Hoe de dictatuur Nicaraguaanse vluchtelingen in Nederland raakt

Je wordt in je eigen land vervolgd, je vlucht naar een vrij land, je asielverzoek wordt gehonoreerd (want je bent een ‘echte’ vluchteling), je integreert in de Nederlandse samenleving, je bouwt een nieuw leven op en klaar is Cornelio of Cornelia. Tot zover de theorie, maar zo werkt het niet. Iedereen kan zeggen wat hij wil, maar als voormalig politiek vluchteling moet je op je tellen passen als het over jouw eigen mensen en jouw eigen land gaat. Zeker als je afkomstig bent uit een sandinistische familie. Want tegenstanders zijn tegenstanders, maar oude vrienden van Ortega die het predicaat ‘verrader’ opgeplakt krijgen worden het hardst aangepakt.

Ik stuur een WhatsApp naar zes Nica-vluchtelingen waar ik de contactgegevens van heb om hen te vragen hoe vrij zij zich voelen om zich te uiten op de sociale media en te bellen en mailen met familieleden en vrienden in Nicaragua. Ik blijk een open zenuw te raken want binnen anderhalf uur heb ik van alle zes een bericht terug. Ook krijg ik de contactgegevens van nog eens drie – mij onbekende – vluchtelingen. Van de in totaal tien respondenten is er maar één die geen probleem heeft. Augustin geeft aan uitzondering op de regel te zijn omdat zijn hele familie Nicaragua ontvlucht is en zijn ouders hem zelfs aanmoedigen om van zijn recht op vrije meningsuiting gebruik te maken. Een andere appt mij dat hij niet wil praten. Zijn moeder heeft kanker en wordt bestraald in een door de staat gefinancierd ziekenhuis, wat maakt dat hij sinds zes maanden niets meer op sociale media post. ‘Mijn moeder mag op geen enkele manier de dupe worden van mijn politieke dissidentie’, laat hij weten.  ‘Maar ik kan je wel de contactgegevens van een maat van mij toespelen die bij jou in de buurt woont want je stelt een belangrijke kwestie aan de orde’. De Nicaraguaanse vluchtelingen die ik spreek zijn doorgaans lovend over de kwaliteit van leven in ons land en voelen zich hier veilig.  Maar hun relatie met Nicaragua, dat is andere koek. Dat zij niet vrij kunnen communiceren met hun mensen maakt de afstand en daarmee het gemis, de heimwee en het verdriet alleen maar groter.

Je mond houden

David komt uit een sandinistische familie maar raakt in 2018 intensief betrokken bij de studentenprotesten  tegen de Ortega-dictatuur. Als fotograaf legt hij alles vast maar wanneer de protesten een paar honderd doden later de kop in zijn gedrukt, krijgt hij de politie achter zich aan. ‘Mijn oom, die veel voor mijn moeder en mij gedaan heeft, liet weten dat hij mij uit de penarie kon helpen als ik mijn materiaal met de politie zou delen. Mijn gesprek met hem liep hoog op en ik vroeg hem of hij zijn eigen kinderen nog onder ogen durfde te komen. Toen we elkaar voor verrader uitmaakten, was dat einde verhaal. Mede door toedoen van mijn tante, die de dictatuur steunt maar mij van kind af aan vertroetelde, ben ik erin geslaagd het land uit te komen. In Den Haag deed ik mee aan meerdere protesten tegen de dictatuur en postte ik berichten op Facebook. Totdat ik van mijn moeder het verzoek kreeg om niets meer te posten omdat haar chef haar met ontslag dreigde vanwege mijn betrokkenheid bij protesten tegen de dictatuur. Als zij haar werk kwijt raakt, kan zij financieel geen kant meer op. Dit maakt dat ik gestopt ben met het plaatsen van berichten op Facebook.’

Ook de moeder en twee broers van Lucia hebben haar op het hart gedrukt om zich in Nederland gedeisd te houden. Net als in het geval van mijn contactpersoon die niet wil praten is haar moeder onder behandeling van specialisten van een overheidsziekenhuis, dat in het recente verleden van hogerhand bij gelegenheid opdrachten kreeg om tegenstanders van de dictatuur zorg te onthouden. ‘Een half jaar heb ik niets gepost op sociale media’, zegt Lucia.  ‘Dat ik extra voorzichtig ben met wat ik op de sociale media post, heeft ook te maken met het feit dat ik in Nicaragua in de sportwereld bekend ben en mijn familie in het verleden persoonlijke contacten met Ortega en Murillo en andere sandinistische kopstukken onderhield. Hier in Nederland voel ik mij veilig maar je wilt niet weten wat mijn familieleden in Nicaragua kan overkomen als aan hun loyaliteit ten aanzien van de dictatuur getwijfeld wordt .’

Zelfcensuur

‘Mijn familieleden laten het wel uit hun hoofd om te reageren op fotootjes of berichtjes van mij, zelfs als die niets met politiek te maken hebben, zegt Miguel. ‘Mijn familie – van oudsher sandinistisch – is totaal verscheurd. Ik heb een oom in het leger, die volgens mijn broer kort geleden zei dat hij persoonlijk mijn nagels uittrekt als hij ooit nog iets van mij op sociale media tegenkomt en mij te pakken krijgt. Maar een andere oom, voormalig lid van de sandinistische militie, sympathiseert met ons, met het democratisch verzet. Met mijn oma van 75 heb ik het erg te doen. Ze heeft in 1979 een zoon verloren in de guerrillastrijd en maakt uit dien hoofde deel uit van het sandinistisch comité ‘Moeders van helden en martelaren’. Maar door mijn betrokkenheid bij de strijd tegen de dictatuur is zij binnen het comité te schande gemaakt en aan de kant geschoven. Mijn zus, die voor de overheid werkt, zit door mijn toedoen verschrikkelijk in de shit. Hoewel ze apolitiek is, is ze door de politie opgepakt en verhoord. Op haar werk werd haar salaris een paar maanden geblokkeerd, ze moet overwerken en krijgt kutklussen toegeschoven. Huilend vertelde ze aan de telefoon dat ze zich gedwongen zag mij publiekelijk voor ‘verrader’ uit te maken. ‘Doe dat, zo vaak als het nodig is’, heb ik haar geantwoord. ‘We weten allebei hoe de vlag erbij hangt in ons land.’  
  
