Waar gaat het heen met Libanon na vijf dagen die zijn gezicht hebben veranderd?

De gebeurtenissen in Libanon tussen de verkiezing van een nieuwe president van de republiek op donderdag 9 januari en de benoeming van een nieuwe premier op maandag 13 januari vormen een grote omwenteling in de politieke situatie van het land.

Die gebeurtenissen zelf zijn voornamelijk het gevolg van een grote omwenteling in de werkelijke machtsverhoudingen die de politieke situatie in Libanon bepalen. In de belangrijkste fasen van de geschiedenis van het land sinds zijn onafhankelijkheid in 1943, was de regering van Libanon het gevolg van een overeenkomst tussen twee rivaliserende externe machten, en elke keer dat die overeenkomst en het evenwicht dat ermee gepaard ging, werden verstoord, werd de situatie zo gespannen dat die als het hoogtepunt werd bereikt explodeerde.

Aan het begin van de Libanese staat was er een evenwicht tussen de concurrerende invloeden van het Britse en Franse kolonialisme. Dat werd verstoord door de verzwakking van de invloed van die twee voormalige koloniale machten en de opkomst van het Amerikaanse imperialisme op wereldschaal en van de Arabische nationalistische beweging onder leiding van het Egypte van Nasser op regionale schaal. De situatie explodeerde toen, totdat er een akkoord werd bereikt tussen de twee opkomende invloeden onder het presidentschap van de toenmalige legercommandant, generaal Fouad Chéhab.

Dat evenwicht werd opnieuw verstoord nadat het Egypte van Nasser in 1967 een beslissende klap kreeg van Israël, met de linkse Ba'ath partij aan de macht in Syrië en Jordanië. Soleimane Frangié werd president van Libanon in 1970, in een tijd van Amerikaanse dominantie. Dat viel samen met de fatale klap voor het Palestijnse verzet in Jordanië, de dood van Gamal Abdel Nasser en de coup van Hafez el-Assad tegen de linkervleugel van de Syrische Baath partij. Met de verplaatsing van het zwaartepunt van het Palestijnse verzet van Jordanië naar Libanon, namen de spanningen opnieuw toe totdat in 1975 de Libanonoorlog uitbrak.

Het regime van Assad greep het jaar daarop in Libanon in met groen licht van de Verenigde Staten en Israël. Dat leidde tot de verkiezing van een president op het kruispunt van de twee invloeden, Elias Sarkis. De consensus brokkelde echter snel af nadat de Likud partij aan de macht kwam in Israël en het proces begon dat leidde tot de Camp David Akkoorden tussen Anwar Sadat van Egypte en Menachem Begin van Israël. De spanningen laaiden weer op totdat de zionistische staat in 1982 Libanon binnenviel. Israël probeerde Bashir Gemayel, de leider van het Libanese christelijke extreemrechts, op te leggen als president, maar de poging mislukte voordat Gemayel werd beëdigd doordat hij werd vermoord, een moord die werd toegeschreven aan Syrië.

Hij werd vervangen door zijn broer, die Libanon, in navolging van Egypte in de richting van normalisatie met Israël probeerde te leiden, maar een opstand van Libanese troepen gesteund door Syrië dwarsboomde zijn plannen. Na een periode van gewapende chaos leidde een nieuwe consensus tussen het regime van Hafez el-Assad en het Saoedische koninkrijk tot het einde van de Libanese burgeroorlog, vijftien jaar na het begin ervan. De Syrisch-Saudische consensus werd gezegend door de Verenigde Staten na de deelname van het Syrische regime aan de coalitie die in 1991 de oorlog tegen Irak zou leiden onder Amerikaans en Saudisch bevel.

Libanon ging toen een fase in van 'wederopbouw' onder Saoedisch-Syrische voogdij, belichaamd door premier Rafic Hariri en de Syrische Hoge Commissaris in Libanon, Ghazi Kanaan. Die consensus duurde tot de betrekkingen tussen Damascus en Washington verslechterden als gevolg van het besluit van de VS om Irak binnen te vallen en het regime van de Baath-partij in Bagdad omver te werpen. De spanning kwam terug, met als een van de opvallendste tekenen de moorden die door het Syrische regime werden georkestreerd, met als hoogtepunt de moord op Rafik Hariri in 2005. Dat leidde tot een volksopstand die, in combinatie met internationale druk, Damascus dwong zijn troepen terug te trekken uit Libanon. Het evenwicht bleef echter fragiel, vooral na de complete transformatie van Michel Aoun van zelfbenoemd kampioen van de oppositie tegen het Syrische regime in Libanon tot een bondgenoot van de Syrische en door Iran beïnvloede Libanese krachten.

