Het beleid van de VS ten aanzien van Venezuela wordt niet ingegeven door de zorg om democratie of mensenrechten. En de arrogante interventie van de VS maakt de humanitaire crisis in het land nog erger.

1

Venezuela maakt een ernstige humanitaire crisis door. Elke poging om dat te ontkennen is net zo afschuwelijk als het negeren van het enorme lijden van het Venezolaanse volk.

2

De crisis heeft de onmiskenbare en indrukwekkende sociale verworvenheden die tussen 2003 en 2013, toen de armoede en ongelijkheid in Venezuela massaal afnamen en de levensstandaard drastisch verbeterde, bijna volledig teniet gedaan. De crisis heeft ook de even indrukwekkende en onmiskenbare politieke voordelen van het Chavisme, zoals de aanzienlijke (zij het ongelijke) emancipatie van delen van de samenleving die voorheen van de politiek waren uitgesloten, ernstig uitgehold. We moeten deze verliezen erkennen zonder ons over te geven aan het verhaal dat het Chavisme vanaf het begin gedoemd was te mislukken. Dat verhaal moet niet alleen worden verworpen omdat het onjuist is, maar ook omdat het deel uitmaakt van een breder reactionair project van demonisering van Chavisme en het linkse project van de opbouw van een betere wereld. We moeten ook het verhaal verwerpen dat Chavisme ‘dood’ is. Hoewel zwaar gehavend, zijn de volksbewegingen die het kloppende hart van het Chavisme vormen niet verdwenen: deze bewegingen blijven vechten, en zullen van vitaal belang zijn voor de toekomst van Venezuela.

3

De oorzaken van de crisis zijn complex en omvatten een mix van lange-, middellange- en kortetermijnfactoren, inclusief: de al een eeuw durende afhankelijkheid van Venezuela van olie, die op zijn beurt een erfenis is van de kapitalistische wereldorde en de perifere positie van Venezuela binnen deze orde; gebrekkige overheidsmaatregelen, met name met betrekking tot het valutabeleid, die naar schatting meer dan vele honderden miljarden dollars aan corruptie in de hand hebben gewerkt; onderdrukking door de regering van vreedzame protesten en meningsverschillen in het kader van een grotere afstand tot de politieke democratie en het autoritaire bestuur; acties van de oppositie, zoals het speculatief oppotten van goederen, het doden van burgers en overheidspersoneel en het opzettelijke schade toebrengen aan de openbare infrastructuur en middelen, waaronder medische voorzieningen en opgeslagen voedsel; acties van de Amerikaanse regering, waaronder openlijke en heimelijke steun voor de meest gewelddadige sectoren van de oppositie, en de directe en indirecte gevolgen van sancties, die de regering sinds ten minste 2015 aanzienlijke middelen hebben ontnomen, voornamelijk door haar de toegang tot de internationale kredietmarkten te weigeren.

4

De recente acties van de VS, met name de sancties die in augustus 2017 en januari 2019 zijn opgelegd, hebben de crisis ernstig verergerd en moeten nu worden gezien als een belangrijke oorzaak van de uiterst erbarmelijke situatie waarmee miljoenen Venezolanen worden geconfronteerd. In een recent rapport wordt geschat dat de sancties van augustus 2017 tegen eind 2018 naar schatting veertigduizend extra doden hebben veroorzaakt in Venezuela. Hoewel dit aantal onmogelijk te verifiëren is en misschien te hoog of te laag, is het zowel onlogisch als afschuwelijk om te ontkennen dat de sancties van de VS tot een enorme toename van het lijden in Venezuela hebben geleid.

5

Het beleid van de VS ten aanzien van Venezuela wordt niet ingegeven door bezorgdheid over democratie, mensenrechten of menselijkheid. Washington heeft lang regimes gesteund met politieke en mensenrechtenprestaties die vaak veel slechter zijn dan die van de regering-Maduro, waaronder Saoedi-Arabië, Colombia (waar het zijn van een organizer vaak een doodvonnis is), Brazilië, Honduras en Haïti. Een aantal van deze landen heeft de laatste tijd zeer gebrekkige of openlijk frauduleuze verkiezingen gehouden, die desondanks door de VS worden erkend. Het gebrek aan echte bezorgdheid van Washington over het lijden van de Venezolanen is ook overduidelijk: hoe moet je anders de bereidheid van functionarissen van Trump interpreteren om grapjes te maken over het slopende effect van de sancties door ze bijvoorbeeld te vergelijken met de doodsgreep van Darth Vader? Of denk aan de recente beslissing van de VS om alle vluchten naar Venezuela stop te zetten, waarvan zelfs de New York Times opmerkt dat die beslissing het toch al catastrofale menselijke leed waarschijnlijk nog aanzienlijk zal verergeren.

6

De openlijke steun van de VS voor een regimewisseling is niet alleen immoreel, illegaal en hypocriet, maar ook uiterst ondoeltreffend. Ondanks bijna vier maanden van non-stop Amerikaanse agressie blijft Maduro aan de macht, met schijnbaar solide steun van de bovenste gelederen van het leger en de staat. De acties van de VS schijnen ook de steun aan Maduro onder volkssectoren in Venezuela geconsolideerd te hebben: volgens Chavista-activisten aan de basis was er een groeiende mobilisatie van de volkssector tegen Maduro begin januari 2019, maar sinds de zelfproclamatie van Juan Guaidó als president op 23 januari, hebben de leiders van de Chavistische basisorganisaties zich verzameld rond Maduro ondanks hun hevige kritiek op (en zelfs walging van) zijn leiderschap.

