Pandemie, polarisatie en verzet in de VS

Dit interview met Ashley Smith over de komende Amerikaanse verkiezingen en de opstelling en kansen van links werd afgenomen door Joseph Daher. [leestijd 16 minuten]

Joseph Daher: Wat kan je ons vertellen over de huidige situatie in de VS met betrekking tot de covid-19 pandemie?

Ashley Smith: We zitten midden in een humanitaire catastrofe met uitgesproken Amerikaanse kenmerken. Meer dan 7 miljoen mensen zijn besmet met het virus, meer dan 200.000 mensen zijn gestorven en deskundigen voorspellen dat er tegen het einde van het jaar wel 400.000 mensen om het leven kunnen zijn gekomen. De overgrote meerderheid van de mensen die zijn gestorven zijn ouderen in verpleeghuizen, mensen van kleur en werknemers in essentiële beroepen die tijdens de uitbraak van de pandemie door moesten werken. Natuurlijk is geen enkel kapitalistisch land gespaard gebleven van de verwoestingen van de pandemie. Ze zijn door de logica van het kapitalisme allemaal gedwongen om hun economie na de lockdowns weer open te stellen om de winst weer op gang te brengen. Maar de VS, samen met andere staten die ook worden geleid door rechtse regeringen zoals Groot-Brittannië, India en Brazilië, zijn bijzonder hardnekkig geweest in het stellen van bedrijfsbelangen boven het leven.

In de VS heeft president Donald Trump, zoals de onthullingen in het nieuwe boek Rage van Bob Woodward laten zien, de ernst van de crisis opzettelijk verdoezeld en ging hij zelfs zo ver dat hij een plan dat door de posterijen was ontwikkeld om gratis mondkapjes via de post te verspreiden blokkeerde. Trump zet de winst, zijn herverkiezingscampagne en zijn eigen ego op de eerste plaats, en het leven van arbeiders en onderdrukten op de laatste. Vanaf het begin was hij terughoudend om een lockdown te steunen en zette hij staten in het hele land onder druk om zo snel mogelijk weer open te gaan. Waarom? Omdat economische groei onder zijn leiding de enige kans is om zijn herverkiezing veilig te stellen. Die botte economische en persoonlijke politieke belangen dreven hem ertoe de crisis eerst te ontkennen en daarna de schuld voor de catastrofe af te schuiven op alle anderen, van China tot de Democratische Partij. Hij koos voor de ontkenning van de wetenschap, voor een giftige macho-houding tegen het dragen van mondkapjes als teken van zwakte en voor de misantropische verachting van de arbeidersklasse, vooral van  mensen van kleur om zijn misdadig wangedrag te rechtvaardigen.

Ondertussen stapelen de lichamen in de mortuaria in het hele land zich op.

Hoe zit het met de Amerikaanse economie? Wat zijn de effecten van covid-19?

Het is belangrijk om te begrijpen dat de wereldeconomie op weg was naar een recessie, nog voordat de pandemie toesloeg. De drie krachtpatsers - China, de VS en de Europese Unie (EU) - vertoonden al alle tekenen van een dreigende crisis. Covid-19 was dus de trigger, niet de oorzaak, van de wereldwijde recessie. De pandemie verergerde vervolgens de diepte van de recessie in landen over de hele wereld. In de VS dwong de pandemie staten en steden om alle economische activiteiten, behalve de essentiële, te beëindigen. De omvang van de economische crisis is onthutsend. Het reële bbp in de VS is in het tweede kwartaal met 31,7 procent gekrompen, en op jaarbasis met 5 procent. De ineenstorting van de economie heeft 20 miljoen mensen werkloos gemaakt, waardoor de werkloosheid is opgelopen tot bijna 15 procent. Terwijl de economie zich begint te herstellen en de werkloosheid is gedaald tot ongeveer 8 procent, blijven miljoenen werknemers werkloos, overleven met een lager inkomen en worden geconfronteerd met massale huisuitzettingen omdat ze hun hypotheek of huur niet kunnen betalen.

