Na de gekte op Koningsdag en het schijnheilige samen vieren van Bevrijdingsdag door Mark Rutte (VVD) en Gerdi Verbeet (PvdA) ‘verbindend’ op één podium, is het tijd om de kleur oranje weer wat meer fleur te geven. En daar is een Nederlands Elftal (m/v) niet eens voor nodig! Het is de musical Soldaat van Oranje die de menging van geel en rood doet stralen.
Als socialist - anti-militarist - republikein zul je niet snel geneigd zijn om naar een musical te gaan met als titel ‘Soldaat van Oranje’. Fout! De musical ‘Soldaat van Oranje’ is een enorm succes. In negen jaar hebben 2,8 miljoen mensen deze musical bezocht. Dat alleen al is een reden om een kijkje te nemen. Wat beweegt deze mensen? Wat nemen ze ervan mee?
Scherp houden
Na bijna tien jaar zou de sleet er op kunnen zitten. Het stuk is inmiddels aan zijn 17e cast toe met overwegend jonge acteurs en actrices. Om de betrokkenheid bij het onderwerp scherp te houden, wordt voor elke voorstelling een kort wist-je-dat verteld aan alle spelers. Bijvoorbeeld dat het Holocaust-monument in Berlijn tegen graffiti is bedekt met een coating die gemaakt wordt door de dezelfde fabriek die in de Tweede Wereldoorlog Zyklon B produceerde, waarmee in de concentratiekampen de vergassingen werden uitgevoerd. Ook is afgesproken in de coulissen geen ‘foute’ grappen te maken: voor de lol de Hitler-groet brengen wordt niet op prijs gesteld. Inhoudelijk is er aan de musical eigenlijk niets veranderd. Wel wordt er aanmerkelijk minder in gerookt dan in het begin. Dat doet de authenticiteit wellicht enig geweld aan (er werd in de oorlog flink doorgestoomd), maar zelfs een tijdelijke overgang op het toneel naar onschuldige kruidensigaretten schoot sommige bezoekers in de verkeerde long.
‘Soldaat van Oranje’ breekt alle records. Vanaf het najaar van 2010 tot nu toe zijn er 2660 uitvoeringen geweest. In een zaal van Theater Hangar met 1100 plaatsen. Met 2,8 miljoen bezoekers in negen jaar wordt ‘Soldaat van Oranje’ de langstlopende en best bezochte musical in Nederland aller tijden. Zelfs ‘The Phantom of the Opera’, met ooit 1,8 miljoen bezoekers, is ruimschoots gepasseerd. Het verhaal over verzet in de Tweede Wereldoorlog blijkt enorm veel mensen aan te trekken. Inmiddels heeft dit succes ook internationaal de aandacht getrokken. In het najaar van 2020 gaat in Londen een geheel Engelse versie in première: Soldier of Orange – The Musical.
Spektakel
Wie op zoek gaat naar de aantrekkingskracht van ‘Soldaat van Oranje’, verdrinkt bijna in de superlatieven. Pers en publiek hebben het over 'een uniek, weergaloos, ontroerend spektakel'. Ze hebben het over ‘méér dan een musical: een belevenis!’.
Dat heeft veel te maken met de ambiance. Theater Hangar is opgetrokken op het voormalige vliegveld Valkenburg in Katwijk. In een weids landschap. De zaal zelf is gigantisch groot én voorzien van een draaiende tribune die zicht biedt op steeds wisselende podia rondom. Die podia zijn weer hoog genoeg voor enorme video-projecties. De beelden van de bombardementen op Rotterdam en Berlijn zijn behoorlijk indrukwekkend. De scènes op het strand bij Scheveningen spelen met een bijna echte branding en zee op de achtergrond. De podia zijn tevens breed genoeg om er motoren op te laten razen. Dat gebeurt dan ook. Van één podium wordt op een geven moment de achterwand geopend en dan heb je uitzicht op een écht vliegtuig dat ronkend met draaiende propellers voorrijdt. Aan spektakel geen gebrek.
