Want terreur is nooit het wezen van een beweging is, maar slechts een — foute, vanaf democratisch oogpunt contraproductieve — tactiek. De oudere generatie Israëlische politici zit vol mannen die er alles van weten, omdat ze verantwoordelijk waren voor bijvoorbeeld de aanslag op het King David Hotel in Jeruzalem in 1946, waarbij 91 mensen stierven; de moord op VN-gezant Folke Bernadotte in 1948; en de moordpartij in Deir Yassin in 1948, waarin ruim honderd gevangenen en ongewapende dorpelingen omkwamen.
In Palestina zijn zelfmoordaanslagen een tactiek die niet alleen Hamas maar ook de Al Aqsa Martelaarsbrigaden van Fatah, de partij van Abbas, heeft gebruikt. Dat is geen argument om Hamas of Fatah op terroristenlijsten te zetten.
Fundamentalistisch zijn de twee bewegingen wel. Maar de factoren die het fundamentalisme van Hamas en Hezbollah hebben gevormd en blijven vormen zijn anders dan de invloeden van de Taliban of al-Qaeda. Midden Oosten expert Maxime Rodinson schreef eens, ‘De moslim culturele erfenis, veel gevarieerder dan men denkt, is maar één element, en zelfs niet het belangrijkste, dat de toekomst van de moslimvolkeren mee zal bepalen.' Die constatering geldt ook voor fundamentalistische bewegingen in moslimlanden.

Pluralisme
Islamitische fundamentalistische bewegingen als de Taliban dulden geen andere stromingen. Hoewel
zowel Hamas als Hezbollah in het verleden gewelddadige botsingen hadden met linkse organisaties, kunnen ze geen van beide als totalitair worden beschouwd. Terwijl Hamas en Fatah in een dodelijke strijd waren gewikkeld, waren er geen berichten van aanvallen door Hamas op de Palestijnse linkse organisaties. Links blijft niet alleen bestaan maar is ook vertegenwoordigd in het parlement. De Libanese Communistische Partij, die het gewapende verzet van Hezbollah ondersteunt maar voor de rest kritisch en onafhankelijk blijft, kon bij de laatste verkiezingen campagne tegen Hezbollah voeren in haar zuidelijke bolwerken.
Een wezenlijk verschil tussen Hamas en Hezbollah is dat Hamas een islamitische staat voorstaat in heel Palestina, terwijl Hezbollah in de jaren '90 die eis heeft laten vallen voor Libanon. Het standpunt van Hamas bedreigt niet alleen Israëlische joden maar ook de Palestijnse christelijke minderheid met de status van tweederangs burgers - zo niet iets erger. Hezbollah daarentegen heeft niet alleen soennitische en christelijke bondgenoten — zoals de pro-Syrische christelijke generaal Michel Aoun — maar zelfs gewapende christenen en soennieten die mee vechten in een gemengde verzetsbrigade in het zuiden. Hezbollah leider Hassan Nasrallah heeft het standpunt van de shi’ietische geestelijke Muhammad Hussein Fadlallah overgenomen, die in 1988 pleitte voor een ‘humanistische staat’ in Libanon waar confessionele identiteit niets meer zou betekenen in de politiek.
De grote paradox van Hezbollah, volgens een artikel van Nicolas Qualander in International Viewpoint, is dat ze al sinds 1992 officieel de afschaffing van het confessionele politiek systeem eist, en toch tot de dag van vandaag volop in dat systeem meespeelt. Ze blijft zelf uitsluitend shi’ietisch — in een systeem dat de mogelijkheid uitsluit dat een shi’iet ooit premier of president kan worden.
Nasrallah ontwikkelt ook een raar soort persoonsverheerlijking, zoals Robert Fisk van de Independent heeft opgemerkt. Boven de snelweg naar het vliegveld van Beiroet torent een massief beeld van hem uit, met een reusachtige hand die in beide richtingen waait.

Zionisme
Nasrallah is dankzij het succesvolle verzet van Hezbollah tegen Israël razend populair. De beweging dwong Israël in 2000 een eind te maken aan 18 jaar van bezetting in Libanon, zonder zelf enige concessie te doen aan Israël — een ongehoord wapenfeit. De prestige van Hezbollah is met de oorlog in 2006 nog verder toegenomen.
In de woorden van de Libanese linkse activiste Nahla Chahal, ‘Zoiets hebben we nog nooit gezien: 34 Israëlische Merkavatanks werden op één dag vernietigd. Dat is ongekend! Geen enkel Arabisch leger heeft zoiets ooit gepresteerd.’
De ergste verdenking van de Libanezen tegen Siniora en van de Palestijnen tegen Abbas is dat ze bereid zijn te capituleren voor het zionisme. Daar hebben mensen bittere herinneringen aan in de Arabische wereld. De vredesverdragen van Egypte en Jordanië met Israël hebben de zionistische staat een vrije hand gegeven om de nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever enorm uit te breiden. Nu eist de zogenaamde internationale gemeenschap dezelfde concessies van Hamas die Arafat al in de jaren 1990 had gemaakt — erkenning van Israël en afzwering van het geweld — met als enige beloning voor de meeste Palestijnen: toegenomen corruptie, armoede en repressie.
Zowel Hamas als Hezbollah verwarren in hun retoriek Israël als staat met joden als individuen. Uiteraard is dit verwerpelijk. Het maakt het ze ook niet makkelijker samen te werken met de (zeer kleine maar heel actieve) minderheid van antizionistische joodse Israëli’s.

Vrouwen en homo’s
De keus voor of tegen een islamitische staat heeft vergaande gevolgen voor het soort samenleving dat een beweging nastreeft. Feministisch zijn Hezbollah en Hamas geen van beide - evenmin overigens als de meest linkse christelijke stromingen in landen als Brazilië, Venezuela en Nicaragua. Evenals andere fundamentalistische stromingen kennen Hamas en Hezbollah goed georganiseerde, actieve vrouwelijke deelnemers, maar van gelijke macht in de beweging of in de samenleving is geen sprake.
In dit kader onderscheidt Hezbollah zich toch door haar tolerantie voor vrouwen die zich niet aan haar voorschriften onderwerpen. In de zuidelijke buitenwijken van Beiroet, waar Hezbollah sterk is, lopen vrouwen met en zonder hoofddoekjes vrij naast elkaar op straat.
Homovriendelijk kunnen de twee bewegingen ook niet worden genoemd. Dat zijn de samenlevingen waar ze uit voortkomen ook niet. Tientallen Palestijnse homo’s leven, vaak ondergedoken, als vluchtelingen in Israël; de bedreigingen waarvoor ze vluchtten kwamen niet noodzakelijk uit Hamas-kringen. Een Libanese homo die in Hezbollah-bolwerk Tyre woonde heeft in de VS vluchtelingenstatus gekregen; hij zei dat homoseksuele vrienden bedreigd of zelfs gedood werden.
En toch blijkt Hezbollah vrij populair onder Libanese homo-activisten. Helem, de enige openlijke homo en lesbo organisatie in het Midden-Oosten, heeft actief deelgenomen aan de opvang van vluchtelingen uit Zuid-Libanon en Zuid-Beiroet; haar kantoor was een centrum van het hulpplatform Samidoun. ‘Mijn rechten als homo zijn geen prioriteit als het gaat om het recht van kinderen in het zuiden van Libanon om een huis te hebben’, zei George Azzi van Helem. ‘Wij hebben geen enkel probleem met Hezbollah.’ Ghassan Makarem van Samidoun zei dat een Hezbollah-comité zelfs positief reageerde op de deelname van Helem. Azzi voegde toe, ‘De solidariteitsbeweging tijdens deze oorlog veroorzaakte dat vooral mensen in het zuiden van Beiroet en het zuiden van Libanon, vaak arm en conservatief, ons als organisatie accepteerden. Maar op de lange termijn, als de oorlogen voortduren en de confrontatie tussen het westen en het Midden-Oosten alsmaar groter wordt, wordt het extremisme aan beide kanten groter. Dat betekent dus dat we moeten omgaan met een meer extremistische samenleving. Dat is heel slecht voor ons werk.’

Neoliberaal of anti-?
De armere regio’s en buurten in Libanon zijn conservatiever op seksueel vlak, denkt Azzi. Dat geldt voor de gebieden waar Hezbollah sterk is; shi’ieten zijn in Libanon gemiddeld armer. Volgens Robert Fisk is het tentenkamp van Hezbollah in het centrum van Beiroet een krachtig symbool geworden, ‘naast de schitterende nieuwe stad die Hariri heeft gebouwd om indruk te maken op buitenlanders, maar waar de Zuid-Libanese armen nog geen kopje koffie kunnen betalen’. Voor hen heeft Hezbollah sociale diensten verzorgd, evenals Hamas voor haar arme achterban in Gaza.
Dat verklaart ook het economische programma van Hezbollah, zegt Nicolas Qualander. Ze bepleit een sterke, Keynesiaanse staat en herverdeling van de nationale rijkdom. Ze is de enige islamitische stroming die sinds 2003 aan de Wereld Sociaal Fora deelneemt. Ook mobiliseerde ze actief voor een grote demonstratie in mei 2006 om openbare diensten te verdedigen tegen privatisering.
Maar Hezbollah nam ook deel aan de regering-Siniora in 2005-06 op basis van een neoliberaal regeringsakkoord. Marie Nassif-Debs van de Libanese CP verwijt Hezbollah nog steeds dat ze Siniora aan een meerderheid heeft geholpen die hij anders nooit had gehad. Niemand weet zeker of Hezbollah dit nog eens zou doen. De minister van energie die Hezbollah leverde nam zelfs geen eenduidig standpunt in tegen de privatisering van elektriciteit. Als de Palestijnse eenheidsregering van Hamas en Fatah standhoudt, vaart ze waarschijnlijk ook geen radicale economische koers.

Oplossing
Terroristische duivels zijn Hezbollah en Hamas niet, maar links evenmin. Hezbollah is erin geslaagd Israël terug te slaan maar kan geen einde maken aan de armoede in Libanon. En voor andere vormen van onderdrukking dan de militaire agressie van Israël heeft zij geen oog. Hetzelfde geldt Hamas dat met haar veel zwakkere machtspositie, in tegenstelling tot Hezbollah, niet in staat is Israël militair te verslaan. Links moet zich uitspreken tegen het op terroristenlijsten zetten van Hezbollah en Hamas en het verlenen van militaire en financiële steun aan hun neoliberale tegenstanders; maar politieke steun aan de fundamentalisten heeft geen zin.
Niet omdat ze moslims zijn, maar omdat ze geen werkbare strategie hebben om de VS, Israël en de neoliberale globalisering definitief te verslaan en geen reëel maatschappelijk alternatief hebben voor het Midden-Oosten.