Na de arrestatie van Saleh Abdeslam kraaiden de autoriteiten victorie. 'We hebben hem!'. Een paar dagen later sloegen de criminelen van Daesh toe in het hart van Brussel en in Zaventem. Tweeëndertig doden, honderden gewonden, waaronder kinderen. Een vreselijke slachtpartij. Kon dit vermeden worden? Misschien. Het slecht functioneren van de veiligheidsdiensten in het geval van Ibrahim Barkhaoui is flagrant en roept herinneringen op aan de zaak Dutroux.

Maar Dutroux handelde (bijna) alleen, terwijl Daesh geen gebrek heeft aan kandidaat-zelfmoordterroristen. Inbegrepen mensen die niet uit moslimkringen komen en die dus minder snel in de kijker lopen, zoals Barkhaoui. De aanslag in Verviers kon voorkomen worden, maar dat belette niet het vervolg. Was Ibrahim Barkhaoui gearresteerd na zijn terugkeer uit Turkije, dan zou hij in de gevangenis andere jihadisten hebben kunnen rekruteren en vroeg of laat zou hij ook zijn vrijgelaten uit de gevangenis. We moeten ons niet blindstaren op details. Het is een illusie te denken dat we een einde kunnen maken aan de plaag van het terrorisme door middel van een 'betere politie', 'betere inlichtingen', 'gerichte surveillance' enzovoort. (1)

Zelfmoordaanslagen

Het probleem ligt immers hier: niets kan een fanatieke zelfmoord-kandidaat tegenhouden om zich te midden van een onschuldige menigte op te blazen. Als iedereen het doelwit is, is het aantal potentiële slachtoffers zo hoog dat men zelfs niet meer kan proberen iedereen te beschermen. Zelfs een politiestaat à la Big Brother kan het jihadistische terrorisme niet stoppen. Ook zo'n staat zou geen zelfmoordaanslag op bijvoorbeeld een van de, nu al heel onveilige, kerncentrales kunnen verhinderen. En willen we wel in zo'n staat leven?Volledig inzetten op veiligheidsbeleid om terrorisme te stoppen, is uiteindelijk een doodlopende weg. Het moge duidelijk zijn dat de verantwoordelijken voor de veiligheidsdiensten met de handen in het haar zitten. Het Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging (OCAD) verhoogde het dreigingsniveau naar 4… ná de aanslagen. En wat nu? Een nieuwe algemene stillegging, zoals degene die Brussel lam legde na de aanslagen in Parijs in november? De bazen willen er niet meer van horen, het kostte de economie immers veel te veel. De regering sluit deze 'oplossing' dus uit. In elk geval kan zo'n stillegging maar een paar dagen duren, al wat terroristen hoeven te doen is een tijd te wachten tot hij wordt opgeheven…

Wat is er verder nog mogelijk? Nog meer militairen op straat laten patrouilleren? Het is duidelijk dat dat tot niets leidt. Er stonden soldaten op de luchthaven van Zaventem. Zelfs tanks in de straten en een duikboot in het kanaal zijn totaal zinloos tegenover zelfmoordaanslagen. De verantwoordelijke instanties weten dit maar al te goed. Het inzetten van het leger diende voor hen vooral om de bevolking kalm te houden, om – tegen een hoog prijskaartje - aan te tonen dat de staat haar burgers beschermt.

De beslissing om in- en uitgangen van Brusselse stations af te sluiten en reizigers te fouilleren, toont goed de onmacht van het veiligheidsbeleid. Het is heel waarschijnlijk dat deze beslissing er kwam als alternatief voor het stilleggen van de stad, om mensen gerust te stellen. Maar dat doet het allesbehalve, integendeel zelfs. Immers, een terrorist kan gewoon de trein nemen met zijn explosieven in een station ergens in het land en zich in Brussel opblazen in de massa treinreizigers die staan aan te schuiven om naar binnen of buiten te mogen. Men vraagt zich af wie zulke absurde maatregelen bedacht heeft…

Totale oorlog?

We kunnen nog heel wat hypotheses bedenken over wat de regering gaat doen. Geen enkele biedt een structurele oplossing. Een totale oorlog lanceren om Daesh van de kaart te vegen in Irak en Syrië is de 'oplossing' waarvan de rechtsere partijen dromen. Maar bedenk: dat is nou net de aanpak van Bush jr. in Afghanistan (en die hij als excuus gebruikte voor de oorlog tegen Irak) en we kennen het resultaat. Niet alleen werd Al Qaida niet vernietigd (in tegenstelling tot de levens van honderdduizenden burgers), maar de organisatie van Bin Laden gaf het leven aan een andere, nog ergere: Daesh. Zal opnieuw dezelfde vergissing gemaakt worden? Ziet men dan niet hoe kruistochten van het Westen tegen de Arabische en moslimwereld een deel zijn van een benadering die slechts haat en wraak oproept, die bij een aantal mensen tot een dodelijke waanzin leidt?

