Dertien jaar sinds het begin van de Syrische revolutie viel het Assad-regime afgelopen december. De Socialist sprak eind januari met de in Zwitserland woonachtige Syrische socialist Joseph Daher over het einde van Assad, de politieke openingen van het moment in Syrië en de relatie tot Palestijnse bevrijding. 

Het einde van de Assad-dictatuur leek uit de lucht te vallen. Welke rol speelde de verzwakking van de imperialistische mogendheden hierin?

Als je de val van het Assad-regime wilt begrijpen, speelde de verzwakking van zijn belangrijkste financiers zeker een grote rol. Rusland was betrokken bij de oorlog in Oekraïne. Hezbollah en Iran werden verzwakt door de aanvallen van Israël. Dat het einde van Bashar al-Assad zo spoedig verliep, liet zien dat het regime minimale ondersteuning onder de bevolking had. De mensen weigerden te vechten voor een regime dat hen zo slecht behandelde. Hierbovenop kwam dat de sociaal-economische omstandigheden zeer slecht waren en de salarissen heel erg laag waren. Het regime stortte als een kaartenhuis in vanwege deze twee dimensies.

Je bent net teruggekomen uit Syrië. Kun je iets zeggen over de atmosfeer en uitdagingen om links opnieuw op te bouwen?

We kunnen niet ontkennen dat de huidige situatie veel uitdagingen kent. Syrië leeft al meer dan vijftig jaar onder een dictatuur en het is dertien jaar geleden dat de opstand begon die uitmondde in een gewelddadige oorlog, met verschillende buitenlandse interventies. Er is een diepe economische crisis waarbij 90 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft en er is sprake van een enorme vernietiging van de infrastructuur. Maar alleen al het feit dat we het vandaag over de uitdagingen hebben, is in veel opzichten hoopvol. Na de val van het Assad-regime is er iets nieuws begonnen in Syrië. Dat we überhaupt het vermogen hebben om te organiseren, acties te ondernemen en te protesteren is een grote stap voorwaarts.

Tegenwoordig heb je in Damascus drie conferenties per dag. Je hebt linkse activisten die zich organiseren en spreken over hoe ze de vakbonden weer kunnen opbouwen. Ten zuiden van Damascus, in de stad Jaramana, hebben de bewoners zichzelf georganiseerd. Ze hebben de voormalige gemeenteraad eruit gegooid en nieuwe mensen gekozen. Het is HTS niet toegestaan er een kantoor te openen. Ze verdedigen zichzelf en hun stad.

Veel mensen en activisten zijn teruggegaan naar Syrië. Misschien zijn het alleen maar bezoeken voor een kort moment, maar de mogelijkheid om uit te wisselen is al een kans. Vroeger zeiden Syriërs: ‘Assad voor de eeuwigheid’. En voor het eerst in 54 jaar is de familie Assad niet meer aan de macht. Dus dit is iets ongelooflijks. Het geeft ons de mogelijkheid om te heroverwegen en te reorganiseren. Het belangrijkste voor ons als socialisten is het vermogen van de arbeidersklasse en het volk om zichzelf te kunnen organiseren. Ondanks alle uitdagingen waar we voor staan.

Het gezicht van de succesvolle opstand is HTS, een organisatie met jihadistische wortels. Hoe verhouden activisten zich hiertoe?

In veel opzichten is het een race tussen de krachten van onderaf tegen de pogingen van HTS om zijn macht te consolideren. Dit is uiteindelijk het hoofddoel van HTS. Het is duidelijk een reactionaire organisatie. De oorsprong en de leiding komen van Daesh en Al Qaeda.

Maar het is niet alleen de jihadistische achtergrond van HTS die we in overweging moeten nemen. Zelfs jihadisten evolueren door de materiële omstandigheden waarin ze zich geplaatst zien. Het ergste wat je kunt doen, is ze niet op een materialistische manier analyseren. Neem bijvoorbeeld de pogingen van HTS in het afgelopen jaar om een ​​staat in Idlib op te bouwen. Je kunt zien dat de belangrijkste zorg van HTS was om instellingen op te bouwen. Wat sommige reactionaire maatregelen betreft, moest HTS zich juist inhouden.

De eerste prioriteit voor HTS vandaag is om zijn macht over instellingen te consolideren en om internationale regionale erkenning te krijgen. Tot nu toe had het niet de volledige capaciteit om heel Syrië of het hele politieke toneel te domineren. Dit is waar we de politieke ruimte die overblijft moeten benutten om te organiseren en om een ​​tegenmacht te vormen tegen de regering. En als deze ruimte toeneemt, is dat allemaal in ons voordeel, ondanks alle tegenstrijdigheden.

Wat is de opstelling van het nieuwe regime ten opzichte van Israël? 

De leider van de HTS heeft sinds 2020 gezegd dat ze deelnemen aan vormen van ‘antiterrorismemaatregelen’ tegen bepaalde individuen die een bedreiging zouden kunnen vormen voor Europese of Amerikaanse staten. Zo werd een Egyptische jihadist binnen het HTS-leger die opriep tot een intifada tegen Egypte gearresteerd door de HTS. Dit geeft je een idee hoe ze bereid zijn om garanties te geven aan regionale staten.

