De opzet van de discussie was op zich opmerkelijk: naast het COC was GroenLinks medeverantwoordelijk voor de organisatie. Waarom gaat het COC in zee met een linkse oppositiepartij, terwijl het paarse kabinet juist dit jaar met het homohuwelijk komt, ‘slotstuk van de emancipatie’? De werkelijkheid is dat hoe dichterbij het homohuwelijk komt, hoe minder het op een slotstuk lijkt. Het wetsvoorstel van het kabinet ligt klaar, samen met het voorstel voor homo-adoptie dat ook dit jaar de Kamer in moet. De homobeweging raakt dus bekend met de details. En die zijn allesbehalve bevredigend.
Gelijkheid...
Tot 1998 leefden gelijkgeslachtige ouderparen in Nederland in schrijnend onrechtvaardige toestanden. Als twee vrouwen besloten samen een kind te hebben en op te voeden, konden ze onmogelijk beiden erkend worden als de wettelijke ouders. Ook als een anonieme spermadonor was gebruikt. Volgens de wet was de biologische moeder wel een wettelijke ouder, maar haar partner die het kind vanaf de eerste dag ook verzorgde was geen ouder en mocht geen ouder worden.
Begin 1998 ontstond er een nieuwe mogelijkheid: ‘partnergezag’. Rechters kregen de mogelijkheid de gelijkgeslachtige partner van een biologische ouder een soort ouderlijk gezag toe te kennen. Dit helpt in veel opzichten. Maar er zijn ook beperkingen. Officieel is de partner nog steeds geen ouder. Er worden geen familiebanden geschapen. Als het kind 18 wordt, betekenen het kind en de partner wettelijk niets meer voor elkaar. Als de partner zonder testament sterft, is het kind geen erfgenaam. De procedure om partnergezag te krijgen kost ongeveer duizend gulden. En de rechter kan nee zeggen. Het homohuwelijk verandert hier niets aan. In feite verandert het homohuwelijk nauwelijks iets. Geregistreerde partners hebben al alle rechten van getrouwde hetero’s, behalve wat kinderen betreft. Ook met het homohuwelijk blijft die beperking overeind: homo’s en lesbo’s die trouwen krijgen geen rechten over elkaars kinderen.
Adopteren als oplossing?
Het voorstel voor homo-adoptie moet uitkomst bieden. Via adoptie kan een partner een volwaardige ouder worden. Maar er zijn voorwaarden, en de prijs gaat omhoog. Volgens het voorstel moeten partners drie jaar samenwonen voordat adoptie mogelijk is, en moeten ze het kind al een jaar samen opvoeden. Buitenlandse adoptie is uitgesloten. De procedure kost ongeveer ƒ3500 - boven op de eventuele duizend gulden voor partnergezag en achthonderd gulden voor een testament - voor élk kind. En wederom kan de rechter nee zeggen.
Met gelijke rechten heeft zo’n procedure niets te maken. Volgens de bestaande wet is de echtgenoot van een getrouwde vrouw automatisch de vader van haar kinderen; en de mannelijke partner van een ongehuwde vrouw wordt de wettelijke vader van haar kind zodra hij het kind ‘erkent’ en ze akkoord gaat. Onderzoek naar zijn biologische ouderschap hoeft niet. Op het moment dat een vrouwelijke partner dus eerst jaren moet wachten en duizenden guldens moet uitgeven, wordt ze gewoonweg gediscrimineerd.

De ergste voorwaarde voor homo-adoptie volgens het kabinetsvoorstel is de rol dat het aan de ‘andere’ biologische ouder toekent. Als het mogelijk is die persoon te traceren, moet de rechter hem (of haar) horen. De adoptie gaat alleen door als die zegt helemaal geen ouderlijke rechten of plichten te willen. Zelfs een spermadonor die het kind nooit heeft gezien kan zeggen: ‘Nou, ik wil op de een of andere manier een vader zijn’ - dan mag een vrouw die het kind al een jaar of meer heeft verzorgd niet als moeder worden erkend.
Vastgeroest
Baanbrekend is het voorstel dus niet. Een homogezin mag bestaan als het zo veel mogelijk past binnen het vastgeroeste patroon van het traditionele heterogezin, anders niet. Alles is in werking gesteld om wat Arnoud Willems, voorzitter van Defense for Children en voorstander van de wet, de ‘natuurlijke afstamming’ noemt. Wat hebben kinderen - wier belang volgens de wet heilig is - eraan? Volgens een jongen van de ‘Werkgroep Kinderen van Homo-Ouders’ zijn de leden van die groep meestal blijer met hun homo-ouders dan met het heterohuwelijk waaruit ze zijn geboren. Maar welke wetgever vraagt om hun mening?