De Amerikaanse regering haastte zich om de economische vrije val te stoppen, net als tijdens de Grote Recessie in 2007. De Federal Reserve pompte meer dan 2,3 biljoen dollar in de economie – door het verlagen van rentetarieven, het drukken van geld, het kopen van waardepapieren en het verstrekken van leningen aan banken, bedrijven en staats- en gemeentelijke overheden. De federale regering pompte nog eens 2 biljoen dollar in de economie om die in leven te houden. Terwijl de Democraten een aantal belangrijke voordelen voor arbeiders zoals verhoogde werkloosheidsuitkeringen en een eenmalige individuele betaling van 1.200 dollar per persoon voor mekaar kregen, zorgden Trump en de Republikeinse Partij ervoor dat het grootste deel van de reddingsoperatie naar bedrijven ging, waardoor ze allerlei zombiefirma's in leven hielden die anders failliet zouden zijn gegaan.

Maar, in tegenstelling tot de burgerlijke hoop en voorspellingen, heeft deze reddingsoperatie geen scherp herstel opgeleverd. De aanhoudende pandemie heeft staten en steden gedwongen tot periodieke lockdowns, waardoor een normaal economisch functioneren wordt verhinderd. Maar Trump en de Republikeinen hebben geweigerd om nog een stimuleringspakket aan te nemen. Ze aarzelen om de overheidsschuld en het overheidstekort op te drijven en verzetten zich tegen hogere werkloosheidsuitkeringen en individuele betalingen op basis van de mythe dat die werknemers ervan weerhouden naar een baan te zoeken. Zo heeft de Amerikaanse staat het kapitalisme weer eens gered. Maar daarmee is de zuivering van het systeem van onrendabele bedrijven voorkomen en dat heeft ervoor gezorgd dat we geen diepe recessie zullen zien, gevolgd door een scherpe opleving van de groei, maar een langdurige inzinking, geplaagd door te veel bedrijven die te veel spullen produceren die ze niet met voldoende winst kunnen verkopen.

Deze omstandigheden hebben de diepe politieke polarisatie in het land versterkt.

Op rechts is Trump, hoewel geen fascist, verder naar rechts opgeschoven met zijn law and order-racisme tegen de Black Lives Matter-beweging. Hij heeft ook de uiterst rechtse en fascistische formaties, die zich snel ontwikkelen in de kleine burgerij, een deel van de arbeidersklasse en het lompenproletariaat, groen licht gegeven. Ondanks het rampzalige wanbeleid van Trump ten aanzien van de pandemie en de economie, behoudt hij de steun van ongeveer 40 procent van de bevolking. Dit nieuwe rechts blijft bestaan, ongeacht de uitslag van de verkiezingen dit najaar.

Op links heeft de pandemie en de recessie de toestroom van leden naar de Democratische Socialisten van Amerika (DSA) en allerlei opkomende formaties aan de linkerzijde op gang gebracht. Die vormen de kern van een nieuwe socialistische beweging onder studenten, de arbeidersklasse en onderdrukte groepen.

Wat is de status van de Black Lives Matter-beweging? Is ze nog steeds dynamisch? Is ze gestructureerd als een beweging? Wat zijn haar belangrijkste eisen?

De Black Lives Matter-beweging van deze zomer is de grootste golf van protesten in de Amerikaanse geschiedenis. Maar liefst 26 miljoen mensen hebben deelgenomen aan demonstraties die het land sinds de racistische politiemoord op George Floyd in Minneapolis overspoelden. De video van zijn moord heeft het bewustzijn en het geweten van het hele land geschokt en mensen tot een massale opstand gebracht.

Dit is de tweede grote golf van de beweging. De eerste brak uit in 2014 uit in het kielzog van de racistische politie die Michael Brown in Ferguson, Missouri en Eric Garner in New York City vermoordde, en explodeerde vervolgens na de politiemoord op Freddie Gray in een grootschalige rebellie in Baltimore, Maryland, waardoor de stad en de staat zich gedwongen zagen de Nationale Garde op te roepen om de orde te herstellen.

Deze tweede golf is veel groter en in sommige opzichten radicaler dan de eerste. Deze keer hebben zwarte activisten veel meer steun gekregen van witte mensen dan de vorige keer. Demonstraties tegen politie-racisme waren er niet alleen in zwarte en bruine stedelijke gebieden, maar in de meeste witte voorsteden en kleine steden in het hele land. Deze door zwarte mensen geleide multiraciale rebellie lijkt grotendeels spontaan, maar de kern ervan bestaat uit activisten die in nationale en lokale formaties in een netwerk zijn opgenomen. Zwarte militanten zijn georganiseerd in formaties zoals de Movement for Black Lives, Critical Resistance en veel andere nationale en lokale groepen.

