Buiten de universiteitsbibliotheek van Genua staat een lange rij: honderden mensen wachten op de bijeenkomst met de Israëlische historicus Ilan Pappè, op 25 november georganiseerd door BDS Genua, Assopace en Tamu edizioni. Zevenhonderd mensen kunnen naar binnen, de anderen blijven buiten. Een ontmoeting waar reikhalzend naar werd uitgekeken, met een van de belangrijkste exponenten van de nieuwe Israëlische geschiedschrijving en van een tegengeluid dat gebaseerd is op onbetwistbaar historisch onderzoek.

Chiara Cruciati had ter plaatse een gesprek met professor Pappé: 'De geschiedenis leert ons dat dekolonisatie geen gemakkelijk proces is voor de kolonisator ‒ zo sluit Pappé het lange debat af ‒ Hij verliest zijn privileges, hij moet de bezette gebieden teruggeven, hij moet het idee van een mono-etnische natiestaat opgeven. De Israëlische pacifisten denken dat ze op een dag wakker zullen worden in een gelijkwaardig en democratisch land. Zo eenvoudig zal het niet zijn, de dekolonisatieprocessen zijn pijnlijk: vrede begint als de kolonisator ermee instemt om zich te ontdoen van zijn eigen instellingen, grondwet, wetten en verdeling van middelen. Op de dag dat de kolonisatie van Palestina eindigt, zullen sommige Israëli's liever vertrekken, anderen zullen in een vrij gebied blijven waar ze niet langer iemands gevangenbewaarder zijn. Hoe eerder de Israëli's zich dat realiseren, hoe minder bloedig dat proces zal zijn. Hoe dan ook, de geschiedenis staat altijd aan de kant van de onderdrukten, alle kolonialisme is voorbestemd om te eindigen.'

Jarenlang is er gesproken over 'gazaficatie' van de Westelijke Jordaanoever, het beleg van Gaza als model voor het beheer van de Palestijnse eilanden waarin Israël de Westelijke Jordaanoever heeft verdeeld. Zal nu het tegenovergestelde gebeuren? Gaza als de Westelijke Jordaanoever?

Ik denk niet dat Israël op dit moment een plan heeft. Er zijn verschillende opties. Een daarvan is het creëren van een soort zone A- of B+ in Gaza [de Oslo-akkoorden verdeelden de Palestijnse regio van de Westelijke Jordaanoever in drie administratieve sectoren genaamd zone A, zone B en zone C]: het idee van de 'gematigden', zoals Gantz en Gallant, is om een stuk van de Strook over te dragen aan de Palestijnse Nationale Autoriteit en een bufferzone van 5-7 kilometer te creëren. Dat is een belachelijk idee: op zijn breedst is Gaza nauwelijks 12 kilometer breed. De andere optie, die van het heersende extreemrechts dat nu aan de macht is, is een zo groot mogelijke etnische zuivering, waarbij de Palestijnen naar Egypte of in ieder geval naar het zuiden van Gaza worden verdreven en de kolonisten naar het noorden terugkeren. Het is te vroeg om te zeggen wat er zal gebeuren, net zoals het te vroeg is om te zeggen hoe de wereld zal reageren, of er een oorlog zal uitbreken in het noorden met Libanon, of dat dit een Intifada zal uitlokken op de Westelijke Jordaanoever.

Na 75 jaar lang de Nakba te hebben ontkend, beroept de Israëlische regering zich er nu op en spreekt over de Nakba 2023, over de historische noodzaak van de verdrijving. Vanwaar het verlies van elke terughoudendheid, zelfs verbaal, als het gaat om etnische zuivering als oplossing?

Het waren het centrum en links die de Nakba ontkenden. Rechts heeft het nooit ontkend, in feite was rechts er trots op. Het is dus niet verwonderlijk dat rechts die term gebruikt. De andere reden is dat Israël 7 oktober beschouwt als een gebeurtenis die alles heeft veranderd. Israël heeft niet langer het gevoel dat het voorzichtig moet zijn in zijn racistische discours, in het spreken over genocide en etnische zuivering. Het ziet 7 oktober als het groene licht om te handelen.

De geleidelijke, maar onverbiddelijke groei van extreemrechts in Israël in de afgelopen 30 jaar leidt tot een evolutie van het zionisme in een religieuze richting. De verklaringen van regeringsfiguren, te beginnen met Netanyahu, die naar de Torah verwijzen om de barbaarsheden en het beleid van Ben Gvir en Smotrich te rechtvaardigen, zijn daar een voorbeeld van. Wat is het zionisme vandaag de dag? Is het mogelijk om in die evolutie een proces van implosie te herkennen?

