De beslissing of het oorlog wordt en wanneer, wordt in feite door één man genomen: George W. Bush. Dat is volstrekt belachelijk in een oorlog die pretendeert 'de democratie te redden'. Maar zo zit de wereld vandaag in elkaar. Militair zijn de VS sterker dan de volgende negen sterkste militaire mogendheden bij elkaar. Als de VS besluiten een oorlog te beginnen is er geen enkel land dat het geweld kan stoppen.

Onomkeerbaar
Bush' reactie na de onvoorwaardelijke instemming van Irak met VN-wapeninspecties laat geen ruimte voor twijfel: hij wil geen vreedzame oplossing, hij wil Hoessein weg hebben en een ander regime vestigen. En feitelijk kan hij alleen beslissen. De president heeft geen toestemming van het congres nodig. Hij heeft, op basis van de War Powers Resolution, het recht om aan te vallen zonder raadpleging vooraf. Als de oorlog eenmaal bezig is, wordt het ook praktisch onmogelijk om de president terug te roepen. Het congres moet dan enkele maanden wachten voordat het weer wordt geraadpleegd.
De VN-Veiligheidsraad lijkt evenmin een onneembare barricade. Bush is ervan overtuigd dat toestemming van de VN niet onontbeerlijk is. Hij ziet wel dat die toestemming nut kan hebben en zet de Veiligheidsraad daarom onder druk en niet zonder effect.
In de publieke opinie in Europa en de VS wordt veel waarde gehecht aan een mandaat van de Veiligheidsraad. Het is aan de vredesbeweging de illusies over de 'internationale rechtsorde' te ontzenuwen. Een oorlog is een oorlog - met of zonder VN-mandaat. Als 'het internationale recht' door de sterkste af te dwingen is - of, zoals blijkt uit de koehandel tussen de VS en landen als China, Rusland en Frankrijk, zelfs te koop is - is er helemaal geen sprake van 'recht'.
Er dreigt een offensieve oorlog! Een oorlog tegen een - volgens de meeste onafhankelijke experts - denkbeeldige dreiging en tegen een door de sancties uitgehongerd en gedecimeerd volk. De dood en verminking van duizenden Irakezen wordt collateral damage genoemd - 'bijkomende schade'.

Een andere oorlog
Het wordt steeds duidelijker dat de oorlog tegen Irak niet lang meer op zich laat wachten. Binnenlands komt het Bush goed uit als de bombardementen begin november van start gaan, zodat de oorlogssfeer op zijn hoogtepunt is als de kiezers in november de stemhokjes binnenstappen.
Als de oorlog zo snel komt, moet de Nederlandse vredesbeweging haast maken met het inhalen van haar achterstand. Maar snel beginnen met mobiliseren is iets anders dan gokken op een of twee haastig georganiseerde demonstraties. Bij de oorlog tegen Afghanistan moesten we wel, maar de scenario's voor een oorlog tegen Irak zijn ingewikkelder.
Anders dan in Afghanistan of Kosovo of zelfs Irak in 1991 zal de strijd zich rond de steden afspelen. Irak is een meer verstedelijkt land, en daar is de macht van het regime van Hoessein geconcentreerd. Als het de VS niet lukt Hoessein snel via een interne putsch uit de weg te ruimen, zullen ze de strijd in de steden moeten aangaan.
Hoewel het nog onduidelijk is welke strategie de VS na aanvankelijke bombardementen zullen kiezen lijkt een gok op een militaire staatsgreep tegen Hoessein - en dus een kleinschalige operatie - voor de hand te liggen. De andere optie: met een troepenmacht van een kwart miljoen optrekken naar Bagdad - zet veel Amerikaanse levens op het spel. Maar de eerste optie is ook zeer riskant.
De macht van Hoessein berust ten dele op de gruwelijke repressie van iedere oppositie, maar ook op het behendig bespelen van religieuze, etnische, familiale, politiek-economische en ideologische tegenstellingen. Hoe ellendig het leven onder Hoessein voor de overgrote meerderheid van Irakezen ook is, honderdduizenden van hen hebben bij een omwenteling veel te verliezen. Als genoeg Irakezen bereid zijn in de straten van Bagdad tegen de VS te vechten kan dit tot een vreselijk bloedbad leiden

Een tweede fase?
Zelfs als Hoessein vrij snel uit de weg wordt geruimd hoeft de oorlog daarmee nog niet afgelopen te zijn. Hij kan een tweede fase ingaan. In dat geval moet de anti-oorlogsbeweging paraat blijven. Het is waarschijnlijk dat de VS na de val van het regime de hulp van de VN of de Arabische Liga in roepen. Landen als Duitsland en Nederland, die niet direct betrokken willen worden bij een aanval op Irak, kunnen dan wel een rol gaan spelen bij de 'vredeshandhaving' en de 'opbouw van een democratisch regime'.
Voor de VS en andere kapitalistische grootmachten staat er meer op het spel dan het verdrijven van Hoessein op zich. Uiteindelijk gaat het om het onder controle krijgen van een van de belangrijkste olieleveranciers van de wereld. De vredesbeweging moet zich voorbereiden op een jarenlange, veelvormige strijd, zowel in Irak als internationaal. In Irak zelf kan de strijd deels de vorm aannemen van sociale en etnische mobilisatie - een hele verbetering na tientallen jaren van gruwelijke dictatuur. Maar in een land zonder democratische traditie wordt zo'n strijd snel met wapens gestreden. En dat is een mooi excuus voor buitenlandse militaire bezetting - die de belangen van de VS en Europa veilig kan stellen. De vredesbeweging moet zich niet laten beetnemen, maar zich consequent daartegen blijven verzetten.