Buiten deze kern is er een informeel georganiseerde massale laag van jonge studenten en arbeiders die sinds de eerste golf van protesten antiracistische boeken hebben gelezen en besproken en verschillende acties op hun scholen en in gemeenschappen hebben gevoerd. Als gevolg daarvan waren er dus al eerder actieve mensen, gewapend met ideeën en ook Black Lives Matter posters, spandoeken en t-shirts.

De centrale en radicale eis van de beweging is om de financiering van de politie in te trekken. De linkervleugel van de beweging is heel duidelijk dat het doel de afschaffing van de politie is als onderdeel van een strijd voor systeemverandering door middel van een massale collectieve strijd op straat, in gemeenschappen en op het werk.

De liberale stromingen en de Democratische Partij daarentegen willen dit radicalisme inperken, ‘defund’ herdefiniëren als louter bezuinigen op politiediensten en het ombuigen naar het doodlopende spoor van de hervorming van de politie en meer investeringen in politieopleidingen. De Democraten hopen de beweging van de straat te halen en campagne te laten voeren voor Biden bij de presidentsverkiezingen. In de kern van de beweging is er dus een strijd om haar politiek, strategieën en tactiek.

De beweging heeft opnieuw bewezen dat massale sociale- en klassenstrijd veel effectiever is dan verkiezingspolitiek in het binnenhalen van hervormingen. Zij heeft in slechts een paar maanden tijd meer overwinningen behaald dan in tientallen jaren van stemmen op en lobbyen voor de Democraten. Ze heeft steden gedwongen om te bezuinigen op politiebudgetten en in diverse steden de politie van scholen laten verwijderen en dat geld in te zetten voor sociale voorzieningen en onderwijs.

Ondanks deze vooruitgang zijn we nog ver verwijderd van het intrekken van de financiering van de politie, laat staan de afschaffing van de politie. Die gaat door met het ongestraft mishandelen en vermoorden van zwarte mensen.

Frustratie over deze situatie dwong misschien wel de meest radicale actie tot nu toe af - de staking onder leiding van zwarte professionele basketbalspelers in de NBA. Ze beëindigden de NBA-playoffs en veroorzaakten een golf van acties over banen door vrouwelijke spelers in de WNBA en door atleten in sporten met weinig zwarte spelers zoals honkbal en zelfs hockey. Deze multiraciale staking door atleten in dienst van clubs heeft het land onder spanning gezet. Terwijl de sportindustrie de uitbreiding van de werkonderbrekingen met lede ogen aanzag, kwam de vorige president Barack Obama tussenbeide om een overeenkomst tot stand te brengen om de NBA-spelers terug aan het werk te krijgen. De sportbazen beloofden de Movement for Black lives te steunen en Obama moedigde de spelers aan om de kiezers te overtuigen voor Biden te stemmen.

Op dit punt zit de beweging in een dal, maar de constante moorden op zwarte en bruine mensen door de politie blijft explosies van protest op verschillende plaatsen uitlokken. De eindeloze reeks moorden van de politie garandeert dat de beweging de komende maanden en jaren steeds opnieuw zal exploderen totdat er een systeemverandering plaatsvindt.

Voorlopig worden de meeste georganiseerde krachten echter meegesleept in de verkiezingen dit najaar om campagne te voeren voor Biden. Maar Biden is verre van een voorstander van de beweging en verzet zich tegen haar belangrijkste eis om de financiering van de politie in te trekken. Toch zien de meesten geen ander alternatief dan Biden te steunen om Trump te verslaan.

Ondertussen heeft Trump de beweging gedemoniseerd en zijn basis opgetrommeld om de politie te steunen. Hij plaatste het 'law and order'-racisme in het centrum van zijn herverkiezingscampagne en zwichtte voor de grofste witte supremacistische demagogie in de geschiedenis van de moderne burgerlijke politiek.

Zijn er nog andere grote bewegingen die je wilt noemen die enige invloed hebben? De arbeidersbeweging? Vrouwenbeweging? Migrantenbeweging?

Sinds de Grote Recessie, hebben we in golven uitbarstingen van strijd gezien. Die begonnen met Occupy, de Black Lives Matter-beweging en een handvol stakingen, vooral de staking van de Chicago Teachers Union in 2012, die model stond voor de stakingen van leraren in de jaren daarna.

