Huishoudelijk werksters uit de schaduw

Even voorstellen: de buitenlandse huishoudelijk werker. Ze is doorgaans een vrouw, afkomstig uit Azië, Afrika of Latijns-Amerika. Ze maakt de huizen schoon van zakenmensen, diplomaten, ambtenaren en expats, doet boodschappen, past soms op de kinderen of laat de huisdieren uit. Fe Jusay, afkomstig uit de Filippijnen en coördinator van het vrouwenprogramma van CFMW, schiet plotseling in de lach. "Laatst gebeurde er iets met een vrouw die vaak bij ons komt", legt ze uit. "Ze is klein en ze moest twee grote honden uitlaten. Die begonnen ineens te rennen. Ze moest zich vastgrijpen aan de tak van een boom om niet meegesleurd te worden. Kun je het je voorstellen!"

Onzichtbaar

Voor het overige valt er helaas niet zoveel te lachen. CFMW onderzocht de situatie van illegale huishoudelijk werkers, waarbij onder andere 123 mensen werden geïnterviewd. De problemen zijn legio. Huishoudelijk werkers kunnen zich doorgaans niet beroepen op een arbeidscontract, enkel op mondelinge afspraken. Ontslagbescherming is er daarmee ook niet: van de ene op de andere dag kun je op straat komen te staan. Ze kunnen geen beroep doen op sociale voorzieningen en hebben geen toegang tot zorg en onderwijs voor hun kinderen. De werksters hebben het gevoel geheel overgeleverd te zijn aan de goede bedoelingen van hun baas. In sommige gevallen is zelfs sprake van seksuele intimidatie, inname van paspoorten of chantage met aangifte bij de politie.

Dergelijke misstanden blijven onzichtbaar voor de publieke opinie. Huishoudelijk werksters zwoegen namelijk in de schaduw van de privé-woning en leven vaak in de illegaliteit. "Daarbij komt dat huishoudelijke arbeid in Nederland domweg niet erkend wordt als volwaardig werk", stelt Jusay. Huishoudelijk werkers mogen dan gemiddeld vijftien werkgevers per week hebben, ze passen niet in het traditionele, ook nog vaak door vakbonden gehuldigde clichébeeld van de arbeider. Ze hebben immers geen vaste baan, werken soms maar twee uur op een dag of zes uur in een week, zijn illegaal of verdienen als bijstandmoeder zwart wat bij. "Daardoor is dit werk onzichtbaar, terwijl het heel belangrijk is. Want de bazen van de huishoudelijk werksters willen wel 's morgens vroeg naar hun werk gaan, veel geld verdienen, laat thuis komen en in hun stoel de krant lezen - in een schoon huis."

Eigen emancipatie eerst

De ironie wil dat die baas vaak de vrouw des huizes is, die een huishoudelijk werkster inhuurt om zelf carrière te kunnen maken. "De werksters maken hun emancipatie dus mogelijk." Het gaat daarbij zeker niet alleen om zakenvrouwen, maar ook om medewerksters van progressieve clubs, vakbonden en zelfs vrouwenorganisaties. Jusay kan haar verwondering daarover niet onderdrukken. "Wat betekent vrouwenemancipatie dan? Is het bedoeld voor alle vrouwen, of alleen voor jou? Het is het verschil tussen de theorie en de praktijk." Onlangs nog op een congres over emancipatie in Amsterdam, werd de deelnemers aan een workshop over huishoudelijk werk verzocht hun eigen huishoudelijk werkster mee te nemen. Jusay: "Mijn god, zei ik, is dit niet een beetje van: neem je eigen slaaf mee?!"

Hoe goed bedoeld ook soms, er blijft een enorm verschil in positie en daarmee in macht tussen werkgever en werknemer. Een van de voornaamste doelen van Jusay's organisatie is dan ook empowerment, bijvoorbeeld door middel van trainingen of theater. "Dat stelt de deelnemers in staat zich uit te drukken en erachter te komen wat hun rechten zijn." Een belangrijk doel is sterker te staan tegenover de baas of bazin en deze aan te durven spreken op misstanden. Dat is hoognodig, weet Jusay, die de vrouwen regelmatig vergezelt naar hun werkplek. "Als ze aankomen ligt hun loon meestal op tafel. Maar soms ligt er niets; dan moeten ze evengoed werken. Wat nu als er de week daarop nog steeds geen geld ligt? Deze mensen zijn afhankelijk van een dagelijks inkomen, want ze moeten iedere dag rekeningen betalen." Nog moeilijker is het voor de werksters die inwonen bij hun baas, want waar eindigt de werkdag en begint hun vrije tijd? Wat als een baby dan vijf keer per nacht ligt te huilen? Op zulke momenten is het handig als de werkster zich durft uit te spreken en kan onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden. Dat verandert overigens niets aan de ongelijke relatie, vertelt Jusay. "De huishoudelijk werksters hebben immers geen papieren. Ze kunnen geen nee zeggen, ze hebben geen keuze. Ze moeten het werk wel accepteren, want thuis in hun eigen land zitten vijf of zes mensen te wachten op de maandelijkse overschrijving."

Legalisering

En dan heeft Fe Jusay het nog niet eens gehad over al die andere problemen buiten het werk waar illegalen mee te maken krijgen. Als de politie aan de deur komt of fietsers aanhoudt bijvoorbeeld, of als ze ziek worden. Zo was er drie jaar geleden een vrouw met een maagtumor die 8000 euro op tafel moest leggen voor haar operatie. Een paar van haar werkgevers droegen wat bij, maar desondanks betaalt ze nu nog maandelijks een paar honderd euro aan aflossing. Dat is trouwens hetgeen wat de laatste tijd het meeste zorgen baart, zeker met het nieuwe zorgstelsel, vertelt Jusay. "Daar zou ik graag eens met de vakbond over praten, of er geen mogelijkheden zijn om op dat gebied iets te regelen voor deze mensen. Ze zijn zelfs bereid te betalen voor een zorgverzekering!"

