Vreer: ‘QueerNL bestaat nu ongeveer een half jaar. Toen we begonnen waren we gewoon een stel queer-activisten en dat zijn we eigenlijk nog steeds. QueerNL was de naam die we al gebruikten voor een website en mailinglijst en dat werd dus ook de naam van de onze groep. De meeste mensen die er bij betrokken zijn, zijn ook actief in andere clubs.’

Voordat QueerNL werd opgericht bestond er al een transgender-queer collectief genaamd Noodles. Wat is de relatie tussen Noodles en QueerNL? Vreer; ‘Noodles bestaat nog steeds maar het is een lokaal collectief, vooral gericht op Amsterdam. Noodles organiseert bijvoorbeeld elke maand een transgender middag in Café Saarein. En we organiseerden activiteiten als herdenkingen van mensen die het slachtoffer waren van anti-transgender geweld. Maar ook buiten Amsterdam wil Noodles graag samenwerken aan alles wat transgender gerelateerd is.’

‘Er bestaat een overlap tussen leden van Noodles en QueerNL. QueerNL bestaat voor een belangrijk deel uit leden van Noodles en Rebeldia Rosa – de queergroep van Ojala, een Nederlands-Latijns Amerikaanse solidariteitsgroep. QueerNL, Rebeldia Rosa en Noodles zijn de meest actieve groepen in de Nederlandse queer gemeenschap.’
Wat bedoel je precies met ‘queer gemeenschap’? Wat maakt het anders dan bijvoorbeeld de homogemeenschap? Vreer: ‘Queer wordt tegenwoordig inderdaad vooral geassocieerd met homoseksuelen. Voor ons betekent queer-zijn dat je meer radicaal bent en het is een groep die zeker niet beperkt is tot homo’s. Homo’s kunnen deel uitmaken van queer, net zoals lesbo’s, transgenders, het hele spectrum is welkom. Zelfs straight but not narrow people zijn wat ons betreft welkom. En daarnaast betekent queer voor ons activisme, directe actie, informatie verstrekken enzovoorts.

Wat bedoel je precies met radicaal zijn en directe actie? Vreer: ‘Het betekent dat je niet kiest voor parlementaire actie en het soort lobbyactiviteiten waar de gevestigde homo-organisaties zich op concentreren.’

Is een deel van het radicalisme ook dat jullie pogen om meer mensen dan alleen homo’s aan te spreken? Vreer: ‘Dat is natuurlijk niet perse radicaal, wij willen zowel breed als radicaal zijn.’
Niruj: ‘Dat we dat proberen zou niet radicaal moeten zijn maar helaas is de stand van zaken in Nederland zo dat het wel als radicaal geldt. De hele gemeenschap van homo’s, lesbo’s en andere niet-heteroseksuele mensen is sterk versplinterd; elke groep doet hun eigen ding, er zijn kroegen voor homo’s, kroegen voor lesbo’s en zo verder. Queer is een poging om juist iedereen die wil opkomen voor seksuele rechten te verenigen.’

Ik snap waarom ‘queer’ meer radicaal is dan dan de gebruikelijke opvatting van homoseksueel als het ook mensen insluit die daar vaak van worden uitgesloten, zoals bijvoorbeeld transgenders. Het is duidelijk dat QueerNL hen ook onder de noemer ‘queer’ schaart. Maar hoe zien jullie bijvoorbeeld kwesties als intergenerationele seks of pedofilie? Hebben jullie daar discussies over? Niruj; ‘Tot nu toe nog niet echt. We hopen het daar in de toekomst over te hebben maar we hebben geen gemeenschappelijke positie hierover. Er zijn een heleboel andere mensen die normaliter worden uitgesloten van de homogemeenschap, zoals etnische minderheden, sekswerkers, trans-sekswerkers. En er bestaan een heleboel verschillen tussen de levens van mannelijke homosekuelen en lesbo’s. Wij zouden graag actief willen organiseren rond deze thema’s en proberen al deze verschillende mensen te vertegenwoordigen onder de gemeenschappelijke noemer queer.’

Dat is erg ambitious… Niruj; ‘Inderdaad maar het zijn nu eenmaal allemaal thema’s waar we nu al mee geconfronteerd worden. We zouden kunnen beginnen met het er eens over te hebben, dat gebeurt nu nog te weinig.’
Vreer; ‘Volgens mij zouden we als een groep misschien niet een consensus over alles kunnen bereiken maar wel een hoge mate van overeenstemming. Een kwestie als intergenerationele seks is natuurlijk erg controversieel.’

Jullie zijn voorstander van directe actie, in tegenstelling tot parlementaire actie, maar voor sommige van deze kwesties lijkt lobbyen in het parlement een logische stap. Bijvoorbeeld lobbyen voor aanpassing van de leeftijd waarop mensen kunnen instemmen met seks. Niruj; ‘Soms zou het inderdaad logisch zijn. Maar ik zou niet veel nadruk leggen op de kwestie van intergenerationele seks, er zijn nog een heleboel andere kwesties. Over het algemeen heeft een organisatie als het COC veel goed werk gedaan met lobbyen in het parlement, zoals bijvoorbeeld ijveren voor de steun van verschillende regeringen aan homorechten. Maar op straat is een queer perspectief, dat verder gaat en de bestaande hokjes wil doorbreken, nauwelijks zichtbaar. Dat willen wij veranderen.’
Vreer: ‘Met directe actie bedoel ik niet alleen een bepaalde vorm van actievoeren met bepaalde politieke doelen. Het gaat ook om hoe je leeft. In combinaties met politieke acties kan je levensstijl ook educatief zijn doordat je in de praktijk laat zien dat er alternatieven zijn. Persoonlijk ben ik blij dat een groep als het COC zo bedreven is in lobbywerk en bijvoorbeeld het ministerie van justitie probeert te overtuigen dat de wet op sekseregistratie verandert moet worden. Maar ikzelf zou er niet voor kiezen om te werken aan veranderingen binnen de instituten, wij proberen liever mensen alternatieven te laten zien.’