Sinds zijn verkiezing heeft Trump een nieuwe golf van protesten uitgelokt, die begon met de vrouwenmars aan het begin van zijn ambtstermijn. Sindsdien zijn we getuige geweest van protesten tegen zijn aanvallen op de rechten van immigranten en moslims en van een stakingsgolf onder de leraren, te beginnen met de Red State Revolt in 2018, toen de leraren illegaal staakten in een aantal republikeinse staten. Die opstand inspireerde leraren om stakingen te organiseren in door de Democratische Partij gecontroleerde steden als Los Angeles, Chicago en Denver.

De pandemie en de recessie hebben vooral zwarte- en bruine werkers in essentiële industrieën gedwongen om actie te ondernemen om hun gezondheid te beschermen. Werknemers in ziekenhuizen, scholen, bij Amazon en vleesverwerkende bedrijven, om er maar een paar te noemen, hebben protesten en in sommige gevallen stakingen georganiseerd om persoonlijke beschermingsmiddelen en gevarengeld af te dwingen.

We bevinden ons duidelijk in het beginstadium van een toenemende strijdlust na tientallen jaren van terugtrekking, nederlaag en desorganisatie. Maar de belangrijkste instellingen van onze maatschappelijke organisaties, ngo's en de vakbonden, zijn op de verkiezingen gefixeerd. Ze maken de opbouw van de strijd ondergeschikt aan verkiezingspolitiek in de ijdele hoop dat de verkiezing van Joe Biden en de Democraten een oplossing zal bieden voor de catastrofes van het Amerikaanse kapitalisme.

Toch zullen de groeiende en verdiepende klassen- en sociale ongelijkheden van het Amerikaanse kapitalisme de vakbonden en bewegingen dwingen om organisaties op te bouwen die bereid zijn te streven naar een hoger niveau van strijdbaarheid om het op te nemen tegen de bazen en tegen de groeiende extreemrechtse groepen. We bevinden ons in het beginstadium van een heel tijdperk van crisis, politieke polarisatie en strijd.

Wat betreft de Sanders-beweging, heeft links kunnen voortbouwen op de dynamiek van de kandidatuur van Sanders? De DSA?

De dramatische pogingen van Bernie Sanders om de Democratische presidentsnominatie in de wacht te slepen, waren tegenstrijdige uitingen van deze periodieke uitbarstingen van sociale- en klassenstrijd. Aan de ene kant waren er de studenten en jonge multiraciale werkers van Sanders die door middel van activisme radicaliseerden achter het idee van het socialisme als alternatief voor het kapitalisme. Hij hielp het socialisme voor een hele generatie te populariseren. Aan de andere kant heeft Sanders het project van de strijd voor het socialisme beperkt tot de Democratische Partij. Maar die partij is een kapitalistische partij, geen sociaaldemocratische partij of arbeiderspartij. Ze wordt strak gecontroleerd door haar rijke financiers, partijbureaucraten en burgerlijke politici. De nominatiestrijd van Sanders in die partij heeft twee negatieve gevolgen gehad. Ten eerste leidde Sanders de energie af van het opbouwen van een nieuwe partij naar het dode spoor van een poging om de Democraten over te nemen. Ten tweede, in het proces van het proberen om stemmen in die partij te winnen, herdefinieerde Sanders het socialisme als Franklin Delano Roosevelt's New Deal-liberalisme.

De DSA positioneerde zichzelf als de voornaamste begunstigde aan de linkerkant van Sanders' campagnes. Ze groeide van een stervende organisatie van ouder wordende hervormers die zich inzetten voor de Democratische Partij tot een nieuwe, jonge organisatie van 70.000 socialisten, geïnspireerd door de strijd van onderop en aangetrokken door Sanders' versie van het socialisme en zijn voorstel voor sociale hervorming, zoals Medicare for All.

Tragisch en voorspelbaar blokkeerde de Democratische Partij echter beide pogingen van Sanders om hun presidentiële nominatie te winnen. In 2016 steunde het etablissement Clinton en nu Biden. Sanders deed het in 2020 zelfs aanzienlijk slechter dan in 2016, wat bewijst dat de Democraten weliswaar graag linkse activisten in hun midden toestaan om te voorkomen dat ze een nieuwe socialistische partij opbouwen, maar dat ze elke poging van hen om de partij over te nemen, blokkeren.

