Vluchtelingen: Links moet meer doen dan alleen strijden tegen uitzettingen

Jakob Wedemeijer is sinds 1999 asieladvocaat. We spraken met hem over het steeds repressievere asielbeleid, de acties van vluchtelingen en de rol van links daarbij. Volgens hem moeten linkse activisten zich niet alleen richten op de strijd tegen de uitzetting van vluchtelingen. We moeten ons niet alleen maar op de overheid richten, daar komt de oplossing echt niet vandaan.

 

 

“Ja natuurlijk ben ik voor open grenzen, natuurlijk vind ik dat die mensen hier moeten kunnen blijven. Ik ben er dagelijks mee bezig om te proberen dat voor individuele gevallen te regelen. Maar als linkse beweging kan je het daar niet bij laten. We moeten ons niet alleen maar op de overheid richten, daar komt de oplossing echt niet vandaan.”, zegt Jakob halverwege het gesprek nadat hij eerst in grove lijnen het steeds repressievere asielbeleid heeft geschetst.

“We moeten ons realiseren dat we te maken hebben met een staat die zeer machtig is en die voor dit deel van zijn beleid de steun heeft van een groot deel van de bevolking. Daar kunnen we niet omheen. We kunnen ons dan ook niet beperken tot alleen maar eisen dat iedere migrant een verblijfsvergunning moet krijgen.”

“Linkse groepen die spreekuren hadden voor illegalen zijn daar steeds meer mee gestopt omdat ze bedolven werden onder mensen waar ze niets voor konden doen. Of ze zijn gaan selecteren en richten zich alleen nog maar op de mensen waar juridisch nog wel enige hoop voor is. Kijk, als asieladvocaat kan ik ook alleen maar proberen om argumenten aan te voeren op basis waarvan mensen hier zouden mogen blijven. Als die niet of onvoldoende erkend worden kan ik als advocaat niets meer voor die mensen doen. Als mensen uitgeprocedeerd zijn kunnen ze nog maar twee dingen doen: of ze gaan mee werken aan hun terugkeer, of ze blijven hier illegaal. In beide gevallen hebben ze steun nodig.”

Geen taboe op terugkeer “Ik ben me er bewust van dat ik me bij sommige linkse groepen die zich met asielzoekers bezig houden niet populair maak,” vervolgt hij, “maar er zijn migranten waarvoor het gunstiger is als ze terugkeren. Dat is een keuze die de mensen natuurlijk zelf moeten maken, maar het taboe op terugkeer dat door sommige linksen wordt beleden helpt de migranten niet. In sommige gevallen zullen ze wel degelijk beter af zijn bij terugkeer, maar dan moeten ze daar ook goed bij ondersteund worden, want dat is altijd een heel moeilijk proces. De discussie over terugkeer is natuurlijk moeilijk, terugkeer staat in een kwaad daglicht omdat rechts daar altijd op hamert, maar we moeten onze ogen er niet voor sluiten dat mensen daar voor kunnen kiezen. En ook dan moeten we ze steunen. Daar moeten goede programma’s voor komen, waardoor mensen werkelijk de kans krijgen om bij terugkeer een nieuw leven op te bouwen. Dat is niet een kwestie van maanden maar van jaren.”

“We moeten ons realiseren dat een vluchteling iemand is die een groot risico heeft genomen en die de schepen achter zich heeft verbrand. Mensen die naar Europa vluchten betalen daar tussen de vijf- en tien duizend euro voor aan mensensmokkelaars. Ze hebben hun bezittingen verkocht en zich vaak in de schulden gestoken. Ze hebben geld geleend van hun familie, of van anderen.

De asielzoekers die hier komen zijn niet de armste vluchtelingen. De allerarmsten vluchtelingen blijven in het eigen land, ze vormen de interne vluchtelingen of ontheemden, die vaak in de meest afschuwelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen verblijven. De mensen met wat meer geld en mogelijkheden gaan tot over de grenzen en komen in de buurlanden terecht. De nog wat rijkere halen de zo genoemde transitlanden zoals Turkije. En de mensen die hier in West Europa terecht komen zijn degene die de meeste financiële mogelijkheden hadden.”

“Je moet je ook realiseren dat vluchtelingen altijd een veel te rooskleuring beeld hebben van het leven in het rijke westen. En omgekeerd heerst hier ook een clichébeeld van de vluchteling. Of eigenlijk twee clichébeelden. Het ene beeld is dat het allemaal mensen zijn die hier willen profiteren van ‘onze’ welvaart en die de boel bedonderen. En aan de andere kant is er het beeld van de strijder voor mensenrechten die het in het thuisland te heet onder de voeten is geworden en die met de dood wordt bedreigd. Meestal zit het daar ergens tussen in. Natuurlijk zijn er mensen die liegen over hun verleden en hun vluchtverhaal. Ayaan Hirsi Ali is daar een bekend voorbeeld van. Maar altijd gaat het om mensen die reden hebben om te vluchten en die niet terug willen keren.”

“Heel veel landen waaronder Irak, Iran en China nemen vluchtelingen niet terug als ze niet verklaren vrijwillig terug te willen keren. Er zijn ook landen, zoals bijvoorbeeld Ethiopië, die niemand terugnemen ook niet als ze verklaren vrijwillig terug te willen keren. De Nederlandse overheid probeert zo veel mogelijk mensen terug te sturen naar de landen van herkomst. En die landen werken daar steeds minder aan mee, die hebben geen belang bij een terugkeer van hun eigen onderdanen. Dictaturen als Iran of China hebben weinig trek in ex-asielzoekers, dat zijn politieke risico’s. Landen zoals Irak en Afghanistan kampen met vele binnenlands ontheemden en hebben geen opvang voor deze terugkeerders.

Zo krijg je het krachtenspel tussen de asielzoeker die niet mee wil werken aan terugkeer, het land van herkomst dat niet mee wil werken en Nederland dat probeert de mensen terug te sturen. Zo ontstaat een categorie mensen waarvan de overheid zegt: je mag hier niet blijven, maar waarvan het tegelijkertijd duidelijk is dat ze niet uitgezet kunnen worden. Deze categorie komt afwisselend in vreemdelingenbewaring, een pressiemiddel om migranten te bewegen vrijwillig terug te keren, en op straat. Deze migranten hebben een onmenselijk leven”

Kampen en kerken “Dat zijn de mensen die nu in de vluchtkerk in Amsterdam, het vluchthuis in den Haag en daarvoor in de tentenkampen zaten. In plaats van individueel in de anonimiteit en de illegaliteit te verdwijnen zeggen ze als groep: wij zijn hier en wij hebben recht op een menswaardig bestaan. Dat is een fantastische ontwikkeling. Dat maakt de absurditeit van het beleid duidelijk en zet het probleem op de politieke agenda. En het geeft de mogelijkheid om brede steun te organiseren.

“Maar”, voegt hij daar aan toe, “ik zie er ook een gevaar in, namelijk dat de mensen afhankelijk worden van de welwillende steun van anderen, van de bedeling. Vooral als de kerken zich er mee gaan bezig houden zie je dat gebeuren.

In plaats daarvan zouden de mensen gesteund moeten worden om zelf hun leven in eigen hand te nemen. Je kan daarbij de parallel trekken met de ‘urban poor’ in de landen van het globale Zuiden. Daar zie je ook grote groepen arme mensen naar de stad trekken en door middel van straathandel illegaal werk en dergelijke in hun levensonderhoud voorzien. Het klinkt hard, maar als er geen fundamentele verandering van het beleid plaatsvindt – iets wat ik bij de huidige politieke krachtsverhoudingen niet zie gebeuren – is dat het perspectief voor mensen de die niet kunnen of willen terugkeren. Links zou ze daarbij moeten steunen. Mensen kunnen niet eeuwig in een kerk verblijven en afhankelijk zijn van de welwillendheid van anderen. Ik ben er helemaal voor dat ze allemaal een verblijfsvergunning krijgen, maar het is de politieke realiteit dat dit niet op korte termijn zal gebeuren. Daar moeten we rekening mee houden. We zouden dan ook moeten leren van de ‘urban poor’ bewegingen in de grote steden in het globale Zuiden die proberen collectief de positie van allerarmsten te verbeteren.

“Dan krijg je de kwestie van de zorgplicht. De overheid zegt nu tegen mensen die hier niet mogen blijven: als je meewerkt aan je uitzetting krijg je opvang in een asielzoekerscentrum, als je dat niet doet zetten we je gewoon op straat en is het de gemeenten zelfs verboden om je te steunen. Dat is natuurlijk absurd en het is de vraag of daarmee niet allerlei internationale verdragen worden geschonden zoals het Europees Sociaal Handvest. Mijn collega Pim Fischer heeft daarover een zaak aanhangig gemaakt bij Europees Comité voor Sociale Rechten. De vraag is, moet je als overheid niet altijd een minimale zorg bieden aan iedereen, of die hier nu legaal of illegaal is. Als het zou lukken om die relatie tussen een minimale opvang en zorg en het meewerken aan terugkeer door te knippen zou dat een hele stap vooruit zijn”.

Mensenhandel “We kunnen en mogen de problematiek van vluchtelingen en asiel niet los zien van de mensenhandel. Daar gebeuren de meest afschuwelijke zaken. Mensen worden mishandeld en misbruikt, er zijn bendes die daar heel veel geld mee verdienen en bijna dagelijks spoelen er aan de zuidelijke kusten van Europa lijken aan van mensen die het niet gered hebben. Daarom ben ik voor het voorstel van de SP om asielzoekerscentra op te zetten aan de randen van Europa, in de Spaanse enclaves in Marokko bijvoorbeeld en aan de uiterste oostgrens van de EU. Daar zouden mensen dan redelijk makkelijk een asielaanvraag kunnen doen en de uitspraak afwachten. Dat zou de mensenhandel voor een groot deel uitschakelen en de gevaren voor de asielzoekers beperken.”

Geen oplossing “Natuurlijk heb ik ook geen oplossing voor het vluchtelingen probleem. Natuurlijk: er zou een einde moeten komen aan de uitbuiting van de derde wereld; aan het leegvissen van de Afrikaanse kusten; de roof van grondstoffen. Er zouden geen oorlogen meer moeten worden gevoerd en geen wapens geleverd aan allerlei dubieuze regimes en ga zo maar door. Maar dat zie ik voorlopig nog niet allemaal gebeuren. En dus zullen er mensen onze kant op komen.

Maar wat we wel kunnen doen is de absurditeit van het huidige repressieve beleid aan de kaak stellen. Ook door uit te leggen dat het handel vol geld kost en gewoon niet werkt. Wat men ook allemaal bedacht heeft de afgelopen jaren, het percentage uitzettingen is eerder gedaald dan gestegen. Ook onder Verdonk. Er zijn contracten afgesloten waarbij de politie zoveel illegalen moesten oppakken. Dan werden er weer een heleboel Chinese restaurants leeggehaald en koks opgepakt, dan was aan de taakstelling voldaan. Maar die mensen stonden als niet uitzetbaar na maanden detentie weer op straat. En ook als mensen wel worden uitgezet komen ze gewoon weer terug. Het repressieve asielbeleid is voor een groot deel beleid voor de bühne, gedreven door angst voor Wilders, maar het lost niets op. ”

Tags
Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop