Kort voor de verkiezingen kan het contrast tussen de belangrijkste politieke gebeurtenissen in Nederland haast niet scherper zijn. Op 20 september trokken fascisten rellend door Den Haag. Dat was een uiting van het zelfvertrouwen van een extreemrechts dat zich gesterkt voelt door de groei van partijen met vergelijkbare meningen in het parlement. Maar op 5 oktober trok een kwart miljoen mensen door de straten van Amsterdam om, opvallend vaak aangemoedigd door omwonenden, hun solidariteit met Palestina te tonen.

Extreemrechts is een serieus en groeiend gevaar, maar het is niet onstuitbaar. Het Rode Lijn protest, de grootste demonstratie in reactie op internationale gebeurtenissen in de Nederlandse geschiedenis, laat dat zien. Dit was een protest voor Palestina en vooral vandaag de dag was het daarmee ook een afwijzing van extreemrechts. Zelden was de kloof tussen de officiële politiek en de publieke opinie zo diep. Juist de (extreem)rechtse partijen die zo luidkeels verkondigen namens ‘het volk’ te spreken vertegenwoordigen in hun fanatieke steun voor het genocidale geweld van Israël slechts een minderheid.

De peilingen voor de aankomende verkiezingen voorspellen ondertussen weinig goeds. De PVV is een partij met een – grotere – solide basis geworden, en de radicalisering van BBB en groei van JA21 versterken het extreemrechtse blok nog verder. Een zo sterk mogelijk links, in het parlement en op straat is hard nodig maar hoe bereiken we dat? De keuze ligt niet voor de hand.

Wat betreft het politieke programma is BIJ1 de partij die het meest duidelijk voor een radicaal alternatief kiest. Voor een kleine partij als BIJ1 is ze goed zichtbaar in de Palestina en antifascisme protesten en bewegingen, en op sociaal-economisch gebied is ze duidelijk antikapitalistisch. Als een van de weinige organisaties in Nederland weet BIJ1 de strijd tegen racisme te verbinden met sociaaleconomische belangenstrijd. Met eisen voor betaalbare wonen, een hoger minimumloon, gratis OV en internationale solidariteit heeft BIJ1 goede speerpunten.

Een stem op BIJ1 is een stem voor een antikapitalistisch geluid en bovendien een blijk van steun aan iedereen die het doelwit is van extreemrechts. Een van de sterkste punten van BIJ1 is dat de partij zich er goed van bewust van is dat solidariteit met aangevallen groepen, of het nu mensen van kleur, moslims of trans personen zijn, bittere noodzaak is. Om die redenen stemmen de meeste SAP – Grenzeloos leden op BIJ1.

Maar hoewel BIJ1 op veel sympathie onder linkse mensen kan rekenen, zullen veel mensen toch een andere afweging maken. Dat is goed te begrijpen. Het is onzeker of het BIJ1 zal lukken om terug te komen in het parlement. Bovendien zijn er teveel interne strubbelingen die tot scepsis over het lange termijn perspectief ervan geleid hebben.

Ongetwijfeld betekent het bekende argument van ‘strategisch stemmen’ dat veel linkse mensen overwegen om, al dan niet met pijn in hun hart, op GroenLinks-PvdA te stemmen. Juist uit strategische overwegingen is een stem op GroenLinks-PvdA geen optie voor socialisten.

De fusiepartij zit gevangen in een tegenstelling die het zelf gecreëerd heeft. Aan de ene kant is er het besef dat om stemmen te winnen, het zich moet onderscheiden van het centrum en duidelijk moet kiezen voor een linkse en ecologische koers. Van de andere kant wil GroenLinks-PvdA, met Frans Timmermans voorop, niks liever dan een coalitie vormen met (centrum-)rechts en kan het zich dus niet veroorloven om de gewenste partners al te zeer voor het hoofd te stoten.

Om tientallen jaren van neoliberaal beleid daadwerkelijk te beëindigen zullen er harde confrontaties aangegaan moeten worden over zeggenschap en kapitaal. Daarin zal centrumrechts zoals het CDA en D66 juist de tegenstander zijn. Bovendien heeft GroenLinks-PvdA duidelijk gekozen voor militarisering en meer geld voor de wapenindustrie. Dat maakt het daadwerkelijk uitvoeren van een sociale koers nog moeilijker.

