\'De oorlog tegen Irak komt er zeker\' zegt Achcar, \'Ik zie niet hoe de trein nog gestopt kan worden, want het doel van de Verenigde Staten is niet ontwapening, maar verandering van het regime.\'

Waarom is dat belangrijk voor de Verenigde Staten?
Omdat Irak belangrijk is. Het bezit de op één na grootste oliereserves in de wereld. De huidige regering van de VS is nog nauwer met de olie-industrie verbonden dan eerdere regeringen, en deze mensen zijn zich erg bewust van de toekomst van de oliemarkt. Zij weten dat de olie opraakt. Volgens schattingen zullen de wereldoliereserves halverwege deze eeuw uitgeput zijn. De Amerikaanse oliereserves raken nu al op. Als het in dit tempo doorgaat is er nog maar voor een jaar of twaalf. Ze weten dus dat de oliemarkt in de komende jaren onder druk komt te staan, en ze zijn gebaat bij een stabiele olieprijs. Niet te laag om te voorkomen dat olieproducenten in Texas geen geld kunnen verdienen; maar ook niet te hoog want dat zou de wereldeconomie schade berokkenen. Daarom moet de Iraakse olieproductie - die nu op halve capaciteit draait - weer op volle toeren. Daarom moet het embargo worden opgeheven en de infrastructuur - die in de oorlog van 1991 werd vernietigd - weer worden opgebouwd. Dat alles betekent dat Washington de noodzaak voelt voor een verandering van regime, een vervanging van Saddam Hussein door een stroman van Washington, die er voor zal zorgen dat de oliecontracten, die Saddam zo gul aan Franse en Russische oliebedrijven gaf, worden vervangen door oliecontracten ten gunste van de Amerikaanse olie-industrie.

Hadden de VS elf jaar geleden al niet genoeg reden om Saddam Hussein te verjagen? Wat is er tussen toen en nu veranderd?
De krachtsverhoudingen; de Sovjet-Unie bestond nog. In de toenmalige omstandigheden was het niet echt mogelijk om Bagdad binnen te vallen en een nieuw regime in Irak te installeren. Daarnaast worstelden de VS nog met het Vietnam-syndroom en was het mandaat van de Verenigde Naties alleen om Koeweit te bevrijden. Ze waren bovendien bang dat een omverwerping van het regime zou leiden tot destabilisering van Irak en het hele gebied rond de Golf en dat zou VS-belangen schaden. Daarom wierpen ze niet alleen het regime niet omver, maar - en dat mogen we niet vergeten - gaven ze het Iraakse regime het groene licht voor de verschrikkelijke repressie van de twee opstanden in het noorden en in het zuiden van het land. De kern van de Republikeinse garde werd door de VS gespaard. De bombardementen waren gericht op wat de Amerikanen beschouwden als de \'overtollige\' krachten van het Iraakse leger. Dat wil zeggen: de militaire krachten die niet nodig zijn voor het handhaven van de interne orde, maar gebruikt kunnen worden voor externe agressie. Ze lieten het Iraakse repressieapparaat intact, en stonden toe dat het regime een bloedbad organiseerde. Ook in het zuiden, dat wil zeggen vlakbij de plek waar de troepen van de coalitie zaten. Er zijn in Zuid-Irak naar schatting dertigduizend mensen afgeslacht, met medeplichtigheid van de VS.

Is er wat betreft het risico van destabilisering van de regio iets veranderd?
Deze regering laat zien dat ze dat weinig kan schelen. Het beste bewijs daarvoor is dat ze Sharon zijn gang laten gaan, dat is vreselijk destabiliserend voor de hele regio. Ze vinden dat regimes - zolang ze trouw blijven aan Washington - iedere massabeweging moeten kunnen onderdrukken. Kijk maar naar Egypte, Jordanië en eigenlijk al hun vrienden in het Midden Oosten.
Bovendien denk ik dat ze erop gokken dat de dood van Saddam Hussein tot massale volksvreugde zal leiden. Misschien is dat ook zo en het zou ook begrijpelijk zijn. Maar het is een illusie te denken dat Amerikaans ingrijpen zal leiden tot een democratisering van het land. Dat is niet het doel van de VS: zij willen Saddam vervangen door een pro-Amerikaans regime en dat wordt – gegeven de situatie in Irak - per definitie een niet democratisch regime. Als je werkelijk vrije verkiezingen in Irak toestaat, dan krijg je zeker geen pro-Amerikaans regering. De belangrijkste oppositiekrachten in Irak - even los van de Koerden, dat is een ander verhaal want zij hebben een autonoom gebied - staan vijandig tegenover de VS. Dat zijn de pro-Iraanse sji’ieten en de communisten. Zij zijn zeker veel en veel sterker dan de Iraakse vrienden van Washington. Die vertegenwoordigen niets. Ahmad al-Jalabi bijvoorbeeld, de zelfbenoemde vertegenwoordiger van de Iraakse oppositie, is zelfs zeer gehaat. Iedereen in Irak ziet hem voor wat hij is: een stroman van de VS. De Amerikaanse regering heeft geen mogelijkheid om op een democratische manier controle over Irak te krijgen en daarom zal ze dan ook geen democratie brengen.

In je boek Clash of Barbarisms schrijf je dat de VS meer strategische en politieke risico\'s nemen. Kun je iets vertellen over de ontwikkelingen in hun denken?
Het gaat om de basisopties die voor de VS openliggen na de Koude Oorlog. Dat zijn opties die je prominent terugvindt in alle strategische documenten, in de Clinton-periode en daarna. Er bestaat consensus over tussen de twee partijen: Clinton had een Republikein als minister van defensie. Het sleutelbegrip is nu \'dominantie\': het prioriteit geven aan Amerikaanse dominantie, wereldwijd over alle aspecten die mogelijke bedreigingen zijn voor hun suprematie. Deze basisoptie volgen ze nu, en wat dat betreft is er een duidelijke continuïteit met de Clinton-regering.
Neem bijvoorbeeld de kwestie van het unilateralisme - de mogelijkheid dat de VS beslissingen nemen zonder hun bondgenoten daarin te kennen. Het gedrag van Bush lijkt erg arrogant, maar in essentie is het niets nieuws. Het was domweg zo dat je in Kosovo niet op een unilaterale manier kon interveniëren, de bondgenoten wilden dat de VS ingrepen en dat moest via de Navo. Maar Clinton trok zich niets aan van de Navo of iemand anders toen hij Soedan aanviel in 1998 of toen hij – alleen met de Britten - Operation Desert Fox lanceerde. Eigenlijk is het hetzelfde unilateralisme, alleen de toon is nu arroganter.

Wat is in deze context het belang van 11 september?
Er is geen feitelijk verband, maar 11 september vormt wel de legitimatie voor de oorlog. Het was in veel opzichten een geschenk uit de hemel voor Bush. Deze moeizaam verkozen president met weinig legitimiteit werd daarna opeens een van de populairste presidenten in de geschiedenis van de VS. 11 september gaf Washington een ideologische legitimatie voor een politiek van wereldwijde interventies.
Het probleem sinds Vietnam en het einde van de Koude oorlog, was precies die legitimatie. Verschillende recepten zijn geprobeerd: de New World Order van Bush-senior; de Humanitaire Oorlog van Bill Clinton; The War on Drugs; Just Cause enzovoort. Al deze legitimaties waren onbevredigend want ze zaten vol tegenstrijdigheden en konden niet gelden voor alle interventies. Ze waren geen vervanging voor het vroegere anticommunisme. De War on Terrorism vulde dat ideologische vacuüm. Bush zei het zelf: dit wordt een lange oorlog, zoals de Koude Oorlog; terrorisme is een nieuwe vorm van totalitarisme zoals het communisme enzovoort. Terrorisme als enemy number one heeft het grote voordeel dat het een schaduwvijand is die je overal kun vinden waar het je uitkomt. Bovendien is terrorisme per definitie onafwendbaar, want dit zijn zelfmoordacties. Je kunt niet met ze praten, er is geen ruimte voor een politieke oplossing, dus het is oorlog, oorlog, oorlog. En dat is precies wat Washington wil.
Het verschafte niet alleen de legitimatie voor de oorlog tegen Afghanistan, maar ook - en vooral - voor de vestiging van Amerikaanse bases in Centraal Azië, in voormalige Sovjetrepublieken. Dat was een paar jaar geleden nog ondenkbaar. Na 11 september zijn ze er in geslaagd in dat strategisch belangrijke deel van de wereld binnen te dringen. Een gebied tussen Rusland en China in dat bovendien een van de rijkste gebieden is aan gas en olie.
Maar ik moet zeggen dat nu al blijkt dat het terrorisme als legitimatie een veel kortere houdbaarheid heeft dat het communisme. Je ziet nu een spectaculaire groei van de anti-oorlogsbeweging in de Verenigde Staten, vergeleken met de periode ten tijde van de oorlog met Afghanistan. Zelfs in de publieke opinie is er een belangrijke omslag die wijst op de beperkingen van de War on Terrorism als ideologische legitimatie. De impact van 11 september kan vrij snel wegebben, en dan komen we snel op het punt waarop Bush een nieuwe 11 september nodig zal hebben.

‘The Clash of Barbarisms, September 11 and the Making of the New World Disorder’. Monthly Review Press, New York. Te verkrijgen bij de SAP. Bestellen door overmaken van E 16,- op girorekening (ISP) onder vermelding van ‘Achcar’.

(Interview: Peter Drucker en Barend de Voogd)