We zeggen met nadruk: een deel van een benadering. Er zijn nog een reeks factoren: de medeplichtigheid aan de misdaden van het zionistische regime tegen het Palestijnse volk, de wapenverkopen aan islamistische regimes, het onverbiddelijk terugduwen van asielzoekers, het opgeven van en het creëren van getto’s in arme buurten in onze steden, precies de wijken waar heel wat immigranten en hun families leven. Of wat te denken van racisme, islamofobie,  politiecontroles op basis van uiterlijk, discriminatie bij sollicitaties, haatcampagnes tegen vrouwen met een hoofddoek en stigmatisering door de media? Om nog te zwijgen over de laffe 'realpolitik' tegenover de misdaden van het zogenaamde seculiere regime van Bashar al-Assad, de beul van het Syrische volk. Wat verbaast, is niet dat dit haat oproept, maar dat sommigen zich hierover nog verwonderen.

Een sektarisch mechanisme

We zullen hier niet ingaan op de discussie over de redenen die kunnen verklaren waarom deze haat de vorm aanneemt van een destructieve ultra-gewelddadigheid en een ideologische gedaante aanneemt die zo uit een ander tijdperk komt, een pseudo-religieuze, uiterst machistische, autoritaire en uiterst reactionaire vorm. Alles wijst erop dat de ontwortelde jongeren die onze wijken verlaten om zich aan te sluiten bij de jihad zich niet zozeer op een pad begeven van radicalisering van hun islambeleving, als wel van een pseudo-islamisering van hun radicaliteit. Het is deze 'radicalisering' van hun haat zonder perspectief die sommigen, op bepaalde momenten, naar deze vreselijke fantasie drijft: het radicale islamisme geeft zin aan hun leven, Islamitische Staat biedt hen een koninkrijk van broederlijkheid en de dood als martelaar (in feite: als moordenaar) opent de deur naar het paradijs.

Om kort te zijn, het mechanisme is sektarisch, niet religieus. In deze sekte is het ophemelen van zelfmoord zodanig dat elke keer als een 'martelaar' zich opblaast, er zich tientallen andere kandidaten aandienen om zijn plaats in te nemen. Er is geen politie-aanpak voor zo'n situatie en al evenmin een militaire. De enige structurele oplossing is politiek, er voor zorgen dat de bron van de haat opdroogt. Dat vraagt om een radicale en coherente koerswijziging, op alle terreinen die we eerder opsomden. Een gecombineerde koerswijziging, zowel op het vlak van de binnenlandse als buitenlandse politiek.

Een begin: Belgische militairen terugtrekken uit regio’s waar ze nu aanwezig zijn. Het leger terug naar de kazernes sturen, in afwachting van het puur en simpel afschaffen ervan. De legitieme strijd van het Palestijnse volk voor haar rechten ondersteunen. Eenzijdig een einde maken aan de wapenverkoop aan Saoedi-Arabië en andere dictaturen in afwachting van het stopzetten van de wapenproductie, met conversiemaatregelen voor wie in de sector werkt. De volksbewegingen voor democratische rechten steunen in Syrië en elders. Vluchtelingen en asielzoekers waardig opvangen. Middelen vrijmaken voor opwaardering van buurten in achtergestelde wijken. Een einde maken aan de provocaties en het geweld van de politie. Goede banen tot stand brengen en investeren in openbare voorzieningen. De media open stellen voor iedereen. Een echte participatieve democratie opzetten, waarin buurtcomités, sociale bewegingen, …, mee kunnen beslissen. En dit zijn maar een paar voorstellen die zeker uitgediept kunnen worden.

Een golf van emotie

Er bestaat geen simpele oplossing voor een complex probleem en wij hebben zeker geen afgerond programma om terrorisme te bestrijden. Het uitwerken van zo'n programma kan alleen gebeuren in samenspraak met de sociale actoren zelf. Dat heeft tijd nodig en intussen blijft het gevaar bestaan. Maar een ding is wat ons betreft zeker: een oplossing kan niet gevonden worden als we niet durven breken met de huidige logica van een maatschappij gebaseerd op onrechtvaardigheid, geweld en uitsluiting. We moeten gaan voor een genereus sociaal beleid, gebaseerd op solidariteit, democratische rechten en vrijheden, het delen van de rijkdommen en de strijd tegen ongelijkheid, bij ons en elders in de wereld. Zoals we in onze verklaring na de aanslagen al stelden: 'Enkel door te leven kunnen we een politiek van de dood tegen gaan.' Het gaat hier inderdaad over leven en dood. Dat roept terecht een golf van emotie op. Moge deze gerechtvaardigde emotie ons helpen rationeel na te denken over hoe we de barbarij kunnen stoppen.

Noot:

1) We zouden niet verbaasd zijn als rechtse politici dit slechte functioneren van de veiligheidsdiensten in hun voordeel zouden gebruiken, bijvoorbeeld door opnieuw voor minimumstraffen te pleiten, zoals extreem-rechts eiste tijdens de zaak Dutroux en die toen door burgermobilisaties, gesteund door de familie Russo, werden geblokkeerd. Links moet nu erg voorzichtig omspringen met het aanklagen van het slecht functioneren van het veiligheidsbeleid.