Ongelofelijk! Op een druilerige maandagmorgen om half negen. In de Kerstvakantie. Een rij voor de bioscoop in het centrum van Den Haag! Voor Star Wars IX – The Rise Of Skywalker. Pathé en Disney doen goede zaken in deze decemberdagen. De film trekt zelfs op uiterst onchristelijke tijdstippen honderden bezoekers. Tel uit je winst! Is ook deze Star Wars, net als zijn twee voorgangers, op weg naar een opbrengst van meer dan een miljard dollar? Overigens valt er in de bijna drie uur die deze film duurt wel weer heel veel te zien.

Achtbaan

Toen in 1977 de eerste Star Wars-film (A New Hope) in de bioscoop verscheen, ging ik daar nogal sceptisch op af. Zo vlak na de Vietnam-oorlog verwachtte ik sciencefiction vol militaristische Amerikaanse propaganda. In die verwachting werd ik niet helemaal teleurgesteld, al bleek de film toch ook ruimte te bieden aan opstand, rebellie en spiritualiteit. Maar bovenal werd ik verpletterd door het visuele spektakel. In een bizarre wereld, vol wonderlijke wezens raasden de ruimteschepen tollend in het rond. Een achtbaan. Verbijsterend. Bijna niet bij te houden. Hallucinerend. Dat ze zoiets konden maken! Wat een techniek! Pas bij Avatar in 2009 onderging ik een vergelijkbare ervaring. En nu, bij Star Wars IX, raakte ik wederom flink onder de indruk. De vertoning in een zaal met IMAX 3D droeg daar zeker aan bij. Meerdere malen moest ik onwillekeurig wegduiken als er weer een stuk schroot van een ruimteslagschip mijn kant op donderde. Oef!

Revolutie!

Qua verhaal bieden de Star Wars-films vrij veel van hetzelfde. Een strijd tussen goed en kwaad. De fascistische First Order onder leiding van de perverse dictator Palpatine wil het hele universum aan zich onderwerpen. Diverse soms nogal exotische volken proberen zich te ontworstelen aan de onderdrukking. Revolutie! Het ruimtegeweld van beide partijen is niet van de lucht en ook niet van het luchtledig. Op de achtergrond spelen daarenboven twee bovennatuurlijke hocuspocuskrachten hun rol, de Force en de Dark Force, die allebei extra power verlenen aan hun aanhangers waarbij de Dark Force bovendien probeert de ‘goeden’ te corrumperen en in zijn kamp te krijgen. Star Wars IX is niet zo uitgesproken politiek als zijn voorganger. In Star Wars VIII - The last Jedi strijden de rebellen als ware Bolsjewieken tegen hun ruimtetsaar en zijn handlangers. Dat valt nog niet mee. De dictatuur dreigt met een overmacht aan militairen en middelen het verzet te vermorzelen. Maar mede mét de juiste overtuiging houden de rebellen moedig stand.

Geen rouwverwerking

Die Star Wars VIII was me een stuk beter bevallen dan aflevering VII - The Force Awakens. Dat was een Afknapper, met een hoofdletter. Nummer VII leek op een serie opnamen van het Amerikaanse leger, met alom doelloos gemarcheer en stompzinnige geschreeuwde bevelen. Net als in andere Amerikaanse legerfilms doen de soldaten in Star Wars VII op hun kazernes alles in looppas. Moeten we dat normaal gaan vinden? En net als in andere Amerikaanse oorlogsfilms schieten de 'goeden' pakweg honderd keer zoveel 'slechten' af voordat ze zelf geraakt worden en meestal worden ze zelfs dat niet.

Natuurlijk staan VIII en IX wel net zo bol van de strijd tussen ontploffende ruimteschepen, die toch behoorlijk wat heelalvervuiling moeten veroorzaken. Ook de duels met de klassieke lichtzwaarden ontbreken niet. Opvallend is eveneens dat er wéér geen enkele ruimte en tijd wordt genomen voor het verwerken van verdriet ‘om hen die ons ontvielen’. Vooral aan de kant van de rebellen vallen honderden doden. Niemand laat een traan. De onachtzaamheid ten aanzien van mensenlevens, waar toch ook heel wat dierbaren bij moeten zitten, is overweldigend. Zowel aan de kant van The First Order als bij Het Verzet. Je vraagt je af hoe dat verder gaat met het danig gedecimeerde verzet, want behalve aan rouwverwerking wordt er ook niet aan seks gedaan…

Verder begint in Star Wars VII het gewauwel over The Force een gezond mens ondertussen de keel uit te hangen. In de voorgaande films ging het nog om een kracht die je met veel oefening, inspanning en opoffering kon bemeesteren. In deze film komt het de hoofdpersonen zo ongeveer aanwaaien. The Force lijkt niet meer dan een trucje om mensen en voorwerpen (!) mee te hypnotiseren. Een beetje moeilijk kijken en hup, je tegenstander verstijft of maakt juist je boeien los. Nog een beetje moeilijk kijken, je arm strekken en hup, daar vliegt een lichtzwaard van een paar meter afstand zó in je hand. Wellicht nog leuk voor ietsisten. Maar verder flauwekul! De zoveelste afknapper. In de delen VIII en IX is gelukkig de ‘werking’ van The Force wat minder prominent.

Weerzinwekkende wapenhandel

Wat erg aanspreek in Star Wars VIII en IX is dat Het Verzet bestaat uit een rijk geschakeerd leger van allerlei kleuren, rassen en wezens. Een beetje vrijgevochten bende. Opmerkelijk is ook de voorname rol van oudere vrouwen, zoals generaal Leia (Carrie Fisher). Bij de tegenpartij The First Order zijn het allemaal oude witte mannen die bevel voeren over een zwaar gedisciplineerd voetvolk. Opmerkelijk in The Last Jedi was niet zozeer dat er weer gestreden wordt tegen een onderdrukkende dictatuur, maar dat er eveneens expliciet aandacht is voor de grote profiteurs: de wapenhandelaren. In een stad die hen toebehoort, leiden zij hun liederlijk luxe leventje op kosten van al het leed dat zij mede mogelijk maken. Deze lieden werden met de nodige weerzin neergezet. Terecht!

Doen wat moet!

Natuurlijk zit er in Star Wars IX wederom flink wat filosofie. Nadrukkelijk wordt het belang van ‘balans’ beleden. In de strijd tussen The First Order en Het Verzet mogen er weinig grijstinten zijn, in vrijwel elk individu speelt zich een voortdurend conflict af tussen ‘goed en kwaad’. Een juiste balans is dan de beheersing van de minder mooie impulsen door betere en verstandiger overwegingen. Fouten maken is daarbij vergeeflijk: “Mislukkingen zijn onze beste lessen”. Maar er moet wel gedaan worden wat gedaan moet worden: “Wie niet doet wat moet, leeft voort met schaamte en de gevolgen”. Met vergelijkbare moed, doorzettingsvermogen en doodsverachting vechten de rebellen in Star Wars VIII en IX tegen de dictatuur van The First Order zoals de Bolsjewieken in hun revolutie vochten tegen honger, oorlog en kapitalisme. De ideologie is niet helemaal hetzelfde, bij Het Verzet is er sprake van een inspirerend geloof in The Force, terwijl de communistische Bolsjewieken verondersteld werden atheïsten te zijn en hun enthousiasme aan wereldser idealen te ontlenen. Maar voor hoeveel Bolsjewieken was het communisme niet net zo goed een soort religie? En hoeveel ruimterebellen zijn niet minstens mede gemotiveerd door meer ‘aardse zaken’? In de niet-aflatende volhardende strijd tegen onderdrukking ondanks vele tegenslagen is enige overeenkomst  tussen de inzet van de rebellen in Star Wars VIII en IX en de inzet van de Bolsjewieken in 1917 zeker zichtbaar!

Superheldin

Star Wars IX – The Rise Of Skywalker wordt net als  deel VIII in belangrijke mate gedragen door de jonge vrouwelijke rebellenleidster Rey. Zij is zonder tegenspraak de mooiste vrouw en het sterkste personage van de gehele Galaxy. Een superheldin. Regisseur J.J.Abrams en scenarioschrijver Chris Terrio móeten welhaast verliefd op haar zijn geworden. Zelden zal een actrice zo veelvuldig, zo lang en zo intens in close-up zijn gefilmd als Daisy Ridley. Hetgeen zeker geen straf genoemd kan worden…