1. De historische wortels van kampisme: kampisme is niet begonnen met de Koude Oorlog

Kampisme heeft een eeuwenoude geschiedenis die intens verweven is met situaties van onderdrukking en dood voor vele miljoenen. Het is de moeite waard om bijna een eeuw terug te gaan. Hoewel de oorsprong van kampisme meestal in verband wordt gebracht met de Koude Oorlog en de confrontatie tussen twee 'kampen' – de USSR en de VS – kunnen we in werkelijkheid iets oudere wortels vinden, uit de tijd van de triomf van het stalinisme en de onderdrukking en onderdanigheid van een belangrijk deel van internationaal links aan de belangen van de Sovjetbureaucratie. Opgemerkt moet worden dat de Derde Internationale direct ingreep in het leven van de communistische partijen die erbij aangesloten waren, die op hun beurt afhankelijk waren van de Sovjetstaat voor hun financiering.

Die totale en onkritische trouw aan de USSR had tragische gevolgen vanuit verschillende gezichtspunten. De overgrote meerderheid van de communistische partijen over de hele wereld accepteerde de Moskouse (of Praagse, of andere) processen. Elke kritiek (intern of extern) werd beschouwd als een dodelijke aanval op het communisme en die stemmen werden bestempeld als agenten van het imperialisme of fascisme.

Tijdens die processen werden wereldwijd meer communisten en revolutionairen gedood door de USSR en haar gewapende vleugels dan door het nazisme.

Van de vele tragische gevallen was het Duits-Sovjet niet-aanvalspact het ergst. Het op 26 augustus 1939 ondertekende Hitler-Stalin (of Ribbentrop-Molotov) Pact verdeelde Oost-Europa in invloedszones één voor Duitsland en één voor de USSR. De Sovjetpropaganda 'verkocht' het Duits-Sovjet pact als een maatregel om vrede te bereiken. De zogenaamde internationale communistische beweging raakte volledig gedesoriënteerd, oorlog werd niet vermeden en wat volgde was een immense catastrofe.

De verdeling van Palestina en de oprichting van de staat Israël

Een ander voorbeeld dat het vermelden waard is, is de steun van de USSR en Stalin aan de resolutie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1947 over de verdeling van Palestina en de daaropvolgende oprichting van de staat Israël. Stalin geloofde dat een alliantie met Israël een tegenwicht kon vormen voor de politieke toenadering van sommige landen in de regio (Egypte, Jordanië en Irak) tot het Britse Rijk. Bovendien zou de oprichting van de staat Israël er zeker toe leiden dat veel Sovjet-Joden naar Israël zouden emigreren, wat Stalin – voor wie Joden een minderheid vormden waar hij graag vanaf wilde – zeer beviel.

Bovendien was Tsjecho-Slowakije een van de grootste wapenleveranciers van de zionistische milities die vochten tegen het Britse leger, dat nog steeds de baas was in Palestina, en vervolgens de Palestijnen uit hun huizen verdreven in de Nakba. De gevestigde belangen van de geopolitiek van het Kremlin gingen boven het zelfbeschikkingsrecht van het Palestijnse volk.

Het is geen wonder dat de opstanden die uitbraken in verschillende landen in de Sovjetsfeer (Berlijn 1953, Boedapest 1956, Praag 1968, Polen 1981) later bruut werden neergeslagen door de tanks van Moskou en dat de communistische partijen die onderdrukking steunden. Het geval van de invasie van Tsjecho-Slowakije in 1968 genereerde een dergelijke eensgezindheid niet en had drastischere gevolgen, die zelfs leidden tot het vertrek van veel communistische activisten.

2. De uitbreiding van kampisme in het tijdperk van globalisering

Laten we teruggaan naar de neoliberale en conservatieve globalisering die ontstond na de val van de Berlijnse Muur en de ineenstorting van de voormalige USSR. In een tijd van grote geopolitieke spanningen en permanente oorlog is het niet alleen verkeerd, maar ook anachronistisch om te denken dat er maar één imperialisme is, dat van de VS. Het is ook gevaarlijk, want door te denken dat 'de vijand van mijn vijand automatisch mijn vriend is', handelt het kampisme en bepaalt het zijn strategie op basis van de belangen van regeringen en niet van volkeren. Naast deze standpunten is er links dat voortkomt uit de stalinistische traditie, maar helaas ook links dat voortkomt uit de anti-stalinistische traditie. We zullen dit proberen te illustreren met twee voorbeelden, Syrië en Oekraïne.

Oorlog in Syrië – een misdaad van gigantische proporties

De golf van protesten en volksopstanden die in 2011 over Noord-Afrika trok (Tunesië, Egypte) bereikte ook Syrië, waar een volksopstand uitbrak tegen het onderdrukkende regime van Bashar-el-Assad, voor betere leefomstandigheden maar vooral voor de vrijlating van gevangenen en democratische vrijheden. De opstand werd bestempeld als contrarevolutie en de rebellen werden bruut onderdrukt door de Syrische politie en het leger, met de directe en concrete steun van Rusland. Poetins Rusland stuurde niet alleen politieke en militaire adviseurs of leverde wapens, het was een actieve medeplichtige aan de afslachting van honderdduizenden Syriërs en de transformatie van Syrië in een veld van ruïnes.

Er waren nuances in de reacties van 'Westers links'. Een bepaald deel van links was niet in staat om de dynamiek van de Arabische Lente te begrijpen en ging mee in de onderdrukking ervan. Voor dit links zijn de mensen uiteindelijk slechts marionetten in de handen van het imperialisme en zijn ze niet in staat om in opstand te komen en hun lot te bepalen.

