In de weinige publicaties van de PVV laat de partij van Wilders zich duidelijk uit over de eigen sociaal-economische standpunten. Kernwoorden zijn meer ondernemers, meer middenklasse, minder overheid en minder belastingen. Wilders toont zich een warm pleitbezorger van de liberale nachtwakersstaat. Geen vreemde standpunten voor iemand die gedurende vijftien jaar actief was binnen de VVD.
In zijn ‘Onafhankelijkheidsverklaring ‘uit 2005 beklaagt Wilders zich over ‘een omvangrijk en gedetailleerd uitgewerkt stelsel van uitkeringen, subsidies en voorzieningen’. Deze ‘onnodige overheidstaken’ zouden een positief ondernemersklimaat in de weg staan, want ‘lage belastingen en een kleinere overheid zijn de beste garantie voor economische groei’. In het pamflet ‘Een nieuwe Gouden Eeuw’ uit 2006 herhaalt Wilders deze liberale vuistregel: ‘Voor duurzame economische groei is de afwezigheid van overheidsinterventie een vereiste’. Om daad bij woord te voegen pleit Wilders voor deregulering. Voor iedere nieuwe regel dienen er eerst twee te worden afgeschaft, om te beginnen bij ‘vrijheidsbeperkende’ wetgeving als minimumloon, ontslagrecht en het algemeen bindend verklaren van CAO’s. Wilders heeft echter goed door dat hij met deze standpunten alleen nooit een politieke factor van betekenis kan worden.
Politiek gezien zit er weinig coherentie in Wilders’ opvattingen. Op twee punten na: tégen de islam en vóór electorale groei. Onder het motto van het doel heiligt de middelen draait Wilders op het ene na het andere standpunt. Als het ageren tegen ‘de politieke islam’ niet meer controversieel genoeg is en te weinig aandacht trekt, zet Wilders een tandje bij. Waar Wilders als VVD-parlementariër in 2001 nog uithaalt naar Pim Fortuyn – ‘In tegenstelling tot Pim Fortuyn die oproept tot een koude oorlog tegen de islam, wat een volstrekt verwerpelijke uitspraak is, omdat hij daarmee alle moslims op een hoop gooit, heb ik van begin af aan gezegd: de islam daar is niks mee, dat is een te respecteren godsdienst’ – pleit hij inmiddels voor het verbieden van de Koran en bestempelt hij ‘de fascistische islam’ tot de kern van vrijwel ieder probleem.
Dat een groot deel van Wilders’ plannen niet uitvoerbaar is maakt voor Geert Wilders en zijn PVV weinig uit. Tegenover de undercover journalist Karen Geurtsen van HP/De Tijd legt PVV-kamerlid Raymond De Roon het als volgt uit: ‘Het gaat om de media-aandacht die je ergens mee kunt verdienen. De islam is slecht, de regering is slecht, andere partijen zijn slecht. En de PVV is natuurlijk goed. Dat is het uitgangspunt’.
Op sociaal-economisch gebied is de PVV weinig veranderd. De verandering zit ‘m niet zo zeer in de inhoud, maar in de vorm. Waar Groep Wilders zich op sociaal-economisch gebied ontpopte tot een liberale ijzervreter, doet de Partij voor de Vrijheid er nu gewoon zoveel mogelijk het zwijgen toe.
Rookgordijn
Maart 2009: Het vierde Kabinet Balkenende presenteert in de Tweede Kamer haar visie op de wereldwijde crisis en de impact die dit zal hebben op de financiële huishouding van de overheid. Waar de media in de eerste uren van het debat vooral praat over SP’er Agnes Kant en haar felle aanval op de kabinetsplannen kantelt de berichtgeving snel de andere kant op. De PVV is boos omdat de regeringspartijen én een gezamenlijke visie hebben én een meerderheid in de Kamer hebben. Met veel poeha loopt de PVV-fractie weg uit het crisisdebat en weet zo alle aandacht naar zich toe te trekken. De opzet is geslaagd en de PVV is de anti-regeringspartij bij uitstek die een ‘duidelijke daad’ heeft gesteld.
September 2009: tijdens de algemene beschouwingen van dat jaar pleit Wilders voor de invoering van een ‘kopvoddentax’. De Kamer spreekt schande van deze oprisping en de media weet dagen langs over niets anders te berichten. Opnieuw is de opzet geslaagd. En dat de PVV deze hoofddoekjesbelasting niet eens heeft opgenomen in haar plannen wordt voor het gemak maar vergeten. De PVV is dé anti-Islam partij en heeft opnieuw een ‘duidelijke daad’ gesteld.
Wie anno 2010 op de website van de PVV zoekt naar sociaal-economische standpunten komt bedrogen uit. Onder het kopje ‘zorg/sociale zaken’ somt de partij tot een zestal standpunten. Net zo veel standpunten als over het onderwerp dierenwelzijn!
Toch is het te simpel om te stellen dat de PVV alleen maar zwijgt of verhullend spreekt over haar sociaal-economische ideeën. Afgelopen jaren heeft Wilders zich op één ding toegelegd: zichzelf blijven overschreeuwen als het gaat om de Islam. Door zich op dit punt af te zetten tegen de andere partijen kan de PVV zich profileren als de protestpartij bij uitstek. Hiermee wist zij twee groepen mensen aan te spreken. Ontevreden mensen uit de arbeidersklasse, deels niet-stemmers, en ontevreden kiezers van rechtse partijen als het CDA en de VVD.