Na zijn nederlaag kwam Sanders zijn belofte na om de kandidaat van de Democraten te steunen en riep hij zijn aanhangers op Biden te steunen. Erger nog, hij geeft Biden een facelift en voorspelt dat hij het potentieel heeft om de meest progressieve president sinds de Franklin Delano Roosevelt te worden. Elke, zelfs vluchtige, lezing van wat Biden en zijn medewerkers zeggen tegen zijn Wall Street-aanhangers maakt een aanfluiting van deze bewering.

Als gevolg daarvan heeft Sanders zijn beweging grotendeels gedesorganiseerd en geprobeerd haar te heroriënteren naar het ondersteunen van Biden in het beste geval als een progressieve kandidaat en in het slechtste geval als een minder kwaad om Trump te onttronen. De DSA is in deze veranderde situatie gedwongen om de organisatie te heroriënteren.

Terwijl DSA-afdelingen en -leden actief waren  in de golven van strijd, werd de Sanders-campagne en soortgelijke stembus verkiezingen binnen de Democratische Partij een centrale focus voor de organisatie. Terwijl de DSA enkele verkiezingsoverwinningen bleef behalen, vooral in New York City, verloor het zijn centrale focus met de nederlaag van Sanders.

En de overweldigende gerichtheid van de organisatie op verkiezingen heeft ertoe geleid dat ze  nieuwe golven van strijd uit het oog is verloren. Terwijl haar leden zich aansloten bij de Black Lives Matter-protesten, heeft de DSA als nationale organisatie en de meeste van haar afdelingen geen belangrijke rol gespeeld in de beweging.

Hoe positioneert links in de VS zich voor de presidentsverkiezingen?

De presidentsverkiezingen in november zijn niet wat links en de DSA verwachtten. Veel mensen hadden ten onrechte verwacht dat Sanders de nominatie van de Democraten zou winnen. Nu zijn de DSA en links geplaatst voor de onaantrekkelijke en klassieke val van kiezen tussen de rechtse Republikein Trump en de Democraat van het establishment Biden, die zich inzet voor het herstel van de burgerlijke normen door middel van een regering van nationale eenheid.

Geconfronteerd met deze ‘keuze’ valt links uiteen in drie overheersende stromingen. Ten eerste, de liberale linkerzijde gaat helemaal voor Biden met verschillende gradaties van illusies in zijn programma. Sommigen houden zichzelf voor de gek door te denken dat hij net zo progressief zal zijn als Sanders beweert, terwijl anderen nuchterder op hem zullen stemmen in het volle besef dat hij een neoliberale kapitalist is, maar de enige manier om Trump uit zijn ambt te krijgen.

Aan de socialistische linkerzijde is de belangrijkste stroming er een die de traditionele positie van het mindere kwaad accepteert: stemmen op het minste kwaad om het grootste kwaad tegen te houden. Het beste van deze stroming is de belofte om campagne te voeren en te stemmen voor Biden en hem vervolgens vanaf de eerste dag te bestrijden, terwijl anderen de illusie koesteren dat het met Biden in het Witte Huis gemakkelijker zal zijn om progressieve hervormingen voor mekaar te krijgen.

Een kleine stroming van revolutionaire socialisten, waar ik deel van uitmaak, pleit tegen deze beide standpunten. Wij stellen dat je het grotere kwaad niet kunt bestrijden door voor het mindere te stemmen, en wel om drie redenen.

Ten eerste, zodra links de keuze accepteert en zich achter het mindere kwaad schaart, worden we als vanzelfsprekend beschouwd en worden onze eisen genegeerd.

Ten tweede, als en zodra het minste kwaad wint, zal de linkerzijde die dat kwaad heeft gesteund in de verleiding komen om met haar samen te werken, waarbij sommigen zelfs zo ver gaan dat ze zich bij de regering voegen, en anderen die er buiten blijven, geven haar een kans in de hoop dat ze hervormingen zal opleveren. Dan blijft uiterst rechts als enige oppositie over. In dat geval zal links in de verleiding komen om de regering te verdedigen en de coöptatie en neutralisatie van links af ronden. Ondertussen zal het mindere kwaad aan de macht deals sluiten met het grotere kwaad. De carrière van Biden bestaat uit het maken van zulke smerige deals.