Libanon kwam opnieuw in een fase van onrust als gevolg van de kwetsbaarheid van het politieke evenwicht tussen de twee coalitiepartijen, vooral omdat het mislukken van de zionistische aanval op Hezbollah in 2006 de invloed van Hezbollah had versterkt. De invloed van Iran in de regio nam aanzienlijk toe, eerst door de Amerikaanse bezetting van Irak, die de weg vrijmaakte voor Teheran om zijn voogdij over dat land op te leggen, en vervolgens door de Syrische burgeroorlog, vooral nadat het Syrische regime zich vanaf 2013 tot Iran wende voor hulp, voornamelijk belichaamd door Hezbollah. Zo verschoof de balans weer, met de overweldigende invloed van Iran in de regio en de overweldigende invloed van Hezbollah in Libanon. De laatste was in staat om haar bondgenoot Michel Aoun in 2016 op te leggen als president van Libanon, na een decennium van onderlinge alliantie.

Ontevreden over de ontwikkelingen in Libanon en de groeiende invloed van Iran op het land, trok het Saoedische koninkrijk zijn steun aan Libanon in, wat vanaf 2019 leidde tot de ineenstorting van de economie van het land. De situatie in het land bleef turbulent door het gebrek aan overeenstemming tussen de belangrijkste spelers, tot de oorlog in Gaza en het besluit van Iran om op beperkte schaal in te grijpen. Dat werkte averechts toen Israël besloot de aanval op Hezbollah in te zetten en erin slaagde Hezbollah te onthoofden en het grootste deel van zijn militaire capaciteit te vernietigen. Die situatie werd nog verergerd door de ineenstorting van het Assad-regime iets meer dan een maand geleden, en daarmee de ineenstorting van de belangrijkste aanvoerroute tussen Iran en zijn Libanese aanhangers.

Het was door die nieuwe kanteling in het machtsevenwicht, die de weegschaal in het voordeel van de Verenigde Staten in Libanon deed doorslaan, dat de man werd gekozen die Washington had gesteund om president van Libanon te worden sinds het einde van de ambtstermijn van Michel Aoun, namelijk legercommandant Joseph Aoun (geen familie van eerstgenoemde). Washington zet al jaren in op versterking van het Libanese leger om een einde te kunnen maken aan de dualiteit van de macht in Libanon, die wordt vertegenwoordigd door het bestaan van de Hezbollah-staat binnen de Libanese staat en vooral door het naast elkaar bestaan van de strijdkrachten van de partij en het officiële leger van het land. Nu de balans doorslaat ten gunste van de Amerikaanse invloed, heeft het Saoedische koninkrijk opnieuw belangstelling getoond voor de Libanese situatie en steunt het de inspanningen van Washington.

Hezbollah stemde voor Joseph Aoun in een tweede ronde van de verkiezingen in het Libanese parlement, nadat ze zich in de eerste ronde van steun had onthouden om duidelijk te maken dat de nieuwe president haar dank verschuldigd was. Hij accepteerde dat compromis onder druk van zijn confessionele bondgenoot Nabih Berri, die eerder afhankelijk was van het Syrische regime van Assad. Beide bondgenoten waren echter geschokt door de benoeming tot premier van Nawaf Salam, tegen wiens benoeming ze zich eerder hadden verzet, Hezbollah in het bijzonder, net zoals ze zich eerder hadden verzet tegen de benoeming van Joseph Aoun tot president.

Het resultaat van dit alles is dat de consensus die ten grondslag lag aan de jaren van stabiliteit in Libanon, die bijna gelijk zijn aan de jaren van spanning, zo niet minder, niet is vernieuwd. Dat suggereert dat het land een nieuwe fase van spanning en conflict zal ingaan, vooral als de nieuwe regering probeert een staatsmonopolie op wapens in Libanon op te leggen, zoals Aoun in zijn overwinningstoespraak beloofde, in plaats van de weg van consensus in te slaan die hij ook beloofde. Het lot van de Libanese situatie zal grotendeels afhangen van wat er gebeurt tussen Israël, gesteund door Donald Trump als president van de Verenigde Staten, aan de ene kant en Iran aan de andere kant. Het zal ook worden beïnvloed door de ontwikkelingen in Syrië, waar er geen twijfel over bestaat dat Iran van plan is om zijn invloed op de een of andere manier weer uit te breiden, wat, als Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) blijft proberen om alle touwtjes van de macht in handen te houden, Syrië weer in een burgeroorlog zou kunnen storten.

Dit artikel stond op Al-Quds al-Arabi. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.

Dossier

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop