Internationale bedrijven hebben een bondgenoot gevonden in de Amerikaanse president Donald Trump en zijn agenda voor grondstofwinning. Ze willen graag waardevolle mineralen uit de zeebodem halen, hoewel er veel zorgen zijn over de mogelijke milieu- en klimaateffecten.

Diepzeemijnbouw houdt in dat mineraalrijke afzettingen op de zeebodem worden gewonnen die in de loop van miljoenen jaren zijn gevormd en kobalt, nikkel, koper en mangaan bevatten. De drie soorten afzettingen op de zeebodem zijn mangaan korsten, sulfideafzettingen en polymetallische knollen – kleine rotsen die over de oceaanbodem verspreid liggen.

Bedrijven en landen, zoals Rusland, Japan, China, de Cookeilanden en Papoea-Nieuw-Guinea, willen de Clarion-Clipperton Zone (CCZ) exploiteren, een enorm gebied op de bodem van de Stille Oceaan dat ongeveer zo groot is als Europa en minstens 21 miljard ton polymetallische knollen bevat. Hun pogingen om grootschalige diepzeemijnbouw te starten zijn echter vastgelopen, vooral door een gebrek aan duidelijke regels en groeiende wereldwijde weerstand tegen deze vernietigende industrie.

Hoewel landen nu mijnbouw in hun eigen wateren kunnen toestaan, moet de Internationale Zeebodemautoriteit (ISA) – het intergouvernementele orgaan dat is opgericht onder het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (UNCLOS) om diepzeemijnbouw te reguleren – nog een officiële code voor commerciële mijnbouw in internationale wateren opstellen.

Desondanks zet Trump zich in om diepzeemijnbouw in internationale wateren te versnellen. Op 24 april ondertekende hij een uitvoeringsbesluit om 'het proces voor de beoordeling en afgifte van vergunningen voor de exploratie van mineralen op de zeebodem en vergunningen voor commerciële winning in gebieden buiten de nationale jurisdictie op grond van de Deep Seabed Hard Mineral Resources Act [DSHMRA] te versnellen'.

De DSHMRA, die in 1980 door het Congres is aangenomen, geeft de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), een regelgevende instantie van de Amerikaanse overheid, de bevoegdheid om vergunningen voor diepzeemijnbouw af te geven. De NOAA heeft op grond van de DSHMRA al eerder vergunningen voor exploratie in de CCZ verleend – waarvan er twee in handen zijn van het militaire bedrijf Lockheed Martin – maar heeft nog nooit toestemming gegeven voor commerciële exploitatie.

Hoewel de VS het UNCLOS nooit hebben geratificeerd, zijn ze in theorie nog steeds gebonden aan de wetgeving die diepzeemijnbouw in internationale wateren zonder toestemming van de ISA verbiedt. Juridische experts zeggen dat het uitvoeringsbesluit ten onrechte beweert dat de VS beslissingsbevoegdheid heeft over internationale wateren, en dat het omzeilen van de ISA om diepzeemijnbouw toe te staan in strijd zou zijn met het internationaal recht.

Toch heeft The Metals Company (TMC), een Canadees bedrijf dat zich bezighoudt met diepzeemijnbouw, een paar dagen na de ondertekening van het besluit aanvragen ingediend bij de NOAA voor vergunningen voor commerciële en exploratiemijnbouw in de CCZ.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft op 20 mei ook aangekondigd dat het zal beginnen met de evaluatie van een mogelijke verkoop van minerale concessies in de wateren voor de kust van Amerikaans Samoa.

‘Goudkoorts’

De NOAA is voorstander van diepzeemijnbouw, noemt het de 'volgende goudkoorts' en heeft in een verklaring van 25 april toegezegd aanvragen 'zonder onnodige vertraging' te zullen behandelen. De regering-Trump heeft ook de bijl gezet in de NOAA, door honderden werknemers te ontslaan en voor te stellen meer dan een kwart van het budget te schrappen, wat zorgen baart over het vermogen van het agentschap om diepzeemijnbouw goed te reguleren.

De ISA, de regelgevende instantie die belast is met de bescherming van internationale wateren, lijkt niet veel beter te zijn. Ze heeft geen samenhangend milieubeleid, geen milieubeheerplan en geen speciale wetenschappelijke afdeling, en is in de greep van bedrijfsbelangen.

Uit een New York Times-onderzoek uit 2022 bleek dat de ISA de locaties van waardevolle zeebodemgebieden met TMC heeft gedeeld en ze heeft toegewezen voor toekomstig gebruik door het bedrijf, en dat ISA-medewerkers die voorheen verantwoordelijk waren voor het opstellen van regelgeving, zijn gaan werken als consultants voor TMC.

De ISA vraagt 500.000 dollar aan aanvraagkosten voor elke vergunning die ze geeft, plus 47.000 dollar per jaar aan administratiekosten per aannemer – een enorm belangenconflict.

Ondanks het ontbreken van regelgeving voor diepzeemijnbouw heeft de ISA al 31 exploratievergunningen verleend aan 22 contractanten. Sommige van de 'proeven' die in het kader van die exploratievergunningen zijn uitgevoerd, werden door milieuactivisten veroordeeld als mijnbouw vermomd als onderzoek, zoals de winning van 4.500 ton polymetallische knollen door TMC in de CCZ in november 2022.

De voormalige secretaris-generaal van de ISA, Michael Lodge, is een openlijk voorstander van diepzeemijnbouw en heeft wetenschappers bekritiseerd omdat ze hun bezorgdheid hebben geuit over de gevolgen voor het milieu. Hij verscheen in een advertentie voor DeepGreen, de vorige naam van TMC, en plaatste foto's van zichzelf op sociale media met de huisstijl van het bedrijf. De post en de video zijn inmiddels verwijderd.

