Een eerste opvallend verschijnsel in die mobilisatie is de massale omvang ervan: telkens kwamen er miljoenen mensen op straat. Veel meer betogers dan de vakbonden samen leden tellen, terwijl het in België toch wel erg omgekeerd is: miljoenen vakbondsleden, maar een opkomst van 60.000 wordt algemeen als een succes beschouwd.

Zwak front

De versnippering en numerieke zwakte van de Franse vakbeweging is bijna hallucinant. Minder dan tien procent van de Fransen die in loonarbeid hun brood verdienen is aangesloten bij een van de acht vakbondscentrales – de linkse CGT vroeger innig verbonden met de communistische PCF, de sociaaldemocratische vakbonden CFDT en Force Ouvrière (FO), de linkse Solidaires (met SUD), de FSU die vooral in het onderwijs bestaat, de reformistische ‘autonome’ UNSA, de christelijke CFTC. Het was al een grote prestatie dat die vakbonden een inter-syndicaal front vormden om het verzet tegen het pensioenplan te organiseren. Er waren wel meningsverschillen over de strategie, maar ze vonden elkaar in de noodzaak om massaal te mobiliseren.

Minder dan tien procent, maar dat ligt nog lager in de privé sector. Het betekent dat de slagkracht van de vakbonden niet zo groot is, met slecht gevulde stakingskassen bijvoorbeeld. Met een dergelijke versnipperde en zwakke vakbeweging stakingen organiseren, ligt dan ook niet voor de hand. Vandaar dat de vakbonden zich noodgedwongen concentreren op die sectoren waar ze sterk staan, zoals havens, transport, energiebedrijven enz. Dat zijn toevallig allemaal sleutelsectoren.

Ongelijkheid

Dat desondanks toch zoveel miljoenen actief aan de strijd deelnemen, zegt veel over de diepe verontwaardiging bij de meerderheid van de bevolking over het beleid van Sarkozy. Dat beleid staat haaks op het beginsel van Egalité, gelijkheid. Niet dat dit beginsel ooit de leidraad van om het even welke Franse regering is geweest. Maar onder Sarkozy wordt het zeer brutaal met de voeten getreden. De stijging van de Parijse beursindex (CAC 40) houdt gelijke tred met de stijging van de werkloosheid. Hoe meer werklozen, des te meer winsten.
Het fiscaal beleid van Sarkozy, met ‘le bouclier fiscal’ die ervoor zorgde dat de hoogste inkomens minder belasting betalen, zet zelfs binnen rechts kwaad bloed. De affaire Bettencourt heeft dat in de loop van de zomer pijnlijk blootgelegd. Naar aanleiding van een familiekwestie rond Liliane Bettencourt, eigenares van l’Oréal wiens fortuin op meer dan 20 miljard euro wordt geraamd, kwam aan het licht hoe mensen als Bettencourt via hun connecties aan controles ontsnappen en makkelijk kunnen frauderen. Een van die connecties is Eric Woerth, de minister die verantwoordelijk is voor het pensioenplan… Daarbij kwamen vooral (nogmaals) de bijzonder verdachte banden aan het licht tussen politieke machthebbers en de rijksten van het land. De PS viel dat aan, maar ook niet te fel want wijlen president François Mitterrand en zijn omgeving hadden indertijd zelf zeer nauwe banden met de familie Bettencourt.
Daar kwam ook nog bij dat Sarkozy zijn invloed in de justitie aanwendde om via de procureur van Nanterre het onderzoek te doen doodbloeden. Er was een hogere juridische instantie nodig om dat onderzoek toch weer vlot te krijgen.
Een regering die lasten aan de werkende bevolking oplegt, maar de rijkste burgers illegaal poen laat scheppen en haar eigen wettelijkheid niet eerbiedigt. Zoals ze dat ook op vele andere terreinen niet deed. Zo bleek het Elysée illegaal de contraspionage te hebben ingezet om achter de bronnen te komen van de krant Le Monde die gegevens over het onderzoek in de zaak Bettencourt publiceerde.
Al even illegaal waren de fiches die de gendarmerie opstelde om een "généalogie des familles tsiganes" (een genealogie van de zigeunerfamilies) op te stellen "om de risicogroepen vast te leggen". Dat kwam middenin de campagne voor het uitdrijven van grote groepen Roma naar Roemenië, wat Sarkozy een reprimande opleverde van EU-commissaris Viviane Reding en een botsing met EU-commissievoorzitter Barroso. Maar uiteindelijk werd alles onder gentlemen geregeld…

Jonge woede

Machtsmisbruik ten gunste van de rijke vrienden (en geldschieters), Sarkozy trachtte het tij te keren met zijn in 2007 geslaagde tactiek: de aandacht toespitsen op de "sécurité. Alleen hebben de meeste Fransen nu het gevoel dat vooral hun "sécurité sociale" wordt bedreigd, precies door een regime dat de mond vol heeft over veiligheid. Er is niet alleen de pensioenwet, maar ook de gestage afbraak van alles wat openbare dienst is.

De sociale onveiligheid wordt daarmee steeds groter en vooral dat gevoel speelt een grote rol in de onverwacht grote mobilisatie van jongeren aan de zijde van de arbeiders.
Verscheidene media (Sarkozy en zijn vrienden controleren daar een groot deel van) hebben het dan over jongeren die gewoon graag op straat komen om rel te schoppen. Maar bij talrijke jongeren is het doorgedrongen dat de verhoging van de pensioenleeftijd een bijkomend obstakel is om zelf een plaats op de arbeidsmarkt in te nemen. Scholieren en studenten zien hoe de generatie voor hen het ontzettend moeilijk heeft om aan normaal werk te raken. De jeugdwerkloosheid lag in 2009 op 23% en is sindsdien verder toegenomen. Degenen die wel werk vinden moeten vaak vrede nemen met nepstatuten: stages gevolgd door and ere stages, tijdelijke contracten, interims – en altijd met lage lonen.

Vandaar dat er bij veel jongeren, niet alleen in Frankrijk, het gevoel leeft een "génération sacrifiée", een opgeofferde, verloren generatie te zijn. Studenten en scholieren hebben zich, zoals er in Frankrijk wel een traditie bestaat, goed georganiseerd om van de mobilisaties een succes te maken. Hun voorgangers hebben allerlei successen geboekt tegen diverse regeringsplannen, Sarkozy heeft dan ook alle redenen om niet gerust te zijn in die gezamenlijke mobilisaties van de wereld van de arbeid en de jongeren. Het pensioenplan is dan wel goedgekeurd, maar de woede over het sociaal onrecht en het autoritair optreden is zeker niet weggeëbd.

Dit artikel verscheen eerder in Uitpers nummer 135, november 2010