Mitsotakis is het resultaat van volksactiviteiten van onderop. Het is het resultaat van stakingsacties in scholen en ziekenhuizen tijdens de pandemie, van zegevierende stakingen in de particuliere sector (werknemers van E-Food en werknemers van het Chinese bedrijf Cosco in de haven van Piraeus) en van het verzet van jongeren- en studentenbewegingen tegen de onderdrukking door de staatspolitie.

In deze periode had Kyriakos Mitsotakis ten val kunnen worden gebracht onder de slagen van volks- en linkse mobilisaties of ‒ op zijn minst ‒ had hij de huidige verkiezingstermijn kunnen halen zonder hoop op een nieuwe overwinning.

De redenen waarom dat niet het geval is, kunnen grotendeels worden toegeschreven aan de sociaal-liberale mutatie van Syriza en de gematigde en strikt verkiezingsgerichte tactiek van Alexis Tsipras.

Het is voorspelbaar dat het verkiezingsplatform van Syriza niet antikapitalistisch is. Het is zelfs niet anti-neoliberaal. Zelfs na de misdaad van Tempé durft Syriza de opheffing van de privatisering van de Griekse Spoorwegen niet voor te stellen en beperkt het zich tot een belofte om opnieuw te onderhandelen over de voorwaarden van het contract met de Italiaanse maatschappij FDSI-Ferrovie dello Stato Italiane. Wat de lonen betreft, vermeldt het Syriza-platform een soort indexering van de lonen, gekoppeld aan de prijzen, maar dat is wensdenken aangezien die loonsverhoging, tenminste tot een niveau dat de inflatie compenseert, afhankelijk is van de instemming van de werkgeversorganisaties!

Ten slotte is het zelfs geen platform dat op zijn minst vraagtekens zet bij het keurslijf dat de Griekse economie is opgelegd in het kader van de afspraken met de schuldeisers, de befaamde memoranda. Het akkoord dat Alexis Tsipras in 2018 met de schuldeisers heeft gesloten en dat misleidend wordt bestempeld als een 'exit uit de memoranda', heeft gunstige gevolgen voor de Griekse kapitalisten, alsook voor het schuldbeheer en het vermogen van de Griekse staat om financiering te zoeken op de internationale financiële markten. Maar in ruil daarvoor bepaalt het in draconische termen dat alle bezuinigingen op lonen, pensioenen en arbeidsrechten moeten worden verlengd ‒ onder 'nauwlettend toezicht' van de Trojka ‒ tot... 2060. Zoals verwacht durfde Alexis Tsipras dit akkoord, dat door zijn eigen regering werd ondertekend, niet ter discussie te stellen.

Wat Syriza nu belooft is 'verandering', via een 'progressief-democratische' regering onder de hoofdleus 'Rechtvaardigheid overal'. Het is eigenlijk schokkend om te zien hoezeer Alexis Tsipras probeert (zelfs in zijn persoonlijke stijl) Andreas Papandreou te imiteren, door te trachten zijn partij te presenteren als een reïncarnatie van de grote oude Pasok, de sociaaldemocratische partij die werd verpletterd door... Syriza tijdens de periode van haar groei, een periode die radicaal was ‒ tussen 2010 en 2015 ‒ en gericht op de sociale beweging.

Maar deze conservatieve politiek, die erop gericht is Kyriakos Mitsotakis uit de regering te zetten zonder serieuze confrontatie met een van de belangrijkste economische en politieke oriëntaties van het establishment, kan geen coherente politieke stroming opbouwen die de werkende massa's hoop kan geven. In alle opiniepeilingen blijft Syriza op de tweede plaats staan, met een achterstand op Nieuwe Democratie wat stemintenties betreft, ondanks het feit dat in diezelfde peilingen Mitsotakis' beleid inzake klassenzaken (lonen, pensioenen, arbeidsrechten, sociale uitgaven) massaal wordt verworpen.

