De klinkende overwinning van Catherine Connolly bij de presidentsverkiezingen is een keerpunt. Het is voor het eerst dat links een meerderheid van de stemmen heeft behaald bij nationale verkiezingen. Het was ook geen nipte overwinning: Catherine behaalde het hoogste percentage en het hoogste aantal stemmen van alle presidentskandidaten in de geschiedenis.

Het politieke- en media-establishment hebben alles op alles gezet om Connolly te stoppen en het momentum achter haar campagne te breken. 'Maak haar zwart' was de strategie die werd gevolgd. Haar reis naar Syrië, het in dienst nemen van een republikein die veroordeeld was voor een wapendelict, haar opmerkingen tegen het imperialisme van de VS, Frankrijk en Groot-Brittannië, en haar eerdere werk als advocaat werden eindeloos onder de loep genomen en uitgekamd.

De rode draad in het merendeel van de lastercampagnes was het feit dat ze geen voeling heeft met het politieke- en media-establishment in haar verdediging van neutraliteit en haar verzet tegen een steeds openlijkere aansluiting bij de NAVO. Terwijl de kandidaat van Fine Gael, centrumrechts, nadrukkelijk weigerde kritiek te leveren op 'onze bondgenoten' en hun bewapening van genocide, bekritiseerde Catherine Connolly openlijk de Amerikaanse financiering van Israëlische oorlogsmisdaden en het streven naar herbewapening in Europa, tot grote ontsteltenis van de meeste politieke commentatoren.

Desondanks bleef haar campagne, gesteund door alle ‘linkse’ partijen en een beweging van onderop, in opeenvolgende peilingen aan steun winnen en versloeg ze de kandidaat van het establishment met gemak. Er zullen pogingen worden ondernomen om de omvang van de overwinning te minimaliseren door te wijzen op de tegenslagen die de gevestigde partijen hebben getroffen – van het uitvallen van de favoriete kandidaat van Fine Gael en de dramatische terugtrekking van de kandidaat van Fianna Fáil, centrumrechts, halverwege de verkiezingsstrijd, tot de weinig overtuigende mediaoptredens van Heather Humphreys, de uiteindelijke kandidaat van Fine Gael. Maar die tegenslagen waren vooral een uiting van de afnemende sociale basis van de twee centrumrechtse partijen.

Het feit dat Fianna Fáil, de historisch grootste partij in de staat, geen geloofwaardige kandidaat binnen de eigen gelederen kon vinden en dat de leiding zich genoodzaakt zag om te kiezen voor een beroemde sportmanager zonder politieke ervaring om te voorkomen dat de corrupte voormalige leider, Bertie Ahern, zou worden genomineerd, is op zich al veelzeggend. Dat die kandidaat ten val werd gebracht door een schandaal omdat hij als huisbaas geld had gestolen van een huurder, was voor Fianna Fáil een poëtische gerechtigheid.

Evenzo illustreert het feit dat Heather Humphreys zo'n slechte kandidaat bleek te zijn, hoe ver Fine Gael afstaat van de meerderheid van de bevolking. Ze waren ervan overtuigd dat Humphreys een populaire figuur zou blijken te zijn met een nuchtere houding. In de praktijk leek ze zich ongemakkelijk te voelen bij vragen die verder gingen dan simpele uitspraken. Ondanks haar eerdere functie als minister was ze echter nog nooit geconfronteerd met echt uitdagende vragen.

Waarom heeft Catherine Connolly gewonnen?

We mogen niet vergeten dat de mainstreamjournalisten de boot grotendeels hebben gemist. Ze waren druk bezig ons keer op keer te vertellen hoe 'saai' en 'oninspirerend' deze presidentsverkiezingen waren, terwijl zich achter Connolly al snel een beweging ontwikkelde. Voor degenen die denken dat echte politiek alleen plaatsvindt binnen de vier muren van Leinster House, was dit een saaie campagne. Maar in de echte wereld motiveerde Catherine 1.500 jongeren om een benefietconcert in Vicar St. bij te wonen, dat in minder dan een uur uitverkocht was, en waren bijeenkomsten en vergaderingen in het hele land telkens weer volgepakt.