7

De VS heeft herhaaldelijk pogingen ondermijnd om de crisis in Venezuela op vreedzame wijze op te lossen door middel van onderhandelingen tussen de regering en de oppositie. Washington heeft daarmee de kans vergroot dat de crisis door middel van geweld wordt opgelost.

8

De acties van Juan Guaidó hebben de situatie in Venezuela op een aantal manieren gevaarlijker gemaakt door: het vergroten van de kans op militaire actie van de VS, waar hij openlijk om heeft gevraagd; het ondermijnen van gematigde oppositiesectoren die meer openstaan voor onderhandelingen en dialoog; het verbinden van de oppositie met de VS, waardoor de kans kleiner wordt dat de oppositie positieve maatregelen voorstelt om de crisis in Venezuela om te buigen en een directer beroep doet op volkssectoren die kritisch zijn over Maduro, maar op hun hoede zijn voor de oppositie en de VS; er niet in te slagen om de gevaarlijke wraakzucht van zijn naaste aanhangers, zoals zijn ‘VS-ambassadeur’ Carlos Vecchio - die verkondigde dat hij de elektriciteit naar de VS-ambassade afsneed om de ‘activisten van het ambassade-beschermings-collectief een beetje van de ervaring van het leven in Venezuela’ te geven - te veroordelen; en door het afschuwelijke recente geweld van de oppositie niet te veroordelen, zoals de plundering en brandstichting van ‘het hoofdkwartier van de Indio Caricuao Commune in het zuidwesten van Caracas’, wat gebeurde in het kielzog van de wanhopige en komisch ondoeltreffende staatsgreeppoging van Guaidó op 30 april.

9

De populariteit van Juan Guaidó binnen Venezuela lijkt te zijn gedaald, maar uit de beschikbare gegevens blijkt dat hij nog steeds populair is en enige steun geniet in volkssectoren. Voor sommigen, met name in de volkssectoren, hangt de steun aan Guaidó waarschijnlijk meer samen met zijn status als belangrijkste tegenstander van Maduro dan met steun aan zijn extreemrechtse, vrije marktbeleid.

10

Redelijke mensen kunnen het oneens zijn over de gepastheid en tactische doeltreffendheid van het openlijk bekritiseren (of steunen) van Maduro, maar er zou geen debat moeten zijn over de dringende noodzaak voor mensen in de VS om zich op alle mogelijke manieren te verzetten tegen sancties en oorlogsdreigingen, waaronder: het onder druk zetten van vertegenwoordigers en senatoren om H.R. 1004 en S.J. Res. 11 te steunen of mede te sponsoren (verbod op onbevoegde militaire actie in Venezuela); druk uitoefenen op progressieve Democraten om een steviger standpunt in te nemen tegen het interventionisme van de VS; druk uitoefenen op Guaidó en zijn medestanders om de hoop op onderhandelingen te ondermijnen door illegaal Venezolaanse diplomatieke posten over te nemen; demonstraties en andere protestacties te ondernemen om zich te verzetten tegen de Amerikaanse oorlog en sancties.

11

Pogingen om het linkse debat over Venezuela te sluiten of om steun voor (of verzet tegen) Maduro tot een lakmoesproef te maken voor het tegengaan van het Amerikaanse interventionisme moeten om drie redenen worden afgewezen. Ten eerste, uit principe. Links moet een open debat en respect voor meningsverschillen handhaven. Ten tweede, om inhoudelijke redenen. De Bolivariaanse Revolutie bevat een rijke reeks positieve en negatieve lessen van wat links wel en niet zou moeten doen. Sommige van deze lessen zijn duidelijk: beleid dat armoede en ongelijkheid vermindert en veel mensen in staat stelt om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen, kan politiek zeer populair zijn en moet worden gesteund; machtige binnenlandse en buitenlandse belangen zullen zich tegen een dergelijk beleid verzetten, en links moet nadenken over de manier waarop dit moet worden aangepakt. Andere lessen zijn minder voor de hand liggend: hoe kunnen we de fouten vermijden die in het verleden revoluties hebben geplaagd, waaronder een disfunctioneel economisch beleid, het zich afkeren van basisorganisaties en volksmacht, en de bureaucratie en corruptie binnen de staat? En hoe doen we dit terwijl we ons tegelijkertijd verdedigen tegen buitenlandse en binnenlandse agressie? Het is van cruciaal belang om antwoorden te vinden op deze en andere dringende vragen. De enige manier om dit te doen is door middel van een eerlijk en open debat. Tot slot is er de kwestie van de strategie. Of we dat nu leuk vinden of niet, de Venezolaanse solidariteit en de bredere anti-imperialistische beweging omvat mensen en groepen met uiteenlopende opvattingen over Maduro en Venezuela. Aandringen dat iedereen hetzelfde perspectief deelt, is een recept om de beweging klein en irrelevant te houden. Dat is ook een slechte politiek: we kunnen en moeten sektarisme vermijden zonder fundamentele beginselen zoals egalitarisme, anti-imperialisme, antiracisme, feminisme en een gezamenlijke inzet om een inclusieve, diep democratische, niet-kapitalistische en ecologisch duurzame wereld op te bouwen.

Dit artikel verscheen eerder op Jacobin. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.