Panama is het heetste punt van de klassenstrijd op het continent. Hoe die strijd zich ontwikkelt en eindigt, zal heel belangrijk zijn voor de relatie tussen Latijns-Amerika en het imperialistische beleid van Trump. In het Panama van vandaag is er een nieuwe opstand van de arbeiders; de leraren zijn al twee maanden in staking, waarbij vergezeld door bouwvakkers, bananenplukkers, gezondheidswerkers en andere sectoren. Studenten en ouders steunen de staking en sluiten zich aan bij de protesten. Er zijn wegblokkades door inheemse volkeren met steun van de bevolking en studentenmobilisaties.

Toch is deze grote mobilisatie niet uitgegroeid tot een volksopstand zoals in de historische dagen van 2023, toen een arbeiders- en volksopstand de regering ten val bracht en de sluiting afdwong van de open kopermijn van First Quantum. Maar dat kan nog steeds gebeuren als de staking blijft duren en zich uitbreidt, wat zou leiden tot een openlijke confrontatie met de regering en mogelijk haar val. Sinds de teruggave van het kanaal aan Panama in 1999 is het land gestaag gegroeid, maar de rijkdom is niet verdeeld: het land staat op de derde plaats in de regio met de grootste ongelijkheid. Het binnenland lijdt het meest en daarom vinden daar de grootste volksopstanden plaats.

Drie beleidsmaatregelen van de regering hebben Panama opnieuw in vuur en vlam gezet. De bezuiniging van 40 procent op de pensioenen en de privatisering ervan; de poging van de regering om de kopermijn te heropenen die in 2023 door volksprotesten werd gesloten; de memoranda van overeenstemming met Trump (om drie militaire bases in het land te bouwen) als onderdeel van zijn offensief om de controle over het kanaal terug te krijgen.

Die maatregelen betekenen dat de regering-Mulino capituleert voor het offensief van Trump , dat uiteindelijk tot doel heeft het kanaal terug te krijgen. De overwinning van de huidige strijd dat kan verhinderen. Het gaat om een impopulaire regering, die in alle volkssectoren in diskrediet is gebracht door corruptiezaken en haar neoliberale beleid ten dienste van de Panamese grootkapitaal.

Hoe belangrijk dat is voor het land benadrukt de New York Times: 'Een serieuze poging om de Panamese regering onder druk te zetten – door middel van sancties, invoerheffingen of andere dwangmaatregelen – zou het land in brand kunnen zetten. Voor Panama, de Verenigde Staten en de wereld zou dit wel eens het grootste risico ooit kunnen zijn.' Deze waarschuwing van een imperialistische krant moet ook de noodzaak van internationale solidariteit met deze belangrijke strijd in het hart van het continent benadrukken.

De strijd tussen het Panamese volk en het imperialisme speelt al heel lang en is nu weer helemaal actueel. 40 procent van de Amerikaanse goederen en een groot deel van de wereldhandel gaat via het Panamakanaal. Als er een militair conflict met China komt, zou een groot deel van de Amerikaanse vloot daar doorheen moeten. Vandaar dat Trump het kanaal terug wil en de Chinese invloed in de havens aan het kanaal wil verminderen.

Historisch gezien heeft het imperialisme van de VS het kanaal altijd gedomineerd. Om het te kunnen bouwen, hebben ze de onafhankelijkheid van Panama gemanipuleerd, dat tot de 19e eeuw deel uitmaakte van Colombia. Vanaf dat moment werd er een strook land gecreëerd die het kanaal scheidde van de rest van het land. Er wapperde de Amerikaanse vlag, werd bewaakt door het leger en afgescheiden van de rest van het land door een hek. De strijd om het kanaal terug te krijgen begon in 1964 toen studenten het kanaal binnenvielen om de Panamese vlag te hijsen. De onderdrukking en de doden zorgden voor veel boosheid onder de mensen, waardoor het imperialisme en de regering er de Panamese vlag moesten hijsen.

Het was een eerste stap. De nationalistische regering van kolonel Torrijos slaagde erin in 1977 – in de context van de opkomst van Midden-Amerika – met de regering-Carter een akkoord te sluiten dat leidde tot de overdracht van het kanaal aan de Panamese regering in 1999. Met de afnemende invloed van de Verenigde Staten begon het Chinese neo-imperialisme te investeren in de bouw van twee grote havens en Panama op te nemen in de zijderoute als onderdeel van zijn beleid voor Latijns-Amerika. Mulino trok zich terug onder druk van de regering-Trump.

Als reactie op de volksopstand heeft de regering van Mulino de demonstraties hardhandig onderdrukt met politie-inzet, rubberkogels, traangas en arrestaties van activisten. Een van de belangrijkste leiders van SUNTRACS, de bouwvakbond, zit vast en de secretaris-generaal wacht in de Boliviaanse ambassade op een antwoord op zijn verzoek om politiek asiel. De politie is twee vakbondsgebouwen binnengevallen en heeft de bankrekeningen van de vakbond bevroren op bevel van de regering. De coöperatie die aan de vakbond is gelieerd, is illegaal verklaard.

Voorlopig heeft dat de mobilisatie niet verminderd en de regering is verzwakt. Dat heeft onvrede veroorzaakt bij de burgerlijke sectoren die genegen zijn met onderhandelingen een uitweg te vinden. Als de staking zich uitbreidt naar meer sectoren en de volksmobilisatie toeneemt, zal een klinkende overwinning een einde zal maken aan de maatregelen van de regering.

Als dat niet gebeurt, zullen er, zoals bij elke lange staking, elementen van uitputting en vermoeidheid opduiken die kunnen leiden tot onderhandelingen met gedeeltelijke concessies of tot de nederlaag van de beweging. Het is een open situatie en daarom is Latijns-Amerikaanse en internationale solidariteit van cruciaal belang. Vakbonden, politieke partijen, volksbewegingen en revolutionairen moeten in de frontlinie van deze solidariteit staan.

Dit artikel stond op Movimento. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.