Anderen pleitten voor niet-inmenging in 'de interne aangelegenheden van Syrië' en zeiden dat de volksopstand georkestreerd werd door de VS en dat de onderdrukking door het Syrische regime een legitieme reactie was op 'imperialistische inmenging'. Er moest een keuze worden gemaakt tussen Assad en ISIS (Islamitische Staat), die in feite alleen maar sterker werd in Syrië na de brute onderdrukking van de volksopstand. Het internationalistische links dat zich tegen Assad verzette was een minderheid maar moedig: het was solidair met de volksopstand en tegen de onderdrukking van het regime.

De oorlog in Oekraïne was een test voor links

De inval van Rusland in Oekraïne in februari 2022 veranderde de politiek, de geopolitiek en de allianties. Hij kwam op een moment dat het Amerikaanse imperialisme, hoewel hegemoniaal, in 2021 een aanzienlijk verlies had geleden in Afghanistan. Het werd door elkaar geschud. Er was niets beters dan het voorwendsel van de Russische opmars naar het Westen om de oorlogstrom te luiden, zodat de Europese Unie en de VS de politieke ruimte zouden hebben om het idee van de dreiging van een algemene oorlog en de noodzaak van een nieuwe wapenwedloop te verkopen, zelfs als dat betekent dat lonen en sociale voorzieningen moeten worden opgeofferd en een oorlog zonder einde in zicht moet worden verlengd.

Er zijn ook nuances binnen kampistisch links die de Russische invasie steunen: sommigen stellen dat er niet echt sprake was van een invasie, maar eerder van een speciale operatie van het Kremlin om te anticiperen op het vermeende dreigende offensief van de NAVO op Rusland. Anderen voegen daaraan toe dat de Maidan-opstand in 2014 de voorbode was van de fascistoïde vorming van het regime in Kyiv en dat de tanks van het Kremlin niets anders deden dan Rusland (en Oekraïne) redden van het fascisme. Ze karakteriseren het regime in Kyiv als fascistisch of een vriend van fascisten en verbergen het feit dat Trump een vriend is van Poetin, dat hij zich bemoeide met de Amerikaanse verkiezingen en extreemrechts in de wereld steunt en onderdak biedt, van Milei tot Marine Le Pen tot Orbán.

Er zijn nog steeds mensen die vinden dat dit een inter-imperialistische oorlog is. De leus 'Noch de NAVO, noch Poetin' klinkt misschien heel aantrekkelijk, maar is grondig verkeerd. Dit is geen inter-imperialistische of proxyoorlog, maar de invasie van Rusland in een soeverein en onafhankelijk land dat ooit tot de USSR en daarvoor tot het Russische rijk behoorde. Poetin is hier heel duidelijk over geweest: het recht van Oekraïne op onafhankelijkheid, vastgelegd door de bolsjewieken, was een enorme vergissing. Het zelfbeschikkingsrecht van het Oekraïense volk wordt gewoon genegeerd en met voeten getreden.

Door zich te richten op regeringen en geopolitiek, vergeten de kampisten de concrete krachten op de grond. Het kan ze niet schelen of er vakbondsleden, anti-oorlogsactivisten, feministen, LHBT-activisten en anderen in Rusland zijn. Het zijn allemaal mensen die betaald worden door het imperialisme. Ze negeren niet alleen de Oekraïense activistische groepen die zich verzetten tegen de bezetting en tegen het neoliberale beleid van de regering Zelensky, maar ze belasteren ze ook. Organisaties zoals de Oekraïense Sociale Beweging worden genegeerd of zelfs verguisd omdat ze niet passen in de puzzel van een Oekraïne dat volgens hen monolithisch fascistisch is.

In tegenstelling tot wat de aanhangers van Poetin verkondigen, helpt het in abstracto oproepen tot vrede terwijl je de invasie van Oekraïne steunt op geen enkele manier om de geweren het zwijgen op te leggen. Het brengt de anti-oorlogsbeweging alleen maar in diskrediet. Abstract praten over vrede kan betekenen dat je de onderdrukker steunt. Hoe kunnen we over vrede in Oekraïne praten zonder de terugtrekking van de Russische troepen te eisen? Door zich aan te sluiten bij de Russische invasie in Oekraïne verzwakt kampistisch links tegelijkertijd de anti-imperialistische beweging. Het is moeilijk om geloofwaardig te zijn in de strijd tegen het Amerikaanse imperialisme als je hebt gezwegen of zelfs hebt samengespannen met het Russische imperialisme en als je het verzet tegen de invasie praktisch in handen hebt gelaten van de gebruikelijke oorlogsstokers.

3. Internationalisme is het enige vaccin tegen kampisme

Het Linkse Blok in Portugal en enkele andere Europese linkse partijen hebben laten zien dat het mogelijk is om een actieve houding van solidariteit met het Oekraïense volk aan te nemen, de terugtrekking van de Russische troepen en een vredesplan te eisen, en tegelijkertijd de militaristische escalatie van de NAVO en de verschillende Europese landen aan de kaak te stellen en zich er met hand en tand tegen te verzetten.

Internationalistisch links is tegen de invasie en eist de terugtrekking van de Russische troepen, maar probeert tegelijkertijd solidaire banden te smeden met de bewegingen in Oekraïne en Rusland die zich verzetten tegen de invasie. Internationalistisch links weet dat solidariteit niet wordt opgebouwd met regeringen, maar met onderdrukte volkeren.

Dit artikel stond op rede anticapitalista. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.