Dat was het ESF, het eerste Europees Sociaal Forum. Een gebeurtenis om niet snel te vergeten. Blij dat ik erbij kon zijn.
Terug in Nederland erger ik me aan het feit dat er in de Nederlandse pers zo weinig aandacht was voor het ESF. Zijn ze nou helemaal gek geworden? Als de eerste de beste LPF-querulant een keer op de grond stampt staat het hele journalistenkorps zich in onmiddelijk te verdringen. Lekker belangrijk.
Het gebrek aan mediabelangstelling in Nederland zegt meer over de vaderlandse pers én over het belang van eigen, onafhankelijke media zoals de indymedia’s, dan over de betekenis van het ESF en de globaliseringsbeweging. Het ESF was een mijlpaal. Inspirerend, hoopgevend. Voor iedereen die zich in wil zetten voor een andere Europa, een andere wereld. En een ander Nederland.

‘Beweging van bewegingen’
Elk verslag van het forum schiet te kort in die zin dat het onmogelijk was om een totaal overzicht te krijgen van wat er gebeurde. Debatten over de neoliberale landbouwpolitiek en alternatieven daarvoor, de kwaliteit van het voedsel dat we eten, de dreigende oorlog en de voordurende war against terror, de bevrijding van homo’s en lesbo’s, de uitbreiding van de Europese Unie naar Oost-Europa, het verzet tegen de tweedeling, armoede en uitsluiting in Europa én in de Derde Wereld, meer theoretische debatten over de strategie van links. De diversiteit aan invalshoeken en onderwerpen op het forum was enorm. Het gaf op een goede manier de breedte aan van de globaliseringsbeweging.
Dat al die individuen en groepen elkaar vinden in het idee om een ‘beweging van bewegingen’ tegen de neoliberale globalisering vorm te geven, is op zichzelf al een overwinning.Vooraf aan het ESF schreef ik in Grenzeloos: ‘'Porto Alegre' is een symbool voor de mogelijkheid van 'een andere wereld'. 'Florence' kan dat worden voor 'een ander Europa'. Heel gemakkelijk en vanzelf zal dat niet gaan. Waar de neoliberalen hun multinationale ondernemingen én internationale instituten als IMF, WTO en Wereldbank hebben, staat de alternatieve beweging op globaal vlak nog grotendeels in de kinderschoenen. Structuren moeten zich de komende tijd uitkristalliseren en bewijzen. De verschillen in ervaring, geschiedenis en nationale betekenis van de deelnemende bewegingen en organisaties zijn ook in Europees verband groot.’
Het ESF als forum en als onderdeel van de structuur van de beweging in Europa was zeker niet volmaakt - eerder een begin dan een eindpunt. De kwaliteit van het debat verschilde enorm van bijeenkomst tot bijeenkomst. De mogelijkheid om zelf een bijdrage te leveren was soms aanwezig, soms volstrekt onmogelijk. Sommige bijdrages waren vooral propagandistische verhalen voor één bepaalde politieke stroming, andere slaagden er ook echt in het open debat in de beweging vooruit te helpen.

Democratie in de beweging
Robin van Stokrom is in Ravage behoorlijk negatief over het ESF: te veel hotemetoten, te weinig democratie en een overheersende aanwezigheid van ‘communisten, socialisten en trotskisten’. Dat kan hij vinden, maar zelf heb ik het ESF anders beleeft. De democratie in de beweging heeft inderdaad nog onvoldoende vorm gekregen. Maar als mijn inschatting klopt heeft dat meer te maken met de onverwacht grote schaal van het forum (drie keer meer deelnemers dan verwacht), met de onervarenheid van de beweging en met de eigen positie en ervaringen van – bijvoorbeeld - deelnemers uit Nederland, dan met een onwil om de inbreng vanuit de basis van de beweging serieus te nemen.
Een meer substantiële eigen bijdrage – vanuit de beweging in Nederland – kan veel beter vorm krijgen als het volgende ESF inhoudelijk voorbereid zou worden door de verschillende organisaties en platforms in Nederland. Wijzen op een ‘overheersing’ van het forum door de ene of de andere politieke stroming is een onterechte ontkenning van het zeer brede en diverse karakter van het ESF en daarbij nog eens een wel erg grote overschatting van welke ‘stroming’ dan ook.
Toch is een deel van de ergernis terecht. Het optreden van de Socialist Workers Party uit Engeland, bijvoorbeeld, was niet echt op het inhoudelijke debat gericht. Overal weer dezelfde blaadjes en luidkeelse mantra’s: One solution, revolution.

