Guus Geurts was een van de sprekers bij de mars tegen Monsanto en TTIP, op 23 mei in Amsterdam. ‘Goedemiddag wat een geweldige opkomst. Minstens 5 maal meer mensen dan vorig jaar bij de demonstratie in mei vorige jaar hier op de Dam en minstens 20 maal meer dan tijdens ons TTIP protest op het Beursplein in oktober vorig jaar.

En jullie zijn er niet voor niets want we staan met TTIP voor één van de grootste bedreigingen van de laatste 25 jaar. Aan de andere kant hebben we ook al lang niet meer zo’n grote kans gehad tot een fundamentele verandering van het economische systeem. Hopelijk leiden de groeiende zorgen in brede lagen van de samenleving over TTIP tot een hernieuwde fundamentele discussie over de neoliberale dwalingen van de laatste decennia (zie b.v. ook de marktgerichte verdwazing rond de aanbesteding van de HSL en de Fyra).

Eerst wat berichten van de laatste weken die op het eerste gezicht niet veel met TTIP te maken lijken te hebben.

Bootvluchtelingen

Het aantal bootvluchtelingen dat de Middellandse Zee over wil steken blijft maar stijgen. Zij komen deels uit landen waar helemaal geen oorlog is. Tenminste geen oorlog met wapens. Maar de afgelopen decennia zijn de koloniale legers vervangen door vrijhandelsverdragen (inclusief Structurele Aanpassings Programma’s door de Wereldbank en IMF). Maar zij hebben hetzelfde doel als die koloniale legers: nieuwe markten zoeken voor Europese producten en toegang krijgen tot grondstoffen.
Door het verminderen van de importbescherming worden lokale markten voor boeren en kleine bedrijven aldaar binnengedrongen, waardoor zij geen eerlijke kostendekkende prijs kunnen ontvangen en vele boeren naar de stad trekken. Ook wordt door vrijhandelsverdragen de beste grond ingezet voor exportproducten zoals palmolie en biobrandstoffen. (Zie de desastreuze effecten van het Everything But Arms-verdrag voor kleine boeren in Cambodja.

Met TTIP krijgen deze vrijhandelsverdragen een nieuwe boost en kunnen we een drastische hervorming naar rechtvaardige internationale  handelsafspraken voorgoed vergeten.

Klimaatverandering

Op vrijdag 22 mei stond in de Volkskrant een artikel dat het ijs op de Zuidpool nog sneller smelt dan verwacht door klimaatverandering. Met TTIP en de keuze voor concurrentie op de wereldmarkt zal het niet lukken om een echt effectief klimaatbeleid te voeren. Stel dat de EU hoge ecotaksen op CO2 zou leggen aan Europese bedrijven, dan zouden die meteen worden weggeconcurreerd door Amerikaanse bedrijven die kunnen produceren met goedkoop schaliegas (of door Chinese producten).
Ook wordt met TTIP het westerse geïndustrialiseerde en geglobaliseerde landbouwmodel de wereldstandaard. In dit systeem wordt tien maal meer fossiele energie gebruikt dan dit aan voedselenergie oplevert. Een onhoudbaar systeem wat tot onomkeerbare klimaatverandering leidt. De eerder genoemde mensen in het mondiale Zuiden zijn overigens de eerste slachtoffers, wat zal leiden tot vele klimaatvluchtelingen. Dus met TTIP wordt een effectief klimaatakkoord onmogelijk.

Ook op 22 mei verschenen er in de Volkskrant artikelen over de toenemende ongelijkheid binnen landen (blijkt uit onderzoek door de OESO) en een column van Peter  de Waard. Een paar weken geleden was hij nog hartstochtelijk voorstander van TTIP nu vertelt hij over Amerikaanse werknemers die twee banen van in totaal 70 uur nodig hebben om te kunnen overleven. Dit heeft alles te maken met de flexibilisering van de arbeidsmarkt en gebrek aan fundamentele arbeidsrechten in de VS (zij hebben niet alle ILO-arbeidersrechten ondertekend). We hebben nu al veel last van flexibilisering in Nederland en de EU, maar met TTIP zal dit Amerikaanse model de norm worden. Dat heeft alles met wederzijdse erkenning van standaarden te maken. Amerikaanse producten die met lagere arbeidsnormen en lagere lonen geproduceerd worden, zullen zorgen voor oneerlijke concurrentie voor Europese bedrijven en arbeiders. Helaas ziet Peter de Waard dit verband nog niet.

Oneerlijke concurrentie

Ook binnen de landbouw leidt wederzijdse erkenning van standaarden tot oneerlijke concurrentie. Binnen de WTO en dus ook bij TTIP wordt slechts voedselveiligheid als criterium erkend om eventueel importen tegen te kunnen houden. (En dit slechts in beperkte mate zie de hormoonvlees-kwestie; de WTO verbood dat EU dit Amerikaanse vlees weigerde te importen. En gaf hen een financiële boete (via verhoogde Amerikaanse importheffingen op Europese producten) toen de EU dat toch deed.)
De wijze van productie mag dus geen reden zijn om import tegen te houden, ook al zijn de dierenwelzijns-, milieu- en voedselveiligheidsstandaarden aan Europese boeren veel hoger. Amerika kent nagenoeg geen normen voor dierenwelzijn en de milieustandaarden zijn er veel lager, zo zijn er 82 pesticiden in de EU verboden die wel in de VS zijn toegestaan.
Als de importheffingen weggehaald worden krijgt de Europese boer dus direct te maken met oneerlijke concurrentie met deze Amerikaanse producten .