Tsipras' wending naar het politieke 'centrum' komt ook tot uiting in de cruciale kwestie van het voorstel voor de volgende regering. Syriza zegt dat het zal proberen een 'democratisch-progressieve' coalitieregering te vormen, wat in de praktijk neerkomt op een alliantie met de Pasok-partij, geleid door Nikos Androulakis. Voorlopig bespreekt de mainstream pers dat vooruitzicht vooral in termen van cijfers, want in de meeste opiniepeilingen ligt de som van Syriza en Pasok onder het magische aantal van 151 zetels dat nodig is om een coalitieregering met een parlementaire meerderheid te vormen. Maar deze herwaardering van de politieke rol en het belang van Pasok ‒ hoewel het een beperkte electorale steun van ongeveer 10 procent behoudt ‒ zou de overbruggingsfactor kunnen zijn voor de vorming van een 'bredere consensus' regering, zelfs als er meer dan twee partijen nodig zijn. Nikos Androulakis heeft immers nooit uitgesloten dat zijn partij zich aansluit bij een fractie van Nieuwe Democratie of bij Nieuwe Democratie als geheel ‒ maar zonder Mitsotakis als leider. Al deze vage scenario's zullen zich in de nacht van 21 mei beginnen uit te kristalliseren, afhankelijk van de 'cijfers' die uit de stembus komen en volgens de richtsnoeren die de heersende klasse geeft in het nieuwe landschap van het politiek-electorale machtsevenwicht tussen de verschillende partijen.

De leidingen van alle politieke partijen zouden geconfronteerd kunnen worden met een ernstige bedreiging: de diepe ontevredenheid van de arbeiders en de lagere klassen ‒ die nog steeds een 'stille' factor blijft ‒ zou zich kunnen uiten op een manier die alle verkiezingsprognoses zou logenstraffen.

Alleen al het feit dat er minder dan 15 dagen voor de verkiezingen geen duidelijke voorspelling is over de samenstelling van de volgende regering is een teken van grote politieke onzekerheid. Dat gebeurt in de context van een kritiek moment voor het Griekse kapitalisme: elke verslechtering van de internationale economische situatie kan grotere gevolgen hebben voor de zwakkere Griekse economie. Vanaf begin 2024 wordt in het akkoord met de schuldeisers opnieuw de nadruk gelegd op begrotingsdiscipline en de hervatting van de schuldaflossing.

In die context bestaat onze politieke tactiek erin de aandacht te vestigen op de bedreigingen waarmee we 'overmorgen' zullen worden geconfronteerd en te verklaren dat elke positieve verandering alleen kan voortkomen uit de kracht van de strijd van onderop. Daartoe moet systematisch worden gewerkt aan de noodzakelijke eenheid van actie in de verschillende sectoren van de mobilisatie.

Wat het 'moment' van de verkiezingen betreft, roepen we op om te stemmen voor de linkse partijen die zich willen verzetten tegen alle regeringsscenario's die worden uitgewerkt: de Communistische Partij, MERA25 van Yanis Varoufakis of ANTARSYA (het kleine 'front' van extreem-linkse organisaties). Onze oproep om op die partijen te stemmen betekent niet dat we het eens zijn met hun ideologische en politieke standpunten. Dat is immers de reden waarom we niet van plan zijn om binnen dit spectrum een specifieke voorkeur uit te spreken onder de krachten die links van Syriza staan. De betekenis van een dergelijke stemming is vooral die van een 'temperatuurcontrole' van de geesten van bepaalde volkssectoren die weten, of voelen, dat ze de dag na de verkiezingen een serieuze strijd zullen moeten voeren, ongeacht het verkiezingsresultaat. En we zeggen duidelijk dat in de huidige omstandigheden het behalen van het best mogelijke resultaat door deze krachten dient als 'maatstaf' voor de actiebereidheid van bepaalde sociale krachten.

Als Kyriakos Mitsotakis erin slaagt om bij opeenvolgende verkiezingen herkozen te worden als premier, zullen we te maken krijgen met een frontale aanval op de arbeiders. Als hij faalt en een bredere consensusregering hem opvolgt, zal die gevormd worden rond de noodzaak het pro-kapitalistische beleid voort te zetten en de verplichtingen na te komen die de Griekse kapitalisten tegenover de Trojka zijn aangegaan.

In ieder geval zullen we een heel moeilijke politieke periode tegemoet gaan en nog grotere uitdagingen voor de werkende massa's.

Dit artikel stond op A l’encontre. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.