De SAP was toen onderdeel van een veel breder radicaal milieu en we verwachtten radicalisaties binnen de arbeidersbeweging als antwoord op de botte crisis-politiek van rechts. Op basis van die verwachting werd het opbouwen van een linkse stroming in bedrijven en vakbonden een belangrijke prioriteit. Vanuit die linkse stroming zou een nieuwe revolutionaire partij moeten worden opgebouwd. Als uitdrukking van die politiek profileerde de SAP zich als kern van zo’n toekomstige partij.
Maar de strijd tegen de crisis-politiek leidde niet tot blijvende radicalisaties in de arbeidersbeweging en ook het radicale milieu dat in de eerste helft van de jaren tachtig nog zorgde voor grote bewegingen tegen kernenergie en kernwapens verdween.
De jaren tachtig gaf wel een hergroepering van links te zien. De PvdA schoof verder op naar rechts; CPN, PSP, PPR en EVP fuseerden tot GroenLinks en de SP maakte een spectaculaire groei door.
In de loop van de jaren negentig werd steeds duidelijker dat de SAP daarmee in een moeilijke positie terecht was gekomen. Aan de ene kant werd de ruimte voor eigen partij-opbouw, naast de SP en GroenLinks, steeds kleiner. En aan de andere kant was er nauwelijks sprake van reëele mogelijkheden om samen met anderen vorm te geven de opbouw van een politiek organisatorisch alternatief.

Politieke werkelijkheid
De congres-resolutie ‘Terug naar de politieke werkelijkheid’ gaat er van uit dat de SAP op vijf niveau’s moet proberen uit die geïsoleerde positie te komen. Allereerst door zelf met gerichte projecten het speelveld voor radicale politiek te vergroten. Daarbij gaat het dan om thema’s als: radicale democratie, sociale rechtvaardigheid, verzet tegen het neoliberalisme, geen globalisering, maar internationalisme.
Op de tweede plaats moet de SAP meer de discussie en samenwerking zoeken met GroenLinks en de SP. Eenvoudigweg omdat de SP en GroenLinks op dit moment de belangrijkste oriëntatiepunten ter linkerzijde zijn.
Het derde niveau is het praktisch versterken van de oppositie en acties tegen de neoliberale politiek van Paars. Dat verzet staat over de hele linie nog in de kinderschoenen, maar het zou onzin zijn te beweren dat er niets gebeurt of niets mogelijk is.
Als vierde zal er ook het nodige moeten gebeuren om het denkraam van de SAP te actualiseren. Daarbij gaat het zowel om uitwerking van het gedachtengoed over het socialisme (de verhouding tussen basisdemocratie, plan en markt) en strategische thema’s rond overgangseisen en democratisch centralisme, als om de analyse van de maatschappelijke en politieke periode.
Ten slotte moet ook de SAP zelf op de schop. De SAP zal een opener organisatie moeten worden die continu moeite doet om leden en omgeving te betrekken bij activiteiten en nieuwe leden een plaats biedt in de organisatie.

Wel of geen partij?
Is de SAP dan nog een partij? Volgens de meerderheid van het congres moet de SAP zich in de komende periode niet langer profileren als politieke partij. Dat is niet zo’n rigoureuze stap, omdat de organisatie in feite nooit een partij is geweest. De vraag of je je wel of niet als partij profileert is volgens de meerderheid geen principiële zaak, maar afhankelijk van concrete situatie waarin je werkt.

Eerste begin
Aan de concrete uitwerking van de aangenomen lijn kwam het congres op veel punten niet toe. Dat is de belangrijkste opgave voor het nieuwe bestuur. In november zal dat op een landelijke conferentie gebeuren. Daar zal een activiteitenplan voor het komende jaar besproken worden, en prioriteiten en concrete projecten worden vastgesteld. Bovendien moet er dan een uitwerking liggen van de manier waarop en de middelen waarmee de SAP zich naar buiten toe gaat presenteren.
Op de wat langere termijn (een jaar) zal een nieuw congres georganiseerd worden om de eerste resultaten van de nieuwe koers te evalueren en verder uit te werken. Daar zal ook de vraag aan de orde komen of de SAP haar naam moet veranderen als uitdrukking van het nieuwe profiel.

Werk aan de winkel
Hoewel de discussies op het congres vertrokken vanuit een niet erg positieve evaluatie van het SAP-project van de afgelopen jaren, eindigde het congres niet in mineur. Het idee dat er op basis van de nieuwe koers meer mogelijkheden zijn, werd versterkt door de constatering dat veel leden al betrokken zijn bij activiteiten die perfect passen in de het nieuwe project.
Daarnaast overheerste het gevoel dat er vooral veel werk aan de winkel is. Werk waarbij alle leden en sympatisanten hard nodig zijn. De komende maanden zullen onder andere de lezers van Grenzeloos dan ook vaker uitgenodigd worden om mee te werken aan concrete activiteiten en projecten.
Daarnaast werd nadrukkelijk geconstateerd dat de discussie niet afgesloten is. De vraag ‘hoe geven we vorm aan revolutionair socialistische politiek anno 2000 in Nederland’ zal ook in de komende tijd aan de orde blijven. Ook de discussie met de minderheid in de SAP zelf zal doorgaan. Een van de goede tradities van de Vierde Internationale is de ruimte die er geboden wordt aan minderheden en voor discussies. Op de eerste vergadering van het nieuwe bestuur na het congres werd dat nog eens bevestigd: de minderheid binnen de SAP moet de ruimte krijgen.
Maar belangrijker nog is de opdracht aan de meerderheid: alle hens aan dek om van de nieuwe koers een succes te maken.