Wil de PVV daadwerkelijk een politieke factor van betekenis worden zal zij andere partijen leeg moeten eten. Dit is precies waar de partij zich sinds de Kamerverkiezingen van 2007 mee bezig houdt. Door hard te blijven ageren tegen de islam groeit het draagvlak voor Wilders onder orthodox-christelijken in Nederland. Door te ageren tegen het homofobe karakter van een deel van de moslim groeit het draagvlak onder homo’s in Nederland. Maar de echte klappers worden gemaakt bij een partij als de PvdA. De kloof tussen partijleiding en electoraat wordt jaarlijks groter en groter. Wilders spint er garen bij. Is de PvdA leiding voor de JSF en de meerderheid van de achterban tegen, dan ageert Wilders ook tegen de JSF. Is de PvdA-leiding voor het verhogen van de AOW-leeftijd en de meerderheid van de PvdA-achterban tegen, dan is Wilders ook tegen. Hetzelfde geldt voor ontslagrechtversoepeling of een oorlog in Afghanistan.
Om op basis van een handvol standpunten de PVV tot economisch ‘links’ te bestempelen is niet alleen kort door de bocht. Het gaat voorbij aan het feit dat Wilders gewoon geen linkse standpunten heeft. Ondanks het electoraal uitbuiten van een aantal hete hangijzers heeft de partij niks te bieden voor mensen op de werkvloer. Zo hard als de partij roept dat er niet aan de hypotheekrenteaftrek getoornd mag worden en zo hard als ze roept dat ‘elke onderneming streeft naar winstmaximalisatie en dit natuurlijk niet mag worden ontmoedigd’, zo stil is de partij als het gaat om de positie van huurders of flexwerkers en andere mensen met slechte CAO’s.
Over links
Blijft de vraag wat te doen met Wilders en hoe de PVV te bestrijden? Het antwoord op rechts is niet ‘anti-rechts’, maar links. Wilders is geen selfmade man. Hij is een bijproduct van een falende sociaal-democratie. Een sociaal-democratie die zich heeft verwijderd van de traditionele achterban en de dagelijkse realiteit waar deze mee te maken heeft. Overal in Europa waar de sociaal-democratie mee gaat in de logica van de winst, de logica van de marktwerking en de logica van privatiseren, zie je een groeiende onvrede en een groeiende tweedeling in de samenleving. Deze onvrede en tweedeling uit zich in afkeer van gevestigde traditionele partijen en vertaalt zich – vaak bij afwezigheid van links - voor een deel in de groei van racistische ‘anti-partijen’ als het Vlaams Blok/Vlaams Belang, de British National Party of het Front National.
Gelukkig zijn er ook uitzonderingen. In Duitsland weet Die Linke een deel van de teleurgestelde kiezers aan zich te binden en ook in Nederland hebben we met de SP lange tijd een omgekeerde beweging gezien. Met stevige kritiek op de sociaal-democratie wist de Socialistische Partij in 1994 twee kamerzetels te veroveren. En toeval of niet, dat was hetzelfde jaar dat de Centrum Democraten van Hans Janmaat uit de Kamer verdwenen. Met de leus ‘stem tegen, stem SP’ profileerde de SP zich als dé anti-partij van Nederland. Door goed te luisteren naar wat er leefde in de buurten en door op te komen voor de belangen van werkend Nederland kon de partij hier inhoudelijk vorm aangeven. Op het moment dat de SP zich als een verantwoordelijke partij begint te zien die niet wegloopt voor regeringsverantwoordelijkheid en ‘realistische’ standpunten begint aan te nemen, begint de SP te krimpen en de PVV te groeien. Het is te simplistisch om dit direct aan elkaar te verbinden, maar verband valt niet te ontkennen.
Om rechts goed te kunnen bestrijden is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen de leiding en kader van een racistische partij en het electoraat hiervan. Niet iedereen stemt op een racistische partij uit racistische motieven. Mensen kunnen verschillende redenen hebben voor hun stemgedrag. Afkeer van de ‘gevestigde politiek’ en boosheid over een eigen verslechterende situatie zijn belangrijke en serieuze motieven voor iemands stemgedrag. Om rechts goed te kunnen bestrijden is het serieus nemen van de rechtse achterban een belangrijke voorwaarde.
Het is te kort door de bocht, enkel oog te hebben voor de sociaal-economische kant van dit verhaal. De grote uitdaging van links of anti-racisme organisaties is niet om voor de zoveelste maal op rij aan te tonen dat partij x of persoon y racistisch is. De uitdaging is om de verschillende problemen met elkaar te verbinden. In de jaren zestig van de vorige eeuw streed de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten niet alleen tegen het afschaffen van racistisch overheidsbeleid, er werd ook gestreden voor daadwerkelijke verbetering van de positie van de slachtoffers van racisme; beter onderwijs, banen, gezondheidszorg, fatsoenlijke huisvesting. Dichter bij huis is de huidige campagne van de schoonmakers een goed voorbeeld. De schoonmakers strijden niet enkel voor loonsverhoging, maar voor respect. Dus voor studeren in de baas z’n tijd, fatsoenlijke kantines en goede vakbondsfaciliteiten. Racisme is niet alleen ‘niet netjes’, het grijpt in op de leefsituatie van mensen. Het vechten voor verbetering van deze situatie biedt een blijvend antwoord op ‘het islam-debat’.