Greenwashing

De ISA sluit zich aan bij de slimme greenwashing-campagnes van TMC, die beweren dat diepzeemijnbouw nodig is voor de transitie naar hernieuwbare energie, omdat de gewonnen metalen worden gebruikt in zonnepanelen, windturbines en batterijen. Dit ondanks het feit dat batterijfabrikanten afstappen van het gebruik van kobalt en nikkel ten gunste van lithium, en dat de wereldwijde vraag naar mineralen met de beschikbare technologie en goede recyclingsystemen met 60 procent kan worden verminderd.

Dat blijkt uit het feit dat autobedrijven zoals Volkswagen, BMW en Volvo en technologiebedrijven een verklaring hebben ondertekend waarin ze een wereldwijd moratorium op diepzeemijnbouw steunen.

Intussen heeft TMC alle schijn van milieuboodschappen laten varen – waarschijnlijk om in een goed blaadje te komen bij de regering-Trump – en verkondigt het nu dat het nodig is om te concurreren met China's controle over kritieke mineralen, de productie van raketten te ondersteunen en veerkrachtige Amerikaanse toeleveringsketens op te bouwen.

De huidige secretaris-generaal van de ISA, Leticia Reis de Carvalho, die in januari Lodge opvolgde, beweert dat diepzeemijnbouw 'duurzaam kan zijn' en zegt dat de mijnbouwcode van de ISA tegen het einde van het jaar moet zijn afgerond.

Dat zou de start van grootschalige diepzeemijnbouw mogelijk maken, met verwoestende gevolgen. Als alle huidige exploratievergunningen zouden worden omgezet in commerciële vergunningen, zou dat de grootste mijnbouwoperatie in de geschiedenis van de planeet zijn.

Voorstanders beweren ten onrechte – onder verwijzing naar door mijnbouwbedrijven gefinancierde onderzoeksrapporten – dat diepzeemijnbouw minder schadelijk is voor het milieu dan mijnbouw op het land, maar studies hebben de schadelijke en mogelijk onomkeerbare gevolgen ervan gemeten en voorspeld.

Voorstanders van diepzeemijnbouw hebben bewust een beeld gecreëerd van de zeebodem als een levenloos maanlandschap om de gevolgen van de mijnbouw te bagatelliseren. Gerard Barron, CEO van TMC, heeft diepzeemijnbouw vergeleken met het oppakken van 'stenen die op de diepzee liggen'.

Diepzee-ecosystemen bevatten echter ongelooflijk complexe leefgebieden en organismen – die als net zo divers worden beschouwd als tropische regenwouden – en spelen een cruciale rol in het klimaat.

Onontdekte soorten

Wetenschappers schatten dat minder dan 10 procent van de soorten in de CCZ is beschreven – diepzeemijnbouw dreigt duizenden onontdekte soorten te vernietigen. Elke keer dat wetenschappers op een diepzee-expeditie gaan, komen ze voorheen onbekende soorten tegen.

Zeer verstorende mijnbouwactiviteiten hebben directe en blijvende gevolgen. Een recent onderzoek in Nature naar een mijnbouwtestlocatie die in 1979 in de CCZ werd gebruikt, heeft aangetoond dat de biologische gevolgen meer dan 40 jaar later nog steeds merkbaar zijn. De sporen van het onderwatermijnbouwvoertuig zijn nog steeds zichtbaar.

Een methode voor diepzeemijnbouw die door TMC wordt voorgesteld, bestaat uit voertuigen die de bovenste laag van de zeebodem baggeren, de slurry naar de oppervlakte pompen, de polymetallische knollen van het sediment scheiden en het afval terug in de oceaan dumpen. Dit proces veroorzaakt grote sedimentpluimen die zich over honderden kilometers verspreiden, ecosystemen bedekken en de kieuwen van zeedieren verstoppen.

Het geluid van diepzeemijnbouw kan naar schatting meer dan 500 kilometer ver dragen, wat de migratie van dieren die gevoelig zijn voor geluid, zoals walvissen, kan verstoren.

Het mijnafval bevat kwik en lood, die giftig zijn voor veel organismen en verder in de voedselketen terecht kunnen komen. Dat zou een domino-effect hebben, zoals het vernietigen van de gezondheid en het levensonderhoud van mensen die afhankelijk zijn van gezonde oceaanecosystemen.

Broeikasgassen

Ongeveer een derde van de broeikasgasemissies wordt opgenomen door organismen onder water en diepzeemijnbouw kan indirect de opwarming van de aarde versnellen door bacteriën te doden die broeikasgassen opslaan. Door de zeebodem te verstoren, komen ook enorme hoeveelheden opgeslagen broeikasgassen, zoals kooldioxide en methaan, vrij, wat aanzienlijk bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

De 'Deep-Sea Mining Science Statement' – ondertekend door 944 mariene wetenschappers en beleidsdeskundigen uit meer dan 70 landen – roept op tot een pauze in diepzeemijnbouw, onder verwijzing naar de biologische gevolgen.

Diepzeemijnbouw zou leiden tot 'het verlies van biodiversiteit en ecosysteemfuncties dat onomkeerbaar zou zijn op een tijdschaal van meerdere generaties', aldus de verklaring.

Verschillende landen hebben zich aangesloten bij de oproep van inheemse gemeenschappen, ngo's, wetenschappers en milieuactivisten voor een moratorium op diepzeemijnbouw.

Drieëndertig landen, waaronder Frankrijk, Canada, Zwitserland en eilandstaten in de Stille Oceaan zoals Palau en Fiji, hebben opgeroepen tot een voorzorgsmaatregel, een moratorium of een volledig verbod op diepzeemijnbouw.

Dit artikel stond op GreenLeft. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.