‘Mijn vader had een hoge functie binnen de diplomatieke dienst van Nicaragua’, zegt Cecilia. ‘En omdat hij bij politieverhoren vragen over mijn verblijfplaats en activiteiten heeft gekregen en onder huisarrest staat, heb ik sinds ik een half jaar geleden naar Nederland gevlucht ben geen direct contact meer met hem. Ook niet met mijn moeder, wiens telefoon al een tijd geleden in beslag genomen is door de politie. Zogenaamd om de telefoon uit te lezen, maar zij heeft hem nooit teruggekregen. Mijn vader is al oud, heeft maandenlang gevangen gezeten en is zijn hele persoonlijk archief kwijt omdat dat door de politie in beslag genomen is. Omdat de autoriteiten bang waren dat hij in de gevangenis zou komen te overlijden, zoals Hugo Torres overkwam, heeft hij nu huisarrest. Permanent heeft hij vier agenten om zich heen, wat maakt dat hij niet vrij kan praten. Het huis van mijn ouders, waar ik ook woonde, is in feite een gevangenis. Het contact met mijn familie loopt nu uitsluitend via mijn broers.’

Een dag later heb ik een videocall met Bernardo, Cecilia’s partner. Hij is afkomstig uit een dorpje in de buurt van Managua. Samen met zijn broer nam hij deel aan de protesten tegen de Ortega-dictatuur, werd daarna door de politie opgepakt, afgetuigd en tot 33 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Na acht maanden kwam hij vrij in het kader van een amnestieregeling, maar een normaal leven zat er niet meer in. Niet alleen werd hij van de universiteit gestuurd, ook zijn studieresultaten verdwenen in de papierversnipperaar. Terug in het dorp waar hij met zijn moeder en broertje woonde, werd hij verschillende keren in elkaar geslagen door aanhangers van de dictatuur. De laatste keer werd hij door een auto aangereden, wat maakte dat zijn rug en zijn rechterarm ontveld raakte en hij twee weken bed moest houden. Vanaf september woont hij met zijn partner in een AZC in een mooie Nederlandse provinciestad. Bellen met zijn ouders gaat prima, maar berichten plaatsen op de sociale media ‘no way’. Bernardo heeft een broertje van 13 jaar, tweede klas middelbare school, en je moet er niet aan denken dat hem iets overkomt.

Low profile

‘Na een paar maanden afwezig te zijn geweest, plaats ik nu weer berichten op sociale media, bijvoorbeeld over de politieke gevangenen en over overheidscensuur. Maar ik onthoud mij van directe aanvallen op Ortega en Murillo of van oproepen om de dictatuur ten val te brengen’, zegt Lucia. ‘Dat Den Haag de hoofdstad van het internationaal recht is en dat hier geen noemenswaardige aanhang voor de Ortega-dictatuur is, maakt dat ik me hier fysiek veilig voel’, vult Cecilia aan. Maar met angst en de nodige voorzichtigheid laat ik mij uit over de situatie in Nicaragua. Ik blijf deelnemen aan protesten maar betracht de nodige voorzichtigheid. Qua verzet zie ik niets in gewapende acties. Wij zijn niet van de generatie ‘Vrij vaderland of de dood’, maar van ‘Vrij vaderland en leven’. Vreedzaam verzet, nieuwe waarden ontwikkelen en die naleven, onderwijs en opvoeding, dat zijn de wapens waar ik in geloof.

Teresa, die een rol van belang speelt in de Nica-gemeenschap in Nederland, zegt zich een paar maanden gedeisd te hebben gehouden om complicaties rond het vertrek van haar moeder uit Nicaragua te vermijden. ‘Maar nu zij vertrokken is, heb ik geen reden om mij in te houden.’ (terwijl ze in lachen uitbarst) ‘Je weet hoe het zit met mijn vader en zijn familie. Onverbeterlijk, mijn oom in de gevangenis in León, mijn vader die zich niet afzijdig kan houden. Nee, reden om mij in te houden heb ik niet, al houd ik mijn hart vast over wat mijn familieleden in Nicaragua nog te wachten staat.’

Miguel die in het recente verleden met een groep mensen aan demonstraties in Nederland deelnam, meldt dat zowel hij als andere deelnemers van zijn collectief zich genoodzaakt zagen af te haken vanwege de risico's voor hun families. Hij benadrukt hoe ingrijpend het gedwongen vertrek uit Nicaragua voor hem was. ‘Vluchten is niet louter vertrekken, het is een ingrijpend en complex proces. De dag waarop ik uit Nicaragua vertrok is voor mij de dag van de doodsangst. Ik mis mijn land, ik mis mijn buurt, ik mis zelfs de grootste klootzak uit mijn straat. Ik heb heimwee, soms huil ik uit bij mijn vriendin, nu deel ik die gevoelens met jou, maar naar buiten toe houd ik me groot. Mijn gevoelens verzwijg ik. We moeten verder gaan.’

Dit artikel is overgenomen uit Nicanieuws # 35. Voor de hele nieuwsbrief, abonneren op deze nieuwsbrief of vorige edities teruglezen? Klik dan hier!

Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop