Amsterdam Anders wilde de stem van het activistische Amsterdam laten horen. Het Amsterdam dat voortdurend in beweging was: tegen slechte plannen op het vlak van stadsvernieuwing, tegen de verruwing en verrechtsing in de stad. Een partij die het opnam voor migranten in een tijd dat anderen dat steeds minder deden. Een warm geluid in de Amsterdamse raad, waar GroenLinks al lang een bestuurderspartij was en de SP vrij zwak en geïsoleerd was.

Stadspolitiek
Eind jaren negentig werd door de SAP en anderen het initiatief genomen tot oprichting van een politieke formatie die een werkelijk activistisch alternatief kon vormen voor GroenLinks en de SP. Een partij waarin niet het raadswerk, maar het activisme op straat, in de wijken, centraal zou staan. De partij kwam voort uit het activisme rond de referenda over de Noord-Zuidlijn, IJburg en een autovrije binnenstad. In het politieke werk rond deze thema's kwamen Amsterdamse activisten elkaar voortdurend tegen - mensen die in actie wilden komen en op zoek waren naar een electoraal alternatief. De eerste keer dat AA meedeed aan de verkiezingen was dan ook een doorslaand succes. De partij kwam met drie mensen in de raad - de derde zetel was een restzetel - en bovendien in veel deelraden, die in Amsterdam van echte politieke betekenis zijn.
Van centraal belang voor de goede verkiezingsuitslag in 1998 waren de campagnes rond de Noord-Zuidlijn, IJburg en de autovrije binnenstad. AA werd in brede kring gezien als de partij voor een andere stadsontwikkeling: meer groen en minder auto, tegen de aanleg van de Noord-Zuidlijn, tegen het ontstaan van een yuppengetto aan het IJ. De belangrijke rol die activisten van Amsterdam Anders in deze campagnes speelden was van enorm belang voor het profiel van de partij. De zetels waren in die campagnes verdiend.

Neergang
De centrale rol van het activisme binnen brede campagnes op het niveau van de stad verklaart ook waarom de verkiezingen in 2002 minder goed verliepen. Tijdens die verkiezingen won Amsterdam Anders net geen twee zetels, en bleef de actiepartij met een persoon vertegenwoordigd in de raad. De reden voor dat electorale verlies moet gezocht worden in het ontbreken van de stedelijke bewegingen die de verkiezingen van 1998 tot zo'n succes maakten. De crisis van de sociale bewegingen raakte ook Amsterdam, waardoor de actiepartij bij uitstek, Amsterdam Anders, in een zeker isolement terecht kwam. De partij bleef een club van activisten, maar het politieke werk raakte in toenemende mate op de fractie gericht. Niet de vereniging Amsterdam Anders, maar de fractie van Amsterdam Anders werd het middelpunt van de activiteiten van de partij.
Tegelijkertijd maakte de SP een flinke doorstart, ook in Amsterdam. Uit analyses van de verkiezingsuitslag bleek dat heel veel mensen voor de deelraden - waar Amsterdam Anders zich redelijk handhaafde - wel Amsterdam Anders stemden, maar voor de centrale stad voor de SP kozen. Hoewel de SP een veel minder nauwe band had met de kern van het Amsterdamse activistenwezen, had ook de SP een actieprofiel, wist de partij meer buitenparlementaire activisten aan zich te binden en zich bovendien in allerlei wijken stevig te verankeren. Een deel van het Amsterdam Anders electoraat koos daarom voor de SP in plaats van Amsterdam Anders.
Die situatie zette zich eigenlijk na 2002 voort. Amsterdam Anders bleef te veel een club rond de fractie in de centrale stad en de verschillende fracties in de deelraden, in plaats van een activistische vereniging. Amsterdam Anders leden werkten hard, ook in allerlei sociale bewegingen, maar de club was niet zichtbaar genoeg in de stad.

Lokaal
Daar komt bij dat de landelijke politiek de afgelopen jaren ook in Amsterdam de discussie heeft bepaald. Dat verklaart waarom bij de laatste verkiezingen er flinke winst was voor de SP en GroenLinks - partijen die gezicht gaven aan het verzet tegen het beleid van het kabinet Balkenende - terwijl AA haar laatste zetel verloor. Het gebrek aan landelijke relevantie van Amsterdam Anders plus het ontbreken van activistische bewegingen in de stad of belangrijke thema's die Amsterdam Anders een uniek gezicht gaven, deed de partij bij de laatste verkiezingen gewoon de das om.
De vraag werpt zich op of het verlies van Amsterdam Anders een unieke gebeurtenis is die over vier jaar ook weer goedgemaakt kan worden, of iets zegt over de stand van linkse politiek in Nederland? Is er ruimte voor een electoraal én activistisch project naast de SP? En als die ruimte er is, is die er dan ook op lokaal vlak. Is het lokale karakter van Amsterdam Anders niet juist het grote probleem?

Vooralsnog is Amsterdam Anders vastbesloten zich in de drie deelraden waar de partij zetels heeft, hard te maken voor beter, groener en linkser beleid. Dat blijft een belangrijke verantwoordelijkheid - de deelraden in Amsterdam hebben echte politieke macht, er is daar veel te doen. In Centrum, Noord en Oud-Zuid blijft het unieke geluid van Amsterdam Anders te horen. Over de toekomst van de partij wordt ondertussen uiteraard stevig gediscussieerd - zeker is dat een politieke stroming die werkt aan de heropbouw van activistisch links in Amsterdam van centraal belang blijft. Hoe die stroming eruit ziet wordt de komende jaren duidelijk.

Website AA/ DG