Ten derde is het voeren van campagne voor het minste kwaad geen individuele beslissing, maar een collectieve beslissing met enorme gevolgen. Als links Biden steunt, zal het de bureaucratieën die de vakbonden, organisaties van sociale bewegingen en ngo's controleren, helpen en bijstaan bij het heroriënteren van de tijd, het geld en de energie van activisten van het strijden voor wat we willen naar campagne voeren en stemmen voor wat we niet willen – een neoliberaal minder kwaad.

De DSA als de belangrijkste organisatie van links heeft al deze stromingen in zich. Het is haar als organisatie niet mogelijk om Biden te steunen door de ‘Bernie of niets’-resolutie die ze op haar laatste conventie heeft aangenomen. Maar leden en sommige afdelingen voeren actief campagne voor Biden en veel, zo niet de meeste van haar leiders en leden zullen individueel voor Biden stemmen, hoezeer zij hem ook wantrouwen of verachten.

Welke toekomst is er voor de DSA en meer in het algemeen voor links in de VS?

We zitten midden in een diepe crisis van het kapitalistische systeem, een crisis met meerdere onderling verbonden kenmerken – een langdurige wereldwijde ineenstorting, een voortdurende pandemie, klimaatverandering en een toenemende inter-imperialistische rivaliteit tussen de VS en China. Het is de ernstigste systeemcrisis sinds de jaren dertig van de vorige eeuw.

In de VS leidt dit tot een diepgaande politieke polarisatie naar links in de vorm van de DSA en de nieuwe socialistische beweging en naar rechts in de vorm van Trump aan de top van de Republikeinse Partij en de groeiende gelederen van georganiseerde extreemrechtse- en fascistische milities. Het kapitalistische establishment richt zich in toenemende mate op de Democratische Partij in de uitzichtloze hoop de ogenschijnlijk falende staat en economie te stabiliseren.

In omstandigheden van een diepe recessie en pandemie worden arbeiders en onderdrukten gedreven om voor hun eigen leven te vechten, van de multiraciale opstand onder leiding van zwarte mensen tegen politiegeweld tot stakingen. Het opkomende links zal zich moeten verenigen in een kracht, uiteindelijk een nieuwe socialistische partij, die deze strijd van onderop kan helpen leiden en een alternatief kan bieden om zowel het kapitalistische establishment in de Democratische Partij als de Republikeinse Partij van Trump en uiterst rechts uit te dagen.

De DSA is in de beste positie om het initiatief voor de opbouw van een nieuwe partij te nemen. Maar de vele stromingen zijn niet verenigd achter dat project: sommige blijven zich inzetten voor het project van Sanders om de Democratische Partij over te nemen; veel hopen de verkiezingen van de Democratische Partij te gebruiken om een kracht van gekozen politici op te bouwen om uiteindelijk in de toekomst een nieuwe partij te lanceren; en de meeste zijn georiënteerd op een electorale weg naar de oprichting van die nieuwe partij.

De vraag is of revolutionair links binnen en naast de DSA kan pleiten voor een andere strategie, een strategie gericht op klassen- en sociale strijd en lokaal verkiezingswerk, onafhankelijk van de twee kapitalistische partijen, met als doel om zo snel mogelijk een nieuwe socialistische partij te lanceren. Iedereen binnen links en in de DSA debatteert nu in de aanloop naar de verkiezingen over deze ideeën.

In het onwaarschijnlijke, maar mogelijke geval van een overwinning van Trump, zijn we klaar voor de strijd van ons leven tegen een versterkt rechts. In het meer waarschijnlijke geval van een overwinning van Biden, zullen we in de DSA moeten ageren om een strijd op twee fronten te beginnen – één front dat zich erop concentreert Biden te dwingen beleid te voeren dat wij willen, en een ander front tegen rechts, dat veel radicaler, gemilitariseerder en gevaarlijker is dan de Tea Party was onder Obama.

Als Biden wint, is het grootste gevaar dat Biden een kans krijgt van links, die de deur opent voor rechts om in het offensief te gaan en de voorwaarden van de strijd in de politiek, op straat en op de werkvloer te bepalen. We zitten midden in een diepe crisis van historische proporties, vol met grote gevaren van rechts en zwanger van enorme kansen voor links. Onze toekomst staat op het spel.