Standaarden verlaagd

Wat minister Ploumen ook zegt, de standaarden worden nu al verlaagd. Zo wordt er onder druk van TTIP nu al onderhandeld om in plaats van met chloor behandeld kippenvlees, vlees met peroxydeazijnzuur toe te laten. Ook heeft de EU strengere wetgeving op gebied van pesticiden opgeschort.en mag vlees van nakomelingen van gekloonde dieren ongelabeld de markt op, en zijn strenge Europese milieueisen aan Canadese teerzandolie opgeschort.

Door wederzijdse erkenning van standaarden zullen Europese bedrijven ook gaan lobbyen voor lagere normen, om de concurrentie aan te kunnen. Dus het wordt sowieso moeilijk om Europese standaarden nog te verhogen. Er zijn echter nog twee redenen dat de maatschappelijke standaarden nog zeer moeilijk verhoogd kunnen worden als TTIP doorgaat:

Binnen de op te richten Regulatory Cooperation Body zullen ambtenaren uit de EU en de VS onder grote druk van multinationals, nieuwe milieu- en sociale wetvoorstellen beoordelen op ‘handelsverstoring’. Dit dus buiten het zicht van gekozen volksvertegenwoordigers. De uitkomsten lijken nu al duidelijk. En door de ISDS-investeringsbeschermings-clausule zal regulatory chill optreden. Dat wil zeggen dat politici zeer terughoudend zullen zijn om maatschappelijke standaarden te verhogen uit angst voor miljardenclaims van multinationals.

En precies om nu al deze standaarden te verlagen, zit onze PvdA Europese Commissaris Timmermans in Brussel. Hij moet zogenaamd ‘overbodige regelgeving’ verminderen. In werkelijkheid breekt hij regels die mens en milieu beschermen af, om de EU klaar te stomen voor TTIP.

Maar het zal ze niet lukken.

De tegenstand groeit: De FNV met 1,1 miljoen leden is tegen, milieuorganisaties als Milieudefensie zijn tegen, consumentenorganisaties als FoodWatch zijn tegen. En sinds deze week is bekend dat ook de meeste boerenorganisaties tegen zijn.
Namens XminY ben ik betrokken bij Platform Aarde Boer Consument, waar we samenwerken met o.a. de Nederlandse Akkerbouw Vakbond en de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. Zij strijden al jaren tegen de toenemende vrijhandel en het afbreken van marktregulering. Maar sinds kort hebben andere vakbonden zich bij ons aangesloten in onze tegenstand tegen TTIP. De Nederlandse Vakbond Varkenshouders concludeert dat TTIP desastreus is voor de Nederlandse varkenshouderij. Ook de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders en de vakgroepen Varkenshouderij en Pluimveehouderij van LTO hebben zich tegen TTIP uitgesproken. Dat betekent dat LTO met haar positieve verhalen over TTIP niet meer voor al haar leden spreekt.

We zullen nu ook het MKB moeten overtuigen dat ze alleen te verliezen hebben van deze grondwet voor multinationals. Deze willen via TTIP afdwingen dat ze evenveel of zelfs meer rechten krijgen als lokale en nationale bedrijven. En als we de meerderheid van de boeren en het MKB aan onze zijde hebben kunnen het CDA en de ChristenUnie niet achter blijven.

Samen met andere maatschappelijke organisaties ben ik nu bijna 15 jaar bezig met het proberen rechtvaardiger en ecologischer maken van landbouw- en handelsbeleid, zodat boeren in Noord en Zuid een kostendekkende prijs krijgen voor product dat aan alle (hogere) maatschappelijke eisen voldoet. Maar tot  nu toe hebben we alles verloren. Buiten het zicht van de publieke opinie en de media werd het ene na het andere neoliberale handelsverdrag afgesloten en het Europese Gemeenschappelijk Landbouw Beleid hierop aangepast.

Maar dit keer gaat het ze niet lukken. We gaan TTIP stoppen en krijgen zo ook de kans, alle vrijhandelsverdragen te hervormen. En zo kunnen we (uit)eindelijk een effectief klimaatakkoord afsluiten.

En in tegenstelling tot de Occupy-beweging hebben we wel een Europabreed gedragen alternatief, dat alle sectoren omvat: the Alternative Trade Mandate.Onderdeel hiervan is een zo zelfvoorzienend mogelijk Europa, bij voorbeeld: in plaats import van genetisch gemanipuleerde Monsanto-soja worden voortaan Europese eiwitten- en oliegewassen geteeld. Dus stop TTIP, stop Monsanto. Bedankt voor jullie aandacht!

Guus Geurts is milieukundige en publicist.