Links en jong
De vrees van met name het anarchistische deel van de beweging was dat het forum ‘ingepakt’ zou worden door institutioneel links. Het tegendeel gebeurde. De Franse socialisten, Duitse Groenen en de sociaaldemocratische voormalige communisten uit Italië hadden het niet voor het zeggen en stonden eerder in de marge van het forum. De algemene dynamiek van de bijeenkomsten én van de demonstratie wees duidelijk naar links. En vooral naar het opbouwen van een actieve, buitenparlementaire oppositie tegen de neoliberale globalisering. De twee oproepen die op een bijeenkomst van sociale bewegingen met vijfduizend mensen aangenomen werden laten dat duidelijk zien. Ze zijn ook een bewijs van het feit dat de beweging meer en meer in staat en bereid is om grensoverschrijdende initiatiatieven te nemen.
Als het ESF en vooral de demonstratie op zaterdag een goede afspiegeling van de sociale samenstelling van de beweging waren, dan kun je niet anders zeggen dat de beweging ook een jongerenbeweging is. Dat is hoopgevend voor de toekomst. Enorme groepen Italiaanse scholieren en studenten maakten de demonstratie tot een swingende en enthousiasmerende happening. Zonder rellen en geweld. Berlusconi – die vooraf de Florentijnen had gewaarschuwd voor een spoor van vernielingen en geweld – stond in zijn hemd! De enige provocaties voor en tijdens het Forum kwamen van de Italiaanse centrale overheid. Zo liepen de twee bussen uit Nederland op de heenweg flink wat vertraging op doordat de politie twee uitgebreide, urendurende controles nodig achtte. Pure pesterij. Na het ESF zet Berlusconi de repressie tegen de beweging fors door en arresteerde 22 activisten op verdenking van ‘lidmaatschap van een subversieve organisatie’, ‘het verspreiden van subversieve propaganda’ en ‘het verstoren van de politieke en economische stabiliteit’.
Naast jongeren waren vooral delegaties van de Franse, Italiaanse en Spaanse vakbonden opvallend aanwezig op de demonstratie. Veel minder aanwezig overigens waren organisaties van migranten en asielzoekers. Hoewel het debat over ‘Fort Europa’ één van de speerpunten was van het ESF, is duidelijk dat de betrokkenheid van zelforganisaties van migranten nog een zwak punt is in de beweging.

Nederland
De deelname vanuit Nederland bestond uit zo’n tweehonderd mensen. Daarmee behoorde Nederland tot een van de ‘kleine landen’ op het forum, net als overigens de Belgen, de Duitsers en de Scandinaviërs.
Het enthousiasme van de mensen die wel op het forum aanwezig waren maakt duidelijk dat er volop mogelijkheden zijn om ook in Nederland het komende jaar de globaliseringsbeweging een flinke zet te geven. Waarom zou in Denemarken een organisatie als ATTAC in korte tijd een grote dynamiek en aanhang kunnen krijgen en zou dat in ons land onmogelijk zijn?
Volgend jaar november zal het tweede ESF gehouden worden, in Parijs. Dichterbij huis, geinspireerd door de ervaring van Florence, moet het mogelijk zijn om daar met een grotere delegatie aanwezig te zijn.

Voor meer informatie en foto’s: www.anderewereld.nl en www.grenzeloos.org