Er zal nu veel inkt vloeien om de meest fundamentele en eenvoudige conclusie te vermijden: ze heeft gewonnen omdat de meerderheid van de mensen het eens is met haar waarden, de waarden van links, in plaats van die van Fianna Fáil en Fine Gael. Een grote meerderheid is voorstander van neutraliteit, steunt het recht op huisvesting en streeft naar een meer gelijkwaardige en rechtvaardige samenleving. Ze zijn geschokt door de genocide in Gaza en willen een president die ondubbelzinnig is over de vrijheid van de Palestijnen. Connolly's boodschap van een beweging die werkt aan de opbouw van wat zij ‘een nieuwe republiek’ noemde, vond veel weerklank.

Jonge mensen waren de energie en vitaliteit van de campagne. In de laatste Red C-peiling haalde ze 57 procent van de stemmen onder 18- tot 34-jarigen, tegenover 17 procent voor Humphreys. Onder 35- tot 54-jarigen haalde ze 49 procent en onder 55-plussers 43 procent. The Irish Times interviewde 35 nieuwe kiezers: 29 stemden op Connolly, vijf verspilden hun stem en slechts één stemde op Humphreys! Ze scoorde ook hoger onder vrouwen dan onder mannen, en dat was ter plaatse duidelijk te merken. Veel campagnevoerders wezen op de overeenkomsten met de campagne voor het recht op abortus, waarbij jonge vrouwen de drijvende kracht waren. Jonge mensen verwierpen de conservatieve partijen en stemden op iemand die hoop en een alternatief bood.

De lastercampagne was volkomen ineffectief en uiteindelijk contraproductief voor Fine Gael om een aantal redenen. Een daarvan is dat Connolly nooit wankelde onder de aanvallen. Ze gaf geen duimbreed toe en verontschuldigde zich niet voor haar kritiek op de Europese herbewapening, noch voor het aannemen van een veroordeelde. Het idee dat haar openhartigheid haar zou schaden, sloeg nergens op, gezien het feit dat onze huidige, geliefde president, Michael D. Higgins, ook een criticus is van het Amerikaanse imperialisme en het regeringsbeleid. De aard van het presidentschap zelf creëerde ook een gunstiger klimaat voor links. Het gebrek aan echte macht van de president betekende dat mensen vrij waren om te stemmen op de progressieve waarden waarnaar ze streven, zonder dat het establishment geloofwaardig kon dreigen met ernstige economische gevolgen.

Ook de persoonlijke kwaliteiten van Catherine kwamen tijdens de campagne naar voren. ‘Authentiek’ was het woord dat veel gewone mensen gebruikten om haar te beschrijven. Alle video's waarin ze met kinderen en volwassenen speelde, van de bal hoog houden en dribbelen met een basketbal tot fragmenten waarin ze op traditionele Ierse muziek danste en piano speelde, onthulden een menselijke kant van haar die mensen enorm aansprekend vonden.

Een andere reden waarom Catherine met zo'n grote marge won, is dat er een beweging rond haar ontstond. Er is in de recente geschiedenis geen precedent voor een presidentiële campagne die op deze manier een beweging werd. Hoewel Michael D. Higgins een effectieve president is gebleken, werd zijn campagne in 2018 in feite gesteund door Fianna Fáil en Fine Gael, terwijl hij in 2011 won als gevolg van de ineenstorting van de steun voor zijn tegenstander na het laatste debat. Het dichtst in de buurt komt de overwinning in 1990 van Mary Robinson, de eerste vrouwelijke Ierse president en latere Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN, gesteund door een coalitie van Labour, de Workers Party en de Groenen.

Dit was een opstandige, oppositionele campagne, georganiseerd door bekwame activisten uit de onafhankelijke en partijgebonden linkervleugel. Meer dan 15.000 mensen meldden zich aan als vrijwilliger, van wie de overgrote meerderheid geen lid was van een politieke partij. Meer dan de helft van hen doneerde of werd actief in de campagne. Die energie, in combinatie met slimme digitale organisatie en berichten op sociale media, zorgde ervoor dat de campagne van Connolly veel effectiever was dan die van Fine Gael in het ontmoeten en discussiëren met kiezers. In elk kiesdistrict werd op grote schaal campagne gevoerd, op een niveau dat voor een presidentsverkiezing zeker in decennia niet meer was gezien.

Het stembiljet ongeldig maken?

Omdat de ultraconservatieve katholieke rechtervleugel net niet genoeg nominaties van parlementsleden of senatoren kreeg om op het stembiljet te komen, voerde extreemrechts een actieve ‘Spoil The Vote’-campagne om het stembiljet ongeldig te maken. Ook dat is een primeur in de Ierse politiek.

