Wat aanvankelijk nog een principiële, zij het binnen brave grachtengordel-republikeinse marges gevoerde discussie leek te zijn – een hobby van wat prominente Nederlanders en industriëlen - over de plaats van de monarchie in ons staatsbestel, verwerd tot een campagne tegen individuen. Eerst stond de vader van Maxima in de schijnwerpers vanwege zijn prominente rol in het fascistische Videla-regime. Terechte woede en verontwaardiging alom. Maar het betekende niet de doodsteek voor het huwelijk en de monarchie. Onder regie van Kok, de derde sociaal-democratische premier die zich opwierp als redder van oranje, werd geregeld dat Jorge Zorreguieta zou afzien van aanwezigheid bij het huwelijk van zijn dochter. Door deze kunstgreep stond links opeens met de spreekwoordelijke mond vol tanden. Kritiek als zou moeder Zorreguieta of Maxima zelf niet welkom zijn kwam daarna meer over als een zwaktebod dan een serieuze politieke eis.

Links speelde het op de persoon en de ´spin-doctors` van de RVD deden hetzelfde. Zo gaat het al tientallen jaren en ook nu wint de monarchie. Individuen kunnen worden vervangen of aangepast en wanneer dat gebeurt staan de critici met lege handen. En ja, waarom zou het in het geval van Maxima ook anders gaan? Tenslotte is zij de eerste echtgenoot van een troonopvolger sinds Bernard en Claus die niets met het nationaal-socialisme te maken heeft gehad.

De Nederlandse monarchie is geen restant van een reeds ten onder gegaan feodalisme. Evenmin ligt haar essentie slechts in het zoethouden van het volk door een continue opvoering van een reusachtige ´soap opera`. Zij vormt daarentegen een kern van het Nederlandse moderniseringsproject, van de constructie van de Nederlandse natie. Concreter gezegd: van het idee dat we, arbeider of kapitalist, vrouw of man, allemaal behoren tot hetzelfde volk. En dat we daarom, hoe groot ook de onderlinge tegenstellingen, altijd voor elkaar moeten kiezen, tegen ´de ander`.
Dit project begon in zijn huidige vorm rond de vorige eeuwwisseling, toen liberalen zich zorgen gingen maken over de groeiende sociale spanningen in Nederland. Als antwoord hierop wilden zij het verstofte en elitaire Nederlandse nationalisme vernieuwen en populariseren, met als kern de monarchie. Een concreet onderdeel van deze strategie was het instellen van nationale feestdagen, zoals koninginnedag.
Een onderneming die haar uitwerking niet miste. Zo verkondigde aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog Troelstra, net als de meeste andere Europese socialistische leiders, dat het nationale belang op dat moment boven alle andere ging, een besluit waarvan de gevolgen bekend zijn. Een actueler voorbeeld vormt het ontstaan van een heus ´oranje-feminisme`. Voorop de Leidse hoogleraar vrouwenstudies Jantien Oldersma, die in het feministische tijdschrift Lover een vurig pleidooi hield voor de monarchie. Het sexistische rolpatroon dat de monarchie en het nationalisme ons voorschrijven gaat aan haar voorbij. Denk aan de functie die de jonge en frisse Maxima vervult, als symbool voor een vruchtbare wedergeboorte van de Nederlandse natie, versus de (met grote moeite) als sportief en maatschappelijk zwaargewicht neergezette Willem Alexander.

Het koningshuis zal niet vanzelf tenonder gaan. Integendeel, dit instituut weet zichzelf keer op keer te vernieuwen en aan te passen aan de veranderende maatschappelijke omstandigheden. Maar daarmee verandert zijn functie, het verdoezelen van tegengestelde belangen voortkomend uit een onrechtvaardig maatschappelijke systeem, niet. Zo diende de rondreis die Willem Alexander en Maxima maakten door de verschillende Nederlandse provincies niet in de eerste plaats als kennismaking. Iedere plek die zij bezochten, elk klompje dat zij in ontvangst namen of volksliedje dat werd gezongen, was bedoeld als een herbevestiging van een, bijna vergeten geachte, kunstmatig geconstrueerde Nederlandse cultuur. Daarnaast werd deze cultuur en de daaraan verbonden natie ook opnieuw gedefinieerd. Zo bezocht het koninklijk paar een daklozenopvang en stonden in het bijzonder de ´nieuwe Nederlanders` in de schijnwerpers. Een gebaar dat niet moet worden opgevat als een vorm van oranje multiculturalisme. Het signaal aan de allochtone gemeenschap was duidelijk: jullie behoren nu tot de Nederlandse natie, dus pas je aan en klaag vooral niet over het feit dat je in Nederland structureel gediscrimineerd, achtergesteld en uitgesloten wordt. Zo wordt gepoogd een potentiële nieuwe bron van sociale onrust onschadelijk te maken.