Bovendien zijn er mooie liederen, met sterke teksten die goed worden gezongen. Het lied ‘Vrij met mij’ is een absolute topper.
Potsierlijk
Niet alles is even geweldig. Niet elk lied wordt even zuiver gezongen. Sommige koorzangen zijn slecht te verstaan. Het acteerwerk is bij tijd en wijle ronduit matig. Het meest valt dit op bij de figuur van Koningin Wilhelmina. De vertolking van haar personage is potsierlijk. Ze zorgt met zogenaamd gevatte opmerkingen voor enkele komische noten. Wilhelmina was een eigengereide, autoritaire en arrogante dame. Ze wordt neergezet als iemand waar je wél mee kon lachen. Ja, als je maar onderdanig genoeg was. Voor de Engelse versie wordt voor de rol van Wilhelmina gedacht aan de inmiddels 84-jarige topactrice Judi Dench. Pikant is dat Judi Dench in haar laatste film Red Joan een door idealen gedreven communistische spionne speelt. Iets waar Wilhelmina ongetwijfeld van gegruwd zou hebben…
Kiezen en doen!
Wat in de meeste reacties op en recensies van de ‘Soldaat van Oranje' iets te weinig naar voren komt, dat is 'de boodschap' van deze musical. De makers laten er zelf geen twijfel over bestaan dat ze met hun 'show' de diepte in willen. In de trailer op internet krijgt de musical al direct als motto mee dat het gaat om ‘vriendschap en keuzes maken’. En pal daarna om een ‘strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid’. In een prachtige en wel goed te volgen koorzang heet het ‘Als wij niets doen (...) onze enige hoop zijn wij’. Dat is duidelijke taal.
Wie Theater Hangar betreedt wordt bovendien direct geconfronteerd met een tentoonstelling die als titel draagt: `Morgen is vandaag – kun jij kiezen in oorlogstijd?`. Kiezen en doen, daar gaat het om. Ook het educatieve materiaal dat bij de musical of los daarvan aan scholen kan worden geleverd, legt deze accenten. `Soldaat van Oranje` is daarmee een spektakel dat oproept bewust bezig te zijn met de wereld, keuzes te maken en daar ook wat mee te doen
"Pieter Sjoerds Gerbrandy,
"Pieter Sjoerds Gerbrandy, gereformeerd politicus en door koningin Wilhelmina in 1940 in Londen aangesteld als premier van het oorlogskabinet, plande in 1947 een staatsgreep. Dat staat in een biografie van François van 't Sant (1883-1966), jarenlang een vertrouwensman van het Koninklijk Huis" geschreven door Sytze van der Zee. Eén van de handlangers was "Erik Hazelhoff Roelfzema, Engelandvaarder, oorlogsvlieger, verzetsheld, Soldaat van Oranje en vertrouweling van koningin Wilhelmina." (...) "De staatsgreep had moeten gebeuren op donderdag 24 april 1947. Nederland was toen nog geen twee jaar bevrijd. Nog geen jaar eerder waren vrije, algemene verkiezingen gehouden. Bij de staatsgreep zou het rooms-rode kabinet Beel-Drees worden afgezet, ministers en staatssecretarissen ergens in het land gevangen worden gehouden, via de radio, de kranten en aanplakbiljetten zou het volk op de hoogte worden gesteld, leger en marine zouden worden ingezet voor rust en orde op straat, PvdA-voorzitter Koos Vorrink moest worden geliquideerd.