De meer dan 12 procent die ze scoorden met ongeldige stembiljetten is een nieuwe waarschuwing – extreemrechts heeft zijn klauwen en invloed in arbeidersgemeenschappen. Toch blijkt uit de ervaring met het werven van stemmen in meer achtergestelde arbeiderswijken dat dat geen verloren strijd is, maar een strijd die moet worden aangegaan. De meesten die overwogen hun stem te verspillen, stonden open voor het idee dat het beste protest was om het politieke establishment te verslaan. Een diepgaande organisatie van de gemeenschap en pogingen om mensen te mobiliseren voor actie rond kwesties als de crisis van de kosten van levensonderhoud zullen essentieel zijn om die gemeenschappen niet aan extreemrechts over te laten.

Hoewel extreemrechts niet rechtstreeks op het stembiljet stond, waren hun opkomst en de toename van racistische aanvallen en reactionaire sentimenten ongetwijfeld een factor in de campagne. Velen zagen de steun aan Connolly terecht als een manier om zich te verzetten tegen de politieke verschuiving naar rechts, waar zowel Fine Gael als Fianna Fáil zich achter hebben geschaard. Haar overwinning maakt deel uit van een tegenbeweging tegen de opkomst van extreemrechts.

Connolly viel ook op als een langdurig voorvechter van investeringen in de regio’s waar Iers de hoofdtaal is en steun voor de Ierse taal. Dat ze pas op haar veertigste vloeiend Iers leerde spreken, onderstreept haar toewijding aan de taal en de Iers-sprekende gemeenschappen. We moeten haar campagne dus zien als onderdeel van een nieuwe heropleving van de Ierse taal, zoals ook te zien is in de populariteit van Kneecap, een Ierse hiphop-band uit Belfast, en andere artiesten. Dat maakt deel uit van het vormen van een progressieve identiteit van wat het vandaag de dag betekent om Iers te zijn, in relatie tot onze antikoloniale geschiedenis en in tegenstelling tot het bekrompen witte nationalisme van extreemrechts, dat misbruik maakt van de vlag.

Socialistisch links – een belangrijke steunpilaar van de campagne

De socialistische linkse beweging, met name People Before Profit [1]en onafhankelijke linkse activisten, speelden een cruciale rol in de campagne van Connolly. Veel van de belangrijkste activisten die op nationaal niveau een centrale rol speelden, waren veteranen van eerdere succesvolle linkse campagnes.

De beslissing van People Before Profit om zich in deze campagne te storten, ondanks de beperkingen van het presidentschap, werd gerechtvaardigd door de dynamiek van de campagne, het resultaat en de kansen die zich nu aandienen. Hoewel het activisme op straat minder groot was dan mogelijk was geweest met een langere campagne, betekent dit toch een cruciale overwinning na een uitdagende algemene verkiezing en opent het nieuwe kansen.

Onafhankelijke activisten die voorheen sceptisch stonden tegenover PBP, hebben de constructieve en niet-sektarische aanpak van PBP opgemerkt. Ze zouden moeten overwegen zich bij PBP aan te sluiten om samen te werken aan de opbouw van een massale pluralistische en ecosocialistische partij.

De delen van socialistisch links die Catherine met tegenzin steunden en tegelijkertijd kritiek hadden op de betrokkenheid van PBP bij de campagne, zullen hopelijk nadenken over wat er is gebeurd en waar ze zich afzijdig van hebben gehouden. Er vond een polarisatie tussen links en rechts plaats, en links heeft gewonnen. Duizenden nieuwe activisten kwamen voor het eerst in actie en hebben ervaring opgedaan met organiseren. Het momentum dat naar rechts was verschoven, is door links teruggewonnen.

Andere partijen in het kamp van Connolly

De campagne van Connolly had ook een dynamiek binnen de andere partijen die haar steunden. De sociaaldemocraten steunden Catherine Connolly vanaf het begin samen met PBP. Ze hielpen een momentum te creëren onder links, waardoor Labour en de Groenen in feite de keuze hadden tussen het steunen van Connolly of het niet hebben van een kandidaat. Leden van de sociaaldemocratische partij zetten zich enthousiast in op lokaal en nationaal niveau.