Zelfs vóór 7 oktober ging het niet langer over het zionisme. Het ging verder, in de richting van een messiaans jodendom. Deze mensen geloven, net als de islamitische fanatici, dat ze god achter zich hebben staan. Het is een ideologische ontwikkeling die verder gaat dan het pragmatische en liberale zionisme dat het met zich meesleurt. Vandaag de dag hebben we te maken met een messianistische, racistische en fundamentalistische Joodse ideologie die niet alleen gelooft dat Palestina alleen aan het Joodse volk toebehoort (zoals Netanyahu deed met de natiestaatwet in 2018), maar denkt dat het een morele vrijbrief heeft om alle Palestijnen te doden en te verdrijven. Dat is een heel gevaarlijke ideologische ontwikkeling.

Vóór 7 oktober was er in de Israëlische samenleving al sprake van een openlijke botsing tussen seculier zionisme en religieus zionisme. Die botsing zal opnieuw de kop opsteken en bewijzen dat wat de Israëli's bij elkaar houdt alleen de afwijzing van de Palestijnen is. Voor het zionisme is dat het begin van zijn einde, wat in historische termen een proces van 20 of 30 jaar betekent. Het zal gebeuren omdat het een kolonialistische ideologie is in een wereld die nu een andere richting uitgaat. Als het zionisme twee of drie eeuwen geleden was ontstaan, zou het waarschijnlijk het doel hebben bereikt om de inheemse bevolking uit te roeien, zoals gebeurde in Australië en de Verenigde Staten. Maar het verscheen toen de wereld het concept van kolonialisme al had verworpen en de Palestijnen hun nationale identiteit al hadden ontwikkeld.

Wat is de reden voor de verschuiving naar rechts in de Israëlische samenleving na de moord op Rabin en de pacifistische neiging van een groot deel van de bevolking?

Het is altijd problematisch geweest om een liberale zionist te zijn. Je moet de hele tijd tegen jezelf liegen, want je kunt niet tegelijkertijd socialist en kolonisator zijn. De maatschappij werd moe en besefte dat ze moest kiezen tussen democratisch zijn en joods zijn. Ze koos voor de Joodse aard. Ze besloot dat de prioriteit lag bij het oprichten van een racistische staat in plaats van die te delen met de Palestijnen. Het was onvermijdelijk, het logische gevolg van het zionistische project. Het Israël van vandaag is veel authentieker dan dat van de jaren negentig.

7 oktober betekende een traumatische breuk voor de Israëlische samenleving. De Palestijnse kwestie was van secondair belang geworden, ‘beheerd’ zoals Netanyahu vaak heeft gezegd. Zou die schok kunnen leiden tot een bewustzijn van de noodzaak van een politieke oplossing?

Dat zal tijd kosten. De nabije toekomst zal in het teken staan van haat en wraakgevoelens. Het zal moeilijk zijn om te spreken van een twee-staten- of één-staatoplossing. Maar op de lange termijn is het mogelijk dat Israël zich realiseert dat de Palestijnen nergens heen gaan en niet zullen zwijgen, wat Tel Aviv ook doet. Veel zal afhangen van Europa en de Verenigde Staten: als zij niet blijven aandringen, zal het moeilijk worden voor de meest redelijke stemmen in Israël om gehoord te worden.

Niet alleen het maatschappelijk middenveld, maar ook de politieke besluitvormers moeten veranderen. Dat soort processen kost tijd, maar het is mogelijk dat er iets positiefs uit deze afschuwelijke tragedie komt. Het zal ook afhangen van de Palestijnen, of ze erin slagen zich te verenigen, of de PLO herboren zal worden. Er zijn ook onderlinge verschillen: degenen die op de Westelijke Jordaanoever wonen, willen dat er een einde komt aan de bezetting en onderdrukking, ze denken minder aan de eenheidsstaat. Degenen die binnen Israël wonen, willen dat daarentegen wel, net als vluchtelingen in de diaspora voor wie de eenheidsstaat terugkeer zou betekenen.

De extreem harde campagne tegen Gaza en de verklaarde wens om de Palestijnen te verdrijven heeft een massale reactie uitgelokt van publieke protesten over de hele wereld en van de landen van het mondiale zuiden, in tegenstelling tot de standpunten van de westerse staten. Zijn we getuige van een wereldwijde paradigmaverschuiving die gevolgen zal hebben op de middellange tot lange termijn?

We zijn getuige van een globaliseringsproces van Palestina, een mondiaal Palestina dat bestaat uit het maatschappelijk middenveld, burgers, bewegingen zo divers als inheemse bewegingen, Black Lives Matter, feminismen, met andere woorden, alle antikoloniale bewegingen die misschien weinig weten over de Palestijnse kwestie, maar wel weten wat onderdrukking betekent. Dat globale Palestina moet in staat zijn de confrontatie aan te gaan met het globale Israël, dat bestaat uit westerse regeringen en de militaire industrie. Hoe doen we dat? Door de strijd tegen onrecht overal ter wereld in een netwerk samen te brengen. Hier in Italië betekent dat vechten tegen racisme.

Dit artikel stond op Il Manifesto. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.