Het beleid van Obama volgde op een oproep van Henry Kissinger, George Shultz, Bill Perry en Sam Nunn in januari 2007 om te streven naar een wereld zonder kernwapens. Zij beargumenteren dat vanwege de toenemende verspreiding van kernwapens deze niet meer geschikt zijn als basis voor een ‘afschrikkingdoctrine’.
In april 2010 heeft Obama een eerste resultaat geboekt door een nieuw START verdrag te sluiten met Rusland om de kernwapenarsenalen uit de Koude Oorlog verder te verkleinen. Ook is de onder Bush gestarte ontwikkeling van zogenaamde mini-nukes en nucleaire bunker-busters stopgezet.
De nieuwe nucleaire strategie van Amerika, vastgelegd in de Nuclear Posture Review van 2010, vertoont echter een gemengd beeld. Er wordt gestreefd naar beheersing van de verspreiding van kernwapens en staten zonder kernwapens krijgen de garantie dat ze niet met kernwapens zullen worden aangevallen, mits ze zich houden aan de verplichtingen van een non-proliferatie regime. Dit betekent dat de Amerikanen zich het recht voorbehouden om een land als Iran met kernwapens aan te vallen. Verder valt op dat het budget voor het onderhoud van de kernwapens sterk wordt verhoogd.
Op de Nuclear Non-Proliferation Treaty Review Conference in mei dit jaar zijn ondertussen toch enkele kleine stappen vooruit gezet. Zo worden alle staten in het Midden-Oosten opgeroepen voor een conferentie in 2012 om te komen tot een kernwapenvrije zone. Hiermee wordt ook Israël expliciet verzocht om zich aan te sluiten bij het non-proliferatie verdrag. Dit gebeurt echter onder protest van de Verenigde Staten.
Nog lang de wereld niet uit
Een kernwapenvrije wereld is nog ver weg. Eén van de obstakels is het gebrek aan geloofwaardigheid van de VS en haar bondgenoten. Terwijl ze veel ophef maken over het kernwapenprogramma van Noord-Korea en de uraniumverrijking door Iran, twee landen waarmee ze gespannen relaties hebben, zwijgen ze in alle talen over de naar schatting 200 kernwapens van bondgenoot Israël. En volgens de Amerikaanse krant de New York Times zijn er aanwijzingen dat de VS in het geheim Pakistan helpt met haar kernwapenprogramma. Met India, een kernwapenmacht die zich niet heeft aangesloten bij het non-proliferatieverdrag, heeft de VS zelfs een nucleair samenwerkingsverdrag gesloten. Ook bevinden zich in diverse Europese landen, waaronder Nederland, Amerikaanse kernwapens die in tijden van oorlogsdreiging aan deze landen worden overgedragen om door hen te kunnen worden ingezet. Deze schending van het non-proliferatieverdrag wordt gerechtvaardigd met het argument dat onder oorlogsdreiging dit verdrag niet meer van zou belang zijn. Kortom, het is duidelijk dat er op het gebied van non-proliferatie met twee maten wordt gemeten door de VS.
Een ander probleem is het wereldwijde grote militaire overwicht van de VS op het gebied van conventionele wapens. Hierdoor vormen kernwapens de enige doeltreffende waarborg tegen een Amerikaanse aanval. De VS streeft ook onder Obama openlijk naar de volledige militaire overmacht en voert daarvoor de militaire uitgaven steeds verder op. Sinds kort beschikt het Amerikaanse leger bijvoorbeeld als enige over het ‘Prompt Global Strike’ (PGS) vermogen. PGS betekent het vermogen om binnen één uur iedere plek op aarde met conventionele wapens aan te kunnen vallen. De regering Obama beschouwt PGS als een manier om met minder kernwapens de afschrikking en het vermogen om snel toe te staan in stand te houden.
Een derde probleem is de ontwikkeling van het Amerikaanse raketschild dat in combinatie met het conventionele overwicht van de VS een bedreiging vormt voor China en Rusland. Als de VS er in slagen om een effectief raketschild te ontwikkelen zullen deze landen na een Amerikaanse aanval mogelijk niet meer in staat zijn tot nucleaire vergelding. Dit zouden deze landen kunnen ondervangen met een sterke uitbreiding van hun kernmacht: als er een heleboel raketten afgevuurd worden, zal er waarschijnlijk altijd wel een enkele door het raketschild komen. Ook hier zet Obama het beleid van Bush voort. De VS blijven bijvoorbeeld weigeren om in te gaan op een Chinees-Russisch voorstel om ruimtewapens te verbieden.
Achter alle mooie retoriek lijkt het terugdringen van de rol van kernwapens door Obama vooral ingegeven door het streven om de militaire overheersing van de VS verder te vergroten. Zo lang het streven naar overheersing de kern van de Amerikaanse strategie vormt zullen landen die zich daardoor bedreigd voelen vast willen houden aan hun kernwapens en komt een wereld zonder kernwapens nog niet in zicht.