Al jaren kent Nederland een groeiende groep, tot illegalen bestempelde, vluchtelingen zonder verblijfsstatus. Lange tijd volgden deze mensen een strategie van individueel overleven waardoor ze vrijwel onzichtbaar waren. Met de tentenkampen is daar - ongetwijfeld onder invloed van de Arabische lente en de Occupy beweging - een einde aan gekomen. Groepen vluchtelingen voeren nu gezamenlijk actie. Ze zeggen: ‘Wij zijn hier’, en ze eisen een verblijfsstatus en een humane behandeling.

Hun acties hebben veel publiciteit opgeleverd en als gevolg daarvan is de discussie over het absurde en inhumane asielbeleid weer opgelaaid. De actievoerders laten - net als de schoonmakers in de afgelopen jaren - zien dat ze geen zielige slachtoffers zijn, maar strijdbare mensen die hun rechten eisen.

Zeker rond de kerstdagen is de steun voor de acties enorm toegenomen. Bij het tentenkamp op de Notweg werd die steun vooral gegeven door linkse activisten, buurtbewoners, islamitische organisaties en een aantal mensen uit kerkelijke hoek. Na het in gebruik nemen van de Jozefkerk als schuilkerk is de steun letterlijk geëxplodeerd. Vanuit alle delen van het land worden goederen aangevoerd en op kerstavond werden bezoekers op een geven moment zelfs tegengehouden omdat het maximale aantal van vijfhonderd bezoekers was bereikt.

Sommige linkse activisten bezien deze gegroeide steun met het nodige chagrijn. ‘Christelijke en burgerlijke krachten hebben de boel overgenomen en reduceren de strijd tot een humanitair gebeuren’, is hun klacht. Mij lijkt die benadering niet juist. Je zou je als linkse activist juist moeten verheugen over het feit dat bredere lagen van de bevolking de acties van de vluchtelingen nu steunen en die gelegenheid aan moeten grijpen om het politieke karakter van die strijd duidelijk te maken. Om duidelijk te maken dat het er niet alleen om gaat om aan de mensen in tentenkampen, vluchtkerken en dergelijke humanitaire hulp te verstrekken maar dat ook hun eis, een verblijfsstatus, ondersteund moet worden. En daarbij hoort ook de vraag waarom deze mensen eigenlijk hier zijn.

Het is die vraag naar de oorzaak van de vluchtelingenstromen waar deze mensen deel van uitmaken die tot nu toe nauwelijks aan de orde komt. En daarbij doel ik niet op de individuele vluchtverhalen van de verschillende mensen, hoe belangrijk en huiveringwekkend die ook zijn. Ik doel vooral op de algemene oorzaken die maken dat deze en vele honderdduizenden anderen, zo niet miljoenen uit met name Afrika proberen in Europa hun toevlucht te zoeken.

Oorlog, economische stagnatie, verarming, ontvolking van het platteland en perspectiefloosheid zijn de drijvende krachten achter deze vluchtelingenstromen. En die ontwikkelingen hebben allemaal te maken met de Europese politiek ten opzichte van Afrika en andere voormalige koloniale gebieden. Europese vissersschepen vissen de zeeën rond Afrika leeg. Europese ondernemers nemen grote stukken vruchtbaar land in bezit om daar exportproducten voor de Europese markt te verbouwen. Europese bedrijven, zoals Shell in Nigeria, maken superwinsten met Afrikaanse grondstoffen, terwijl de lokale bevolking met de schade blijft zitten. De uitstoot van Europese broeikasgassen leidt in Afrika tot klimaatverandering en afname van de voedselproductie.

Die factoren zijn niet één op één te koppelen aan de vluchtverhalen van de vluchtelingen die uiteindelijk hier in Nederland zijn aanbeland. Ze vormen er wel de achtergrond van. En die achtergrond zouden we moeten betrekken bij de discussie over het vluchtelingen- en asielbeleid. Op die manier kunnen we duidelijk maken dat het uiteindelijk niet om een humanitair, maar om een politiek probleem gaat. Dat het er niet om gaat barmhartig te zijn voor mensen die het slechter getroffen hebben dan wij, maar om solidariteit met mensen die nog veel meer dan wij de dupe zijn van de opgelegde onbelemmerde marktwerking en het neoliberale beleid. Dat hun strijd niet alleen het steunen waard is maar ook letterlijk onze strijd is.
p.s. Samen met Kees Hudig en Rob Bleijerveld heb ik een brochure geschreven onder de titel: ‘Europa en de ontwikkelingslanden, hoe de EU verdient aan het zuiden’, waarin we proberen de mechanismen die hierbij een rol spelen te schetsen. De brochure is gratis te downloaden (pdf-file) of tegen verzendkosten te bestellen via de site van Ander Europa.

Dit artikel verscheen eerder op konfrontatie.nl