We moeten hun manier van omgaan met Israël zien als zeer opportunistisch en pragmatisch. De huidige regering van HTS is er, ondanks haar reactionaire ideologie, erg op gebrand om de zuidelijke grenzen met Israël te beschermen en ook te stabiliseren. Ze weet dat Israël, de VS en Europa dit ook zullen waarderen. Het organiseert geen volksprotesten om de bezetting van het zuiden door Israël aan te vechten. Maar het belangrijkste voor de HTS op dit moment is dat dit internationale erkenning oplevert en hen helpt hun macht te vergroten.

Het Assad-regime werd gezien als onderdeel van de ‘as van verzet’. Wat was hun houding ten opzichte van Israël?

Grote delen van de bevolking van Libanon en Palestina zijn blij met de val van Assad, omdat ze hebben geleden onder zijn bewind. Het Assad-regime heeft bijna 30 jaar lang delen van Libanon bezet gehouden. Veel Libanezen zijn ontvoerd en vermoord door het Syrische regime. Het Syrische regime kwam in 1976 Libanon binnen om de Palestijnse verzetsbeweging en Libanees links te verpletteren en sloot zich aan bij extreemrechts in Libanon. In de jaren tachtig zaten duizenden Palestijnse politieke gevangenen in Syrische gevangenissen. Tijdens de Syrische revolutie werden honderden Palestijnen vermoord en gedood door het regime van Assad omdat ze deelnamen aan de opstand.

Bijna een half miljoen, 400.000 Syrisch-Palestijnse inwoners sloten zich bij het begin van de revolutie hierbij aan. Het Yarmouk-kamp, het grootste Palestijnse vluchtelingenkamp in Syrië, verwelkomde demonstranten uit andere steden of burgers die op de vlucht waren. Dit kamp werd eerst vernietigd door het regime van Assad en daarna door Daesh. Het regime heeft altijd elke vorm van verzet vanuit de Syrische gebieden tegengehouden om de Golan Hoogte te bevrijden, een Syrisch gebied dat sinds 1967 door Israël bezet is.

De Israëlische staat wilde altijd dat Assad bleef, maar ze gaven de voorkeur aan een zwakke Assad. En de dag na de val van het Assad-regime breidde Israël zijn bezetting van de Syrische gebieden uit en vernietigde het grote delen van de militaire instellingen en capaciteiten van de Syrische staat. De dag nadat de beschermer van de grenzen met Israël was gevallen, had het de behoefte om een politieke boodschap te sturen die zei: “Als jullie daar zijn om iets tegen ons te lanceren, zullen wij hier zijn om jullie aan te vallen.

Na de aankondiging van het staakt-het-vuren had je demonstraties door heel Syrië ter ondersteuning van de Palestijnen. Dit was nooit het geval met Assad, het werd altijd georganiseerd door het regime van Assad. En eigenlijk in de jaren 2000, als je echte protesten had in Damascus of andere gebieden van Syrië die niet georganiseerd waren door het regime, werden ze meestal bedreigd door de veiligheidsdiensten.

De grootste bedreiging voor Israël zou de bevrijding van de volksklassen in de regio zijn. De enige keer dat ik het misschien eens ben met de Israëlische minister Adi Goli die in 2011, na de val van Mubarak, zei: “De grootste bedreiging voor Israël is een democratisch Egypte”. Het was niet Iran, de eerste bedreiging. En eigenlijk zie je dat alle autoritaire regimes in de regio directe of indirecte relaties hebben met Israël. Iran gebruikt de Palestijnse zaak als een onderhandelingsmiddel met betrekking tot Israël, maar niet om de Palestijnse bevrijding te bevorderen.

De val van het Assad-regime is dus zeker een grote klap voor de zogenaamde as van verzet. Ze hebben zeker hun geopolitieke invloed verloren. Syrië was de sleutel tot het doorgeven en versturen van wapens naar Hezbollah. Hezbollah had ook een wapenfabriek in Syrië.

De verzwakking van deze as is een voordeel voor de VS die mogelijk meer haar wil kan opleggen. Maar wij socialisten zouden niet alleen een geopolitieke analyse moeten maken en we zouden niet moeten zeggen dat onze steun naar Moskou of de VS of Iran moet gaan. Onze steun zou altijd naar de bevolking moeten gaan en naar hun vermogen zich te organiseren.

De Universiteit van Laussane (UNIL) heeft besloten Joseph Daher’s contract niet te verlengen. De bureaucratische redenen die UNIL hiervoor aandraagt, kunnen niet verbloemen dat dit gaat om een politieke aanval. Daher heeft zich altijd uitgesproken in solidariteit met de Palestijnen. Je kunt hier de petitie tekenen die universiteitspersoneel is gestart om hiertegen in verzet te komen.

Overgenomen van Socialisme Nu.