Ashley Smith is lid van de DSA in Burlington, Vermont. Hij is auteur van tal van artikelen in ondermeer Truthout, Jacobin, New Politics, Harpers, Spectre en Tempest.

Joseph Daher is een Syrisch-Zwitserse anti-kapitalistische academicus en activist. Hij doceert momenteel aan de Universiteit van Lausanne en is parttime hoogleraar aan het Europees Universitair Instituut in Florence (Italië). Hij is de schrijver van Hezbollah: Political Economy of the Party of God (Pluto Press, 2016) en Syria After the Uprisings: The Political Economy of State Resilience (Pluto Press 2019). Hij beheert het blog Syria Freedom Forever. 

Dit interview verscheen oorspronkelijk in de krant van de Zwitserse socialistische organisatie Solidarités. De redactie van Grenzeloos vertaalde de Engelse versie die verscheen op New Politics.

Soort artikel
Reactie van:

Frank Slegers

do, 10/01/2020 - 09:39

Dat "Covid-19 de trigger was en niet de oorzaak van de wereldwijde recessie" lijkt me wat ongelukkig geformuleerd. Als iemand met kanker overlijdt in een auto-ongeval zeg je toch ook niet dat het auto-ongeval enkel "de trigger" was van het overlijden, "want hij leed al aan een ongeneselijke ziekte". Dergelijke uitspraken minimaliseren het specifieke karakter van de crisis die op ons afkomt, en helpen niet om kritisch na te denken over de taken van links. Wel is het zo dat de onderliggende problemen van het kapitalisme de onmacht helpen verklaren van het regime om een uitweg te vinden uit de lopende crisis. Een systeem dat enkel kan overleven door steeds meer spullen te produceren heeft moeite met een crisis die vereist dat de productie van spullen wordt opgeschort omwille van de volksgezondheid. Het regime kon nog even uitstel afkopen met 'gratis geld' en doen alsof met een vaccin alles weer wordt als vanouds, maar dat gaat niet werken. Een soortgelijke impasse komt op ons af met de klimaatcrisis. Ook links kan er zich niet van afmaken door oude recepten af te stoffen of tegenover eisen zoals een diepgaande hervorming van de politie uit te pakken met opbod dat de politie moet worden afgeschaft.

Reactie van:

Gerrit Zeilemaker

do, 10/01/2020 - 14:41

Wat Ashley Smith zegt is wel degelijk juist. De coronacrisis is de trigger en verdiept een crisis die er al jaren zit aan te komen. Michael Roberts: "UNCTAD-economen merken iets op dat ik afgelopen maart betoogde, dat de wereldeconomie al op een inzinking afstevende voordat de pandemie toesloeg. In de ontwikkelde kapitalistische economieën schommelde het gemiddelde groeipercentage tussen 2010 en 2019 rond een jaargemiddelde van 2 procent, vergeleken met 2,4 procent tussen 2001 en 2007. De groei voor ontwikkelingslanden nam ook af van 7,9 procent in 2010 tot 3,5 procent in 2019, met een jaargemiddelde van slechts 5,0 procent, vergeleken met 6,9 procent van 2001-2007 (of 3,4 en 4,9 procent, exclusief China). De wereldeconomie was eind 2019 in gevaarlijk vaarwater terechtgekomen. De groei vertraagde in alle regio's en een aantal economieën kromp in het laatste kwartaal."
Daarom moet de 'pandemie' die achteraf vooral een crisis van de stuk bezuinigde en vermarkte gezondheidszorg is, ook vanuit het aspect bekeken worden dat een crisis dankzij een pandemie te verkiezen is boven een crisis als gevolg van het kapitalisme! Op dit moment komt het initiatief in de klassestrijd van de bezittende klasse en iedere kritiek daarop wordt als samenzweringstheorie weggezet. De grondwet wordt uitgeschakeld, menselijke contacten bemoeilijkt en de muilkorf verplicht. Tot nu toe laat links zich behoorlijk intimideren. Hoe kun je de huidige regeringen die jarenlang de gezondheidszorg gesloopt hebben nog vertrouwen als het om je gezondheid gaat! En de crisis is nog maar net begonnen! 

Reactie van:

Frank Slegers

vr, 10/02/2020 - 11:45

Hoi Gerrit, fijn dat je reageert. Ik ga ook nog eens reageren, snel en dus wat kort door de bocht, maar misschien is er wel ergens een plek om wat dieper op een en ander in te gaan.
Ik ben het er mee eens dat er sowieso een crisis zat aan te komen. Soms denk ik wel eens dat het met crises is zoals met het weer in Nederland: als je maar lang genoeg volhoudt dat het gaat regenen krijg je vroeg of laat gelijk. Maar dat is misschien flauw.

Marx schreef dat crises in het kapitalisme mogelijk zijn en hun eigen karakter ontlenen aan de veralgemeende marktverhoudingen: het risico dat een verkoper geen koper vindt, of omgekeerd. Daarin verschilt een crisis in het kapitalisme van economische crises in andere samenlevingen, die bijvoorbeeld veroorzaakt werden door misoogsten, invallen van barbaren, en dergelijke meer. Maar met deze algemene stelling van Marx is een analyse van een concrete kapitalistische crisis nog niet gemaakt: waarom en hoe vond de verkoper geen koper, en op welke markt? Ging het om een marktrelatie tussen bedrijven en consumenten, of tussen bedrijven onderling, of om een ontwikkeling op de arbeidsmarkt, of om een of andere combinatie, enz. Een algemene formule ontslaat niet van een concrete analyse van de crisis die je analyseert.

Daarom vindt ik Michael Roberts soms zo vermoeiend. Ik lees zijn blog regelmatig, en steek er ook een en ander van op. Maar zijn punt om niet te zeggen zijn mantra is dat elke crisis te herleiden valt tot een daling van de winstvoet. Dat klopt op zich, maar de winstvoet is een resultante van een complex aan ontwikkelingen op de kapitalistische markt. De interessante, relevante en moeilijke vraag is dus om welke specifieke redenen in een gegeven crisis de winstvoet onder druk komt: welke rol spelen de kosten, opgedroogde markten, de relaties tussen verschillende sectoren, technologische ontwikkelingen, ontwikkelingen op de wereldmarkt, …?

Het opmerkelijke van de coronacrisis is dat het met het voorgaande niets te maken heeft. De coronacrisis doet eerder denken aan pre-kapitalistische economische crises.
Waarom zit KLM in de problemen? Niet omdat de kosten te hoog zijn, of omdat de concurrentie winstgevender is, of omdat de consumenten te weinig geld hebben om te vliegen, maar omdat de consumenten niet meer kunnen of mogen vliegen om gezondheidsredenen, een extra-economische factor. We zijn toeschouwers bij het unieke spektakel dat de kapitalistische staat om extra-economische redenen het initiatief neemt ganse economische sectoren stil te leggen, om het contact tussen verkoper en koper te doorbreken, om extra-economische redenen. In een kapitalistische markteconomie is dat vloeken in de kerk: het kapitalisme kan alleen gedijen door ononderbroken meerwaardeproductie, groei om de groei. Vandaar het weifelende, halfslachtige en soms onbegrijpelijk onbekwame van het overheidsbeleid tegenover de coronacrisis. Het is voor de overheid een onnatuurlijke beleving. Hun instinct is dat de economie liever vandaag dan gisteren terug “open” moet.

Dat maakt het antwoord op deze crisis ook zo bijzonder: om de economie weer aan te zwengelen is het geen kwestie van de kosten drukken, of de vraag stimuleren, het is niet Keynes tegen Friedman. Niet-levensnoodzakelijke productie moet stopgezet worden om extra-economische redenen. KLM moet stoppen met vliegen. Dat is gemakkelijk gezegd, maar de werknemers van KLM vragen zich natuurlijk af hoe het dan met hen zit. En, in een ander register: dat de horeca dicht gaat is allemaal goed en wel, maar de mens is een sociaal dier. En enkel online naar school gaan werkt niet.

Als je het specifieke karakter van deze crisis erkent moet linkse politiek dus nadenken, niet alleen over welke productie noodzakelijk is en welke niet, maar ook wat de maatschappelijke voorwaarden zijn om niet-noodzakelijke productie te stoppen, en hoe je dat doet. Anders wordt je de gevangene van het verhaal dat de economie “geopend” moet worden, en hoe de gezondheidsschade te “beperken”, en heb je niet echt een wervend verhaal op het moment dat de tweede golf er aan komt.

Het is niet alleