Het lezen van het hele ontwerp (dat kan op http://europeanconvention.eu.int/docs/Treaty/cv00850.nl03.pdf ) is zo mogelijk nog saaier. Meer dan 260 bladzijden! Toch belangrijk blijkbaar, want de Europese wet wordt ‘verbindend in al haar onderdelen’ en ‘rechtstreeks toepasselijk in iedere lidstaat’. En eens aangenomen is deze grondwet heel moeilijk te wijzigen, alleen door nog een Conventie of Conferentie, dus dat duurt jaren – en dan moeten alle Europese landen nog akkoord gaan.
Tijdens het lezen wordt het stuk geleidelijk minder saai. Na alle sussende passages over beschaving, vrijheid, vrede en solidariteit begin je te huiveren – en uiteindelijk wordt het doodeng. Want de belangrijkste nederlagen van de afgelopen dertig jaar zijn in deze grondwet verwerkt. Daar staan ze, zwart op wit. De bedoeling wordt helder: onze nederlagen op steen schrijven, zodat ze nog moeilijker ongedaan gemaakt kunnen worden.
Neem bijvoorbeeld de delen over economie (die veel meer van de 264 pagina’s in beslag nemen dan de delen over de Raad en de Commissie). Natuurlijk wordt het ‘recht op eigendom’ bevestigd (artikel II-17); dat doet de Nederlandse grondwet ook. Maar dit Europese ontwerp gaat veel en veel verder. Volgens het concept biedt de EU ‘een interne markt waar de mededinging vrij en onvervalst is’ (artikel I-3); ‘alle beperkingen van het kapitaalverkeer … tussen lidstaten onderling en tussen lidstaten en derde landen (zijn) verboden’ (artikel III-45).
Zelfs het rechtse beleid van de Europese Centrale Bank wordt in de grondwet verankerd. Het hoofddoel van het Europees Stelsel van Centrale Banken is … bevordering van de welvaart, of van de werkgelegenheid? Vergeet het maar: ‘het handhaven van prijsstabiliteit’. Daar mag niets en niemand tegen indruisen: ‘De instellingen en organen van de Unie en de regeringen van de lidstaten verbinden zich ertoe de onafhankelijkheid van de Centrale Bank te eerbiedigen’ (artikel I-29).

Europa wordt niet alleen voor eeuwig neoliberaal verklaard, maar ook expliciet militaristisch. Het krijgt ‘een operationeel vermogen dat op civiele en militaire middelen steunt’. Er staat niets in de Nederlandse grondwet over de hoogte van het militaire budget of de NAVO, maar in de voorgestelde Europese grondwet wel: ‘De lidstaten verbinden zich ertoe hun militaire middelen geleidelijk te verbeteren’ en werken ‘nauw samen met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie’ (artikel I-40). Zelfs de ‘oorlog tegen het terrorisme’ wordt grondwettelijk gemaakt (artikel I-42).
Dit is geen democratische grondwet voor Europa. Dit is een sluipmoord op de welvaartstaat, de vrede en de democratie.

Het Nederlandse volk beseft nog niet wat aan de hand is, maar het wil wel z’n zegje doen. Volgens een peiling van de regering wil ruim 80 procent een referendum over deze grondwet. Zelfs volgens de Raad van State komt de EU-grondwet neer op een wijziging van de Nederlandse grondwet, en is het ‘wenselijk dat burgers zich rechtstreeks over grondwetswijzigingen kunnen uitspreken’.
Of er een meerderheid in de Kamer is voor een referendum is niet zeker. Maar voor een standpunt is wel zeker een Kamermeerderheid: de uitslag van een referendum mag niet bindend zijn.
Dit mag links niet stilzwijgend accepteren. Te laat, te langzaam, komt in andere Europese landen een beweging tegen deze grondwet op gang. Half oktober, als een top in Rome de grondwet moet goedkeuren, komt er een ‘Staten Generaal van de sociale bewegingen’ over de grondwet bijeen. De Nederlandse bewegingen moeten er zijn. Ook op het Europees Sociaal Forum in Parijs in november wordt de grondwet onder de loep gehouden. Volgend jaar vinden bindende referenda in een aantal landen plaats, in ieder geval in Italië, Spanje, Portugal, Duitsland, Denemarken en Ierland; ook in Nederland moeten we een referendum afdwingen. En richting de Europese verkiezingen van juni 2004 moeten we een Europese politieke kracht opbouwen voor een ander Europa, democratisch en sociaal, met een fundamenteel andere grondwet.