Het uiteindelijke doel is legalisering. Dat dit geen onbereikbare droom is, laat de gang van zaken in Londen zien. Jusay: "CFMW begon de huishoudelijk werksters daar al in de jaren tachtig te organiseren. Niet alleen Filippina's, maar in totaal zo'n 32 verschillende nationaliteiten. Onderdeel van de strategie was een lobby binnen de vakbond." Samen bewerkten migranten en bondsleden vervolgens de Labour Party. Toen die aan de macht kwam, volgde er een regularisering. "Dat betekent dat de illegale migranten die huishoudelijk werk deden, soms al 25 jaar lang, een officiële werkvergunning kregen." Mét het bijbehorende recht op sociale voorzieningen, zorg en onderwijs voor de kinderen natuurlijk.

Meezwemmen

In Nederland is het helaas nog lang niet zo ver. In een recent advies van de Raad van Werk en Inkomen (RWI) over huishoudelijk werk wordt volgens Jusay zelfs met geen woord gerept over de buitenlandse huishoudelijk werkers. Ze ziet niets in het voorstel van de raad, om werksters in de toekomst legaal belasting- en premievrij te laten werken. "De voorgestelde maatregelen dienen niet de belangen van de huishoudelijk werkers, maar van de mensen die hen in dienst nemen. Bovendien leidt het tot extra controle van bijstandmoeders. Laten we eerlijk zijn: alleenstaande moeders hebben nu eenmaal extra inkomen nodig, of het nu zwart of wit is. Maar in plaats van deze vrouwen te helpen, worden zij juist extra onder druk gezet."

Toch begint er ook hier iets te bewegen. De FNV heeft een modelcontract opgesteld voor huishoudelijk werkers. En samen met de Rotterdamse vrouwengroep van dienstenbond Abvakabo organiseert CFMW een seminar op het Nederlands Sociaal Forum over huishoudelijke arbeid. Jusay, zelf een tijd lang schoonmaker, is ervan overtuigd dat zij die bekend staan als de 'onorganiseerbaren' te organiseren zijn. Kijk maar naar de miljoenen illegalen die in actie zijn gekomen in de Verenigde Staten. Het is een kwestie van creatief zijn, denkt Jusay. En van je aanpassen aan de werktijden van de huishoudelijk werksters, ze bovendien daar opzoeken waar ze collectief te bereiken zijn. In de migrantenkerken bijvoorbeeld, al is ze zelf niet gelovig. Ze lacht: "You have to swim in the sea, zo heet dat toch?"




Seminar huishoudelijk werk op het NSF: Si se puede!

Ze zijn geïsoleerd, vaak afkomstig uit het buitenland en bovenal: onzichtbaar. Huishoudelijk werkers zwoegen in de schaduw. De schaduw van de privé-woning, buiten het zicht van de publieke opinie en de vakbonden, waar fatsoenlijke arbeidscontracten een uitzondering zijn, iets wat helaas niet geldt voor uitbuiting, mishandeling en seksueel misbruik. Maar behalve werken, leven huishoudelijk werkers in veel gevallen ook in de schaduw - die van de illegaliteit. Zonder papieren en daarmee mét totale bestaansonzekerheid: morgen kun je opgepakt en uitgezet worden, of ziek worden en geen hulp krijgen.

Zij is vaak een vrouw, soms een man; een bijstandmoeder die zwart wat bij probeert te verdienen of een arbeidsmigrante op zoek naar een betere toekomst voor zichzelf én voor de familie in het thuisland. Het is dit leger van onzichtbaren dat de globaliserende economie draaiende houdt. Zij stellen hun bazen in staat de hele dag te werken en toch in een opgeruimde woning thuis te komen. En, hoe ironisch, vaak is haar uitbuiting ook nog eens de voorwaarde voor de emancipatie van de bazin.

Toch is er weinig te merken van waardering voor huishoudelijk werk, laat staan van een eerlijke beloning en goede arbeidsvoorwaarden. 'Huishoudelijke arbeid wordt in Nederland domweg niet erkend als werk', stelt Fe Jusay, coördinator vrouwenwerk voor de migranten-zelforganisatie Commission for Filipino Migrant Workers (CFMW) en spreekster op het seminar. 'Maar de bazen van de huishoudelijk werksters willen wel 's morgens vroeg naar hun werk gaan, veel geld verdienen, laat thuis komen en in hun stoel de krant lezen - in een schoon huis.'

Hoe kunnen de onzichtbaren uit de schaduw treden? Op welke manier organiseer je de onorganiseerbaren? Welke rol kan de vakbond daarbij spelen, en wat zijn de eisen die zo'n diverse beweging kan en moet stellen? Kom ook naar het seminar 'Huishoudelijke arbeid: waardering en globalisering'. op het Nederlands Sociaal forum, discussieer mee en draag je eigen steentje bij.

Dat het een moeilijke strijd is, staat vast. Maar onmogelijk? Nooit - als wij het willen, kan het. Si se puede!, zoals miljoenen tot voor kort onzichtbaren nu samen in de straten van de Verenigde Staten roepen!

Voor meer informatie, zie de website van CFMW. Fe Jusay is een van sprekers op het seminar op het Nederlands Sociaal Forum 'Huishoudelijke arbeid: waardering en globalisering'.

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop