Op dinsdag 14 oktober overspoelde opnieuw een mensenmassa de straten van Brussel. Er vertrokken en landden geen vliegtuigen op de luchthavens, scholen waren gesloten, bedrijven lagen stil, het openbaar vervoer was lamgelegd; alleen de treinen reden extra vaak om de demonstranten naar Brussel te vervoeren. Aan de oproep tot mobilisatie van het gezamenlijke vakbondsfront (socialistische FGTB [ABVV], christelijke CSC [ACV] en liberale CGSLB [ACLVB]) en een aantal verenigingen (OXFAM, Greenpeace, Réseau de lutte contre la pauvreté [Netwerk ter bestrijding van armoede], ontwikkelings-ngo's...) werd dus op grote schaal gehoor gegeven. De demonstranten, ruim 100.000, waren dit keer nog talrijker dan bij eerdere mobilisaties.

De ontkenning van de regering

Sinds de vorming, negen maanden geleden, van de regering onder leiding van de Vlaamse nationalist Bart De Wever, bestaande uit twee grote rechtse formaties, de Nieuwe Vlaamse Alliantie (NVA) en de Franstalige conservatieve liberalen van de Hervormingsbeweging (MR), en drie centrumpartijen, de Vlaamse christendemocraten van de CD&V, de Franstalige Engagés en de voormalige Vlaamse socialisten, die zich onder de naam Vooruit tot centristen hebben omgevormd [1].

Kondigde het programma niet het ergste aan voor werklozen, gepensioneerden, asielzoekers en openbare diensten? We zien nu de gevolgen van de maatregelen voor de werkloosheid, de bezuinigingen op onderwijs, cultuur en gezondheidszorg, de bevriezing van de lonen en de verlaging van de pensioenen. De verlaging van de sociale bijdragen voor hoge lonen illustreerde, bijna tot in het extreme, dat 'het altijd dezelfde zakken zijn die worden aangesproken'. Om nog maar te zwijgen van de enthousiaste aanvaarding door de regering van het bevel van Donald Trump om de militaire uitgaven te verdubbelen.

Het was ook op 14 oktober, de dag waarop het parlement weer bijeenkwam, dat de premier de algemene beleidsverklaring moest presenteren. In tegenstelling tot de menigte die op straat demonstreerde, waren de banken van de regering echter leeg. De meerderheid had geen overeenstemming kunnen bereiken over de begroting en had haar verklaring uitgesteld. De oppositieparlementsleden benadrukten het gebrek aan respect voor het parlement. Hadden de leden van de meerderheid ondanks alles het signaal gehoord dat op datzelfde moment onder hun ramen door de demonstranten werd gegeven?

Axel Ronse, fractievoorzitter van de NVA, de grootste partij van de meerderheid, had het wel degelijk gehoord, 'een signaal', verklaarde hij onder applaus van de MR-fractie (de tweede partij van de meerderheid), 'van de vijf miljoen mensen die dinsdag hebben gewerkt'. Volgens Georges-Louis Bouchez, voorzitter van de MR, wegen de demonstranten niet zwaar tegenover de kiezers van zijn partij. Sterker nog: onder het voorwendsel van enkele kleine incidenten en schade aan de gevel van het gebouw van de Dienst Vreemdelingenzaken pleitte Théo Francken, minister van Defensie van de NVA, na terugkeer van een bezoek aan de Verenigde Staten, ervoor om de politie uit te rusten met niet-dodelijke wapens en in de toekomst rubberkogels te gebruiken tegen demonstranten [2].

Net als overal in Europa is de sociale staat in België al bijna een halve eeuw lang aangetast door neoliberale beleidsmaatregelen. Maar het mobilisatievermogen van de vakbonden is sterk gebleven en de erosie van de Socialistische Partij is beperkt gebleven en werd gecompenseerd door de sterke opkomst van de PTB [Partij van de Arbeid] (radicaal links). Links is dus in staat geweest om de achteruitgang van de sociale zekerheid, de openbare diensten en de lonen te beperken, met name dankzij het behoud van een systeem van automatische indexering van lonen en sociale uitkeringen.

Na haar verkiezingsoverwinning en de vorming van een regering naar haar evenbeeld, gelooft rechts nu dat het moment is gekomen om haar werk te voltooien. De twee rechtse partijen, NVA (Vlaamse nationalisten) en MR (Franstalige conservatieve liberalen), die de coalitie domineren, zijn vastbesloten om het land aan te passen aan de tijdgeest. Ze waren al een culturele strijd begonnen tegen het ‘wokisme’, tegen ‘assistentie’, tegen ‘buitensporige’ klimaatmaatregelen en om bedrijven te bevrijden van ‘sociale lasten’ en het ‘conservatisme van de vakbonden’. Ze zijn dan ook niet van plan om het systeem van collectieve onderhandelingen, dat tot nu toe het sociale leven bepaalde, in stand te houden, maar zijn vastbesloten om de vakbeweging, het belangrijkste obstakel voor hun beleid, buiten spel te zetten.

Sociale kwestie en autoritaire wending

De regeringscoalitie beschikt over een meerderheid die haar politieke project kan uitvoeren. Geconfronteerd met het voornemen van de regering om haar bezuinigingsbeleid door te voeren, staan de vakbonden met de rug tegen de muur. Ze kunnen zich niet langer tevredenstellen met mobilisaties die tot doel hebben een machtsverhouding te creëren, terwijl ze geen reëel onderhandelingsperspectief hebben. Het doel van de beweging wordt dan ook steeds meer de val van de regering.

Ondanks haar vastberadenheid laat de moeilijkheid om een begroting op te stellen de zwakke punten van de regeringscoalitie zien. Zullen de twee conservatieve rechtse partijen, aangemoedigd door het ‘trumpisme’, erin slagen hun centristische partners mee te slepen in deze klassenstrijd? Zo vertrouwde een parlementslid van Vooruit (voormalige Vlaamse socialisten) aan de krant Le Soir (15/10) toe dat de mobilisatie hem er niet toe zou brengen de regering te verlaten, maar wel 'de meest waanzinnige maatregelen te verwerpen'. In navolging van de demonstranten bevestigde Jean-François Tamellini, voorzitter van de Waalse vakbond FGTB, dat het doel van de beweging wel degelijk de val van de regering is.

Maar de ontkenning van het protest tegen de regering geeft een beeld van de diepe kloof in de samenleving. In werkelijkheid gaat de sociale kwestie gepaard met een veiligheidsdraai die de rechtsstaat bedreigt en een atlantistisch engagement dat de voorkeur geeft aan militaire uitgaven. Het rapport van het door het parlement opgerichte Federaal Instituut voor de Mensenrechten (IFDH) maakt melding van het niet uitvoeren van gerechtelijke procedures door de staat (voornamelijk op het gebied van opvang), van 'monddoodprocedures, beperkingen van de fundamentele vrijheden', om nog maar te zwijgen van het vrijheidsbeperkende wetsontwerp dat tot doel heeft organisaties die als radicaal worden beschouwd te verbieden.

Het IFDH herinnert ook aan de open brief, medeondertekend door premier Bart De Wever en acht andere Europese staatshoofden, waarin de jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) op het gebied van migratie in twijfel wordt getrokken. Bovendien zal 34 miljard euro extra worden geïnvesteerd in defensie-uitgaven in het kader van de NAVO, waaronder de aankoop van extra F35-vliegtuigen.

De sociale beweging die sinds de vorming van de regering door België trekt, is onmiskenbaar van grote omvang. Zoals Thierry Bodson, voorzitter van de FGTB, zegt: 'De strijd tegen de Arizona-regering [3] is niet die van een dag, een jaar, maar van een hele generatie die weigert toe te laten dat in zes maanden tijd wordt vernietigd wat onze ouders en grootouders in de loop van vele jaren hebben opgebouwd' [4].

Die strijd wordt ook gevoerd door een generatie die zich inzet tegen bezuinigingen en autoritarisme en die, net als eerdere generaties voor Algerije en Vietnam, strijdt voor Palestina en het internationaal recht. Zal zij in België kunnen winnen van een regering die de conservatieve revolutie van extreemrechts voortzet, die vanuit de Verenigde Staten land na land Europa begint te verstikken?

Noten

[1] In België zijn alle politieke partijen opgesplitst op basis van hun taal. Alleen de Belgische Partij van de Arbeid PTB (radicaal links) is verenigd gebleven.

[2] In feite hebben enkele kleine incidenten tijdens de demonstratie geleid tot politiegeweld, wat uitgebreid is gedocumenteerd door de pers, met foto's en getuigenissen. Zelfs het Comité P, de politie van de politie, meldt een steeds agressiever gebruik van traangas.

[3] Arizona is de naam van de federale regeringscoalitie die wordt gedomineerd door de Vlaamse nationalisten van de N-VA (geel) en de Franstalige liberalen van de MR (blauw), en waarin ook de Vlaamse socialisten (rood) en de Vlaamse en Franstalige christendemocraten (oranje) vertegenwoordigd zijn. Die kleuren komen overeen met die van de vlag van de staat Arizona. Na het succes van rechts bij de laatste parlementsverkiezingen volgde de Arizona-coalitie de centrumlinkse regering-Vivaldi op.

[4] La Libre Belgique, 15/10/2025.

Mateo Alaluf, emeritus hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel, auteur van het boek Le socialisme malade de la social-démocratie, uitgegeven door Syllepse en Page deux, maart 2021. Een van de animatoren van het Institut Marcel Liebman.

Foto: bijeenkomst tijdens de nationale interprofessionele staking van 31 maart 2025. Bron: Gauche anticapitaliste / CC BY-NC-SA 4.0

Dit artikel stond op A l’encontre. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.