Aanleiding voor de coup was het Akkoord van Linggadjati, dat de status van een deels onafhankelijk Indonesië moest regelen. Bij rechtse organisaties en in kringen van het voormalig verzet en het leger bestond tegen dit voornemen sterke weerstand. Zij waren tegen het verlies van 'ons Indië' en de teloorgang van het koninkrijk als koloniale mogendheid. 'Indië verloren, rampspoed geboren' kreunden ze. Hun aversie was zo groot dat ze besloten de regering van premier Louis Beel (1946-1948) omver te werpen. Het werd een staatsgreep die niet doorging, vermoedelijk vanwege afkeuring van de koningin." Uit een artikel van Jan Tromp 19 november 2015, http://www.volkskrant.nl/binnenland/-oorlogspremier-gerbrandy-plande-staatsgreep-met-soldaat-van-oranje~a4190491/
Lekkere jongen die Soldaat van Oranje. Maar over de staatsgreep nooit meer iets gehoord. Nader onderzoek gaat waarschijnlijk duren to Sint Juttemis.
Gerrit Zeilemaker heefdt
Gerrit Zeilemaker heefdt helemaal gelijk: 'onze' soldaat van Oranje Erik Hazelhoff Roelfzema was een uiterst rechtse rakker. Monarchist, autoriteitsgevoelig en bereid om onderdrukking en uitbuiting hier en in 'onze' koloniën in stand te houden. Niet echt een vrijheidstrijder. Des te knapper is het dat Edwin de Vries en Theu Boermans als scriptschrijver en regisseur van de musical over zijn verzet tegen de Duitse bezetting een wekroep hebben weten te maken tot het maken van een bewuste keuze voor een opstand tegen onderwerping. Dat aspect heb ik in mijn bespeking naar voren willen halen.
In de biografie "Eigen
In de biografie "Eigen meester, niemand knecht" over Pieter Gerbrandy van historicus Cees Fasseur (zie hier mijn recensie van dat boek (https://www.tracesofwar.nl/books/2718/Eigen-meester-niemands-knecht.htm) wordt dat hele staatsgreep-verhaal overtuigend beschreven als naoorlogse krasse taal van oude knarren. Er is geen enkel bewijs voor, slechts een briefje waarop Sytze van der Zee zijn verhaal baseert en dat nadien klakkeloos door iedereen wordt herhaalt. Ook hier weer. De waarheid ligt echter aanzienlijk anders, maar het blijven inderdaad wel rechtse rakkers. Die overigens oorlogshelden waren.
In Piet Hagen, Koloniale
In Piet Hagen, Koloniale Oorlogen in Indonesie, staat het volgende; "De regringspartijen hadden binnen en buiten het parlement te maken met een heetgebakerde oppositie, die stemming maakte met de leus 'Indie verloren, rampspoed geboren'. Er werd een nationaal comité Handhaving Rijkseenheid opgericht, dat 300.000 handtekeningen ophaalde. Voorzitter was de 60-jarige Pieter Sjoerds Gerbrandy, die in Londen het oorlogskabinet had geleid. Gerbrandy begreep wel dat het koloniale tijdperk voorbij was, maar de band van Nederland met Indonesie was voor hem onverbrekelijk. [...] Volgens Gerbrandy was de koningin wettelijk verplicht het hele grondgebied van het koninkrijk te bewaren, desnoods tegen de wens van haar ministers in. Hij speelde zelfs met de gedachte aan een staatsgreep. Volgens een bericht in de pers zou een aantal officieren van land- en zeemacht zo'n coup willen steunen. Dankzij bemiddeling van prind Bernard kregen generaal H. J. Kruls en admiraal Helfrich een audientie bij de koningin om haar over het idee te polsen. Maar Wilhelmina hield gepaste afstand van haar vroegere oorlogspremier en zijn trawanten, waarna de coup werd afgeblazen."
Er was dus wel degelijk meer dan een 'briefj'e dat 'klakkeloos door iedereen wordt herhaald'. Er was tot in de topleiding van het leger belangstelling voor en gezien het feit dat hetzelfde leger in Indonesie bereid en bezig was met extreem geweld is het zonder meer een onderzoek waard. Waar stank is, moet ook stront liggen!
Reactie toevoegen