Dat klinkt bijna als een soort arbeidsverdeling; ‘zij doen dat, wij doen dat’. Maar zijn er daarnaast geen verschillen tussen jullie en een organisatie als het COC wat betreft jullie wereldbeeld? Niruj: ‘Die zijn er zeker. Niet alle genderkwesties zijn juridische kwesties en niet alle veranderingen kunnen door wetswijzigingen bewerkstelligd worden. Trouwens, juridische veranderingen vinden niet in een vacuüm plaats maar in een bepaalde sociale context en die kun je niet veranderen als je alleen op wetswijzigingen geconcentreerd bent. Bovendien, wetswijzigingen gaan altijd om normaliseren, je kunt diversiteit niet per wet uitvaardigen. Wetten hebben niks te doen met emoties of levensstijlen en dat zijn belangrijke elementen van seksualiteit. Wetten stoppen dingen in bepaalde categorieën maar als je in geen enkele categorie valt heb je er niks aan. En als queers willen wij de oude categorieën doorbreken en diversiteit promoten.
Neem bijvoorbeeld de kwestie van het homohuwelijk, als dat nog steeds illegaal zou zijn, zou ik behoorlijk nijdig zijn. Maar ikzelf zou nooit trouwen. En ik vind het jammer dat de homogemeenschap niet langer nadenkt over alternatieve vormen van samenleven en zich in plaats daarvan richtte op het recht om te trouwen. De hele discussie over alternatieven, over waarom mensen in de eerste plaats zouden willen trouwen in plaats van andere samenlevingsvormen te creëren, kwam stil te liggen. Waarom ijveren we niet voor het uitbreiden van de rechten van mensen om samen te leven als een alternatief voor het huwelijk? Als queer ben ik tegen het huwelijk als instituut maar er zijn natuurlijk legitieme redenen om toch te trouwen, bijvoorbeeld voor een verblijfsvergunning. Maar de redenen waarom mensen trouwen is vaak omdat samenlevingscontracten niet genoeg zijn. We moeten dus proberen die uit te breidden en niet genoegen nemen met het recht om te trouwen. Trouwens, er zijn ook genoeg heteroseksuele mensen die niks hebben met het idee van het huwelijk.’

Ik kreeg dat indruk dat het rechtse homo’s op een geven moment er met de kwestie vandoor gingen om hun eigen conservatieve agenda te promoten maar dat ook een heleboel andere mensen het steunden. En links slaagde er niet in om een antwoord te formuleren in de trant van; 'we zijn niet alleen voor gelijke rechten maar ook voor veel verder gaande veranderingen.' Lesbische ouders zijn erg achtergesteld maar daar hoor je nauwelijks iets over terwijl het toch een klassiek feministische thema zou moeten zijn. Vreer; ‘Juist rond kwesties als dit kunnen en moeten er banden zijn tussen de queer en feministische beweging. Er zijn een paar maar niet veel. En het probleem is dat met versplintering van de homobeweging en ook de feministische beweging iedereen alleen voor de eigen agenda werkt. Er is geen algemeen perspectief, niets dat mensen verenigt.’

Een probleem is dat als je een queer, directe-actiegroep bent, je contact wilt maken met andere groepen die directe-actie voeren. En daar zijn er niet zoveel van… Vreer; ‘Dat klopt helaas.’
Niuruj; ‘Daarom willen we ook meer doen dan alleen actie voeren. We willen meer discussies organiseren maar bijvoorbeeld dingen als kunstexhibities en andere culturele activiteiten opzetten.’

Om terug te komen op de vraag van wat voor wereld jullie willen. Je zei dat jullie streven naar diversiteit en het doorbreken van oude categorieën van homos’, hetero’s enzovoorts. Kun je daar iets meer over zeggen? Niuruj; ‘Wat wij willen is een meer diverse wereld maar diversiteit alleen is niet genoeg. Ook als de rechten van minderheden worden gerespecteerd is het nog belangrijk wat de dominante gebruiken zijn. Daarom willen wij traditionele noties over de familie, relaties, gender-rollen en seksualiteit ter discussie stellen en veranderen. We willen niet alleen het recht voor homo’s om te trouwen maar ook voor iedereen om instituten als het huwelijk en het kerngezin achter zich te laten. We denken niet dat alleen homoseksuelen gender-rollen willen doorbreken.’
‘Verder zou de strijd tegen racisme, seksisme, beperking van migratierechten en alle andere schendingen van mensenrechten volgens ons deel moeten uitmaken van de agenda van de queer beweging.’
‘Net zoals iedereen zijn is niet iets dat we de moeite waard vinden. Natuurlijk hebben homo’s net zoveel als hetero’s het recht om om in de mainstream op te gaan maar het is niet ons doel. En ten slotte, en dit klinkt misschien een beetje queer-chauvinistisch, denk ik dat juist queers, homo’s, lesbo’s et cetera in een bevoorrechte positie zijn om bepaalde dominante opvattingen over gender-rollen, families en seksualiteit in twijfel te trekken. Van die twijfel zouden we veel meer willen zien.’

Kijk voor informatie over QueerNL op hun website: www.queer-nl.org