Moslims in de beweging
Hoe zal een Nederlandse vredesbeweging eruit zien? De Palestina-demonstratie van 13 april dit jaar liet zien dat er een potentieel is. Veel van de moslims die het toen voor de Palestijnen opnamen, zullen ook het Irakese volk willen verdedigen. Maar hun rol in de huidige vredesbeweging is klein. Er moet ruimte voor ze worden gemaakt.
Dat is niet zonder problemen. Veel moslims - in het bijzonder jongeren - lijken zich tot religieuze, soms fundamentalistische stromingen aangetrokken te voelen. Er is veel voor te zeggen deze groepen niet uit te sluiten - het zou de kracht van de anti-oorlogsbeweging beperken. Er is daarom geen alternatief voor het aangaan van een dialoog - waarin linkse organisaties als het Nederlands Palestina Komitee, het Marokkaanse KMAN en de Turkse arbeidersorganisatie DIDF een belangrijke rol kunnen spelen - zonder de illusie dat een echt gemeenschappelijke basis kan worden gevonden, maar met het doel minimale regels af te spreken die voor iedere stroming aanvaardbaar zijn en ook nageleefd en afgedwongen worden. In de vredesbeweging mag bijvoorbeeld geen enkele ruimte voor anti-semitisme zijn.

De eenheid bewaren
Zulke basisafspraken zijn ook noodzakelijk om de anti-oorlogsbeweging te verbreden in de richting van meer gematigde stromingen. Vredesorganisaties als Pax Christi en het Interkerkelijke Vredesberaad en partijen als GroenLinks en de PvdA aarzelden toen het ging om de oorlogen in Kosovo en Afghanistan. Misschien houden ze deze keer hun rug recht. Het lijkt erop dat zelfs een Veiligheidsraadresolutie deze keer geen doorslaggevend argument is. Hun deelname aan de beweging is onmisbaar. Dat geldt ook voor mensen die tegen iedere vorm van geweld zijn. In de komende maanden kan een intelligent pacifisme tot dezelfde radicale conclusies leiden als moslimsolidariteit of een anti-imperialistische analyse. Als in Irak een nieuw soort verzet opstaat en het ons in het Westen lukt om de eenheid te bewaren, kan de macht van de VS over een paar jaar gaan wankelen. V

[kader]
Er staat voor de VS en andere kapitalistische machten meer op het spel. De vredesbeweging moet daar rekening mee houden:

• De olie moet vloeien. Volgens politicoloog Michael Klare belooft de Irakese oppositie oliecontracten ter waarde van meer dan een biljoen dollar met Europa, Rusland en China op te zeggen, wat een enorme oorlogsbuit voor de oliemaatschappijen van de VS zou betekenen. De olieputten en -installaties moeten dus beschermd worden. Daartegenover moet de Nederlandse vredesbeweging bepleiten dat de olierijkdom van Irak aan de Irakezen toekomt.

• Turkije zal geen onafhankelijk Iraaks Koerdistan toestaan. De Koerdische partijen in het noorden moeten dus in toom worden gehouden. De vredesbeweging moet daarom pal staan voor het zelfbeschikkingsrechten van de Koerden.

• De VS willen absoluut niet dat Iran sterker wordt na de verzwakking van Irak. De kans is groot dat sji'itische bewegingen in het zuiden door Iran worden gesteund. Die bewegingen moeten dus ook in toom worden gehouden. Voor de vredesbeweging geldt, dat verzet tegen de onderdrukking van de sji'itische minderheid in Irak geboden is.

• Vanaf het begin van de oorlog is de kans groot dat Israël de agressie tegen de Palestijnen uitbreidt. Solidariteit met de Palestijnen moet daarom ook in de vredesbeweging voorop staan.

• Als de oorlog eenmaal is afgelopen zal de 'internationale gemeenschap' Irak willen integreren in de neoliberale economische wereldorde. Het land moet zich dan open stellen voor importprodukten, een 'onafhankelijke' centrale bank oprichten e.d. Zelfs als de sancties snel worden opgeheven betekent zo'n politiek een verdere 'vreedzame' verwoesting. De vredesbeweging en de andersglobaliseringsbeweging moeten daarom samen strijden tegen de economische onderwerping van Irak.