Sinn Féin, centrum links en voor een Ierse republiek, sloot zich relatief laat aan bij de campagne, nadat het had overwogen een eigen kandidaat te stellen. Ze leverden een kwalitatieve bijdrage aan de campagne op centraal en lokaal niveau, werkten constructief mee en grepen de campagne ook aan als een kans om hun leider Mary Lou McDonald opnieuw populair te maken als toekomstige alternatieve premier van Ierland. Dit was de eerste serieuze poging om de strategie van een 'progressief links republikeins blok dat de onafhankelijkheid en autonomie van samenwerkende politieke partijen respecteert', die na de laatste algemene verkiezingen voor het eerst werd geopperd door de nationale voorzitter van Sinn Féin, ten uitvoer te brengen.

Het was in alle opzichten een succes, niet alleen door de overwinning van Catherine Connolly, maar ook door een stijging van 5 procent in de peilingen voor Sinn Féin (SF). Samenwerken met anderen is effectief gebleken om de steun voor SF te vergroten. Voor de leden en de leiding van Sinn Féin is de hamvraag of ze nu bereid zijn een coalitie met Fianna Fáil en Fine Gael uit te sluiten en al hun energie te steken in een campagne voor een linkse regering.

Voor de Labour Party en de Groenen was de campagne van Connolly polariserend. Ze legde hun meest rechtse vleugels bloot en ondermijnde die. Voormalig Labour-leider Alan Kelly werd bijna wekelijks door de media naar voren geschoven om zijn verzet tegen Catherine Connolly en zijn steun voor Fine Gael te verkondigen. De media berichtten over een bredere onrust binnen de parlementaire partij, hoewel die zich niet openlijk manifesteerde. Nu Connolly zo overtuigend heeft gewonnen, is de positie van Kelly verzwakt.

Hetzelfde gebeurde bij de Groene Partij, waar voormalig parlementslid Brian Leddin uit de partij stapte uit protest tegen de steun aan Catherine Connolly, vooral vanwege haar verzet tegen oorlog en imperialisme. Een handjevol anderen volgde hem de deur uit.

De afnemende weerstand tegen samenwerking met links bij Labour en de Groenen zou het voor hun leiders gemakkelijker moeten maken om hiermee door te gaan als ze dat willen. Een groot obstakel daarbij is echter dat de progressieve alliantie die zowel door Labour als de Groenen is voorgesteld (en die zich overwegend richt op de sociaaldemocraten) tot nu toe bedoeld was om de onderhandelingspositie van deze partijen in een toekomstige coalitie met Fianna Fáil of Fine Gael te versterken. Dat is niet wat degenen die betrokken zijn bij de campagne van Connolly willen – zij willen terecht FF en FG uit de weg ruimen.

Wat nu?

Voor de duizenden mensen die actief betrokken waren bij de campagne van Catherine Connolly en voor nog veel meer mensen die de campagne passief hebben gesteund, is de grote vraag: wat nu? Niemand gelooft dat het winnen van het presidentschap voldoende is om het land te veranderen, gezien de zeer beperkte bevoegdheden die daarmee gepaard gaan. Catherine Connolly zal onze waarden in het presidentschap goed vertegenwoordigen en zal een doorn in het oog van het politieke establishment blijken te zijn. Ongetwijfeld zullen de columns van commentatoren die hun afkeuring uitspreken over het overschrijden van de grenzen van de rol van president, wat onder Michael D. Higgins zo gebruikelijk werd, blijven verschijnen.

Maar mensen begrijpen dat we, om de verandering te bewerkstelligen die we nodig hebben, veel meer moeten winnen dan alleen het presidentschap. De grote les is dat als links zich verenigt en mensen mobiliseert, het kan winnen. De dynamiek van eenheid kan vertrouwen wekken en anderen enthousiast maken om mee te doen. De kwestie van een linkse regering komt opnieuw steeds meer op de voorgrond.

Elke poging om een initiatief te ontwikkelen dat alleen maar gericht is op de volgende algemene verkiezingen is echter gedoemd te mislukken, omdat de energie en het activisme daardoor versnipperd raken. Het spelen van de rol van verantwoordelijke regering in afwachting tussen 2020 en 2024 bleek rampzalig voor Sinn Féin.

Mensen die lijden onder de gevolgen van herhaalde stijgingen van de energie- en voedselprijzen kunnen niet wachten. Degenen die onder de nieuwe plannen van de regering worden geconfronteerd met uitzetting of enorme huurverhogingen kunnen niet wachten. Degenen die zinvolle actie voor Palestina en verdediging van onze neutraliteit willen, kunnen niet wachten. Er moeten gezamenlijke initiatieven worden georganiseerd, samen met vakbonden en sociale bewegingen, om de Triple Lock te verdedigen, om de volledige uitvoering van de Occupied Territories Bill vóór Kerstmis te eisen, om een einde te maken aan de crisis in de kosten van levensonderhoud door middel van prijscontroles en een einde aan woekerwinsten, en om een uitzettingsverbod in te voeren naast zinvolle huurcontroles en de bouw van sociale woningen.

Defensieve strijd alleen is echter niet voldoende. We moeten de mensen bewust maken van de mogelijkheid van een linkse regering voor het eerst in de geschiedenis van de staat. People Before Profit stelt andere partijen en individuen voor om in het nieuwe jaar een grote conferentie van links te organiseren om te bespreken hoe de samenwerking tussen linkse partijen kan worden verdiept, met het oog op een duidelijke keuze bij de volgende algemene verkiezingen: Fianna Fáil en Fine Gael, en degenen die hen steunen, versus een linkse regering.

Dit alles stelt de socialistische linkse partijen voor ingewikkelde vragen. We begrijpen dat het kapitalistische systeem, waarin winst domineert, simpelweg niet kan bieden wat de mensen eisen en nodig hebben: het recht op een huis en een goed leven, een wereld zonder oorlog en onderdrukking en het recht op een duurzame en leefbare toekomst voor onze kinderen. Daarom zullen we alleen deel uitmaken van een regering die zich inzet voor een strategie van volksmacht, waarbij van onderop gemobiliseerd wordt om de oppositie van de machtige kapitalistische klasse te overwinnen en ecosocialistische verandering te bewerkstelligen. Dat staat ver af van het programma van de andere grote partijen die Connolly steunen.

Niettemin willen we actief een einde maken aan de heerschappij van Fianna Fáil en Fine Gael. We willen een linkse regering, zelfs met een programma dat veel zwakker is dan het ecosocialistische programma dat wij voorstaan. We willen dat deze regering en de aanpak om het kapitalisme te hervormen worden getoetst aan de massa's. We staan daarom open voor deelname aan de dynamiek naar een linkse regering, inclusief de toezegging om te stemmen om die regering te laten vormen, ondanks de zeer aanzienlijke beperkingen van het waarschijnlijke programma. De belangrijkste voorwaarde voor ons is dat we ons recht op onafhankelijkheid behouden, onze eigen ecosocialistische positie naar voren kunnen brengen en onze banden met gemeenschappen kunnen blijven versterken om de macht van het volk van onderop te mobiliseren.

In 1843 gaf Karl Marx nuttige richtlijnen voor socialisten die met gecompliceerde situaties te maken hebben:

We confronteren de wereld niet op dogmatische wijze met een nieuw principe: hier is de waarheid, kniel ervoor neer! We ontwikkelen nieuwe principes voor de wereld vanuit de principes van de wereld zelf. We zeggen niet tegen de wereld: stop met je strijd, die is zinloos; wij geven je de ware strijdkreet. We laten de wereld alleen zien waarvoor ze werkelijk strijdt, en bewustzijn is iets dat ze moet verwerven, zelfs als ze dat niet wil.

Een aanzienlijk aantal mensen staat nu te popelen om na de Connolly-campagne de volgende stappen te zetten om Fianna Fáil en Fine Gael weg te werken en een linkse regering te kiezen. We moeten daar zijn, aan hun zijde, om samen te organiseren en stappen te ondernemen, en tegelijkertijd van de gelegenheid gebruik te maken om mensen te overtuigen van het argument dat James Connolly, oprichter van de eerste Ierse socialistische partij en in 1916 een van de leiders van de Paasopstand, in 1897 naar voren bracht:

Als je morgen het Engelse leger verwijdert en de groene vlag boven Dublin Castle hijst, zullen je inspanningen tevergeefs zijn, tenzij je begint met de organisatie van de Socialistische Republiek.

Om een echt nieuwe republiek te veroveren, is het niet voldoende om de regering te vervangen of zelfs een nieuwe grondwet te schrijven. Er is een socialistische republiek nodig waarin de werkende bevolking en de onderdrukten aan de macht zijn.

Noot

1. People Before Profit is een brede antikapitalistische en ecosocialistische partij waar Socialist Workers Network, RISE, en onafhankelijke leden deel van uitmaken. Ze hebben twee zetels in het Ierse parlement en een in het Noord-Ierse parlement. Een van de zetels in het Ierse parlement is voor Paul Murphy, leider van RISE, onze zusterorganisatie in Ierland.

Dit artikel stond op Rupture. Nederlandse bewerking en vertaling redactie Grenzeloos.