Een betere keuze is de Partij voor de Dieren, ook voor een paar van onze leden. De PvdD heeft zich ontwikkeld tot een solide linkse en ecologische keuze. De partij erkent de urgentie van de klimaatcrisis en neemt goede standpunten in wat betreft Palestina en het stoppen van samenwerking met Israël. Helaas is ook de PvdD aan het meegaan in de roep om verdere militarisering. Ze verklaart dat er ‘meer geld’ naar defensie moet en dat Nederland ‘voorlopig’ lid moet blijven van de NAVO.

Juist de afwijzing van militarisering kan een reden zijn om op de SP te stemmen. Bovendien is de SP de enige partij in het parlement die naar een vorm van socialisme verwijst en slaagt ze er nog altijd in mensen te aan te spreken die voor andere linkse partijen onbereikbaar zijn. 

Maar waar de SP eerder voor ‘Nederland de NAVO uit’ koos, accepteert de SP nu ook het lidmaatschap ervan. Het alternatief van de SP, een ‘Europese veiligheidsarchitectuur waar het Europese deel van de NAVO onderdeel van wordt’ is luchtfietserij. De SP stelt terecht dat de nieuwe NAVO-norm ertoe zal leiden dat ‘onze publieke en sociale voorzieningen kapotbezuinigd worden’. Maar ook de SP wil ‘investeren’ in de wapenindustrie. Het zogenaamde alternatief voor wapens kopen van Amerikaanse bedrijven is ‘investeren in onze eigen defensie-industrie’ in EU landen. Alsof bijvoorbeeld het Italiaanse Leonardo niet al een van de grote oorlogsprofiteurs is en ook wapens levert aan Israël.

In het tegengaan van racisme en extreemrechts laat de partij het ook geregeld afweten. Zo sprak na de rellen in Den Haag Jimmy Dijk terecht over fascisme. Maar vervolgens was zijn partij de enige linkse partij die voor verschillende moties ingebracht door de parlementaire vleugel van extreemrechts stemde. De SP werd ooit groot als consequente oppositiepartij maar de partij dreigt nu op het hetzelfde doodlopende spoor terecht te komen als GroenLinks-PvdA. Jimmy Dijk droomt over deelname van de partij aan een centrum kabinet dat wil zeggen een kabinet met pro-kapitalistische partijen. Socialisten dienen dat principieel af te wijzen.

Een centrum(-linkse) regering die geen breuk met decennialang neoliberaal beleid kan doorvoeren maakt de weg vrij voor een teleurstelling en verzwakking op links en groei op (extreem)rechts. In Frankrijk kwam Macron ooit aan de macht als de zogenaamde blokkade van het centrum en centrum-links tegen extreemrechts. Ondertussen sleept zijn regering zich van crisis naar crisis terwijl Rassemblement National steeds verder groeit. In het Verenigd Koninkrijk staat Labour aan de vooravond van een historische verkiezingsnederlaag terwijl extreemrechts zich ook daar warm draait voor regeringsmacht.

In de huidige verhoudingen, waarin centrumrechts in de concurrentie met een sterk extreemrechts steeds verder radicaliseert, zal deelname van links aan een centrum kabinet hoogstens tot een zeer tijdelijke afzwakking van rechts beleid leiden. Maar doordat de maatschappelijke problemen onvoldoende worden aangepakt zal de prijs voor een dergelijke korte termijn resultaat de lange termijn verzwakking van links zijn. Volgens ons draagt een stem op een van de linkse partijen die te veel meegaan met rechtse tijdgeest, bij aan die verzwakking van links.

Om het tij te keren, zal links moeten werken aan het opbouwen van de eigen macht, de eigen structuren en voorstellen voor een andere samenleving. In de dagelijkse strijd voor sociaaleconomische belangen en tegen extreemrechts moeten we samenwerken en verder kijken dan de eerstkomende verkiezingen. Dat is nog belangrijker dan op welke partij we op 29 oktober stemmen.

De eerste mogelijkheid daarvoor is de Klimaatmars op 26 oktober in Den Haag. Een klimaatcatastrofe wordt steeds dreigender. Wereldwijd – ook in Europa – verliezen mensen hun huizen, oogsten en levens door overstromingen, droogtes en branden. De mensen die het minst bijdragen aan deze klimaatcrisis, worden er het hardst door getroffen. En ondertussen blijft een kleine groep grote vervuilers enorme winsten maken ten koste van ons en de planeet. Dat moet anders, en het kán anders. Klimaatrechtvaardigheid moet een prioriteit worden. Daarom gaan we 26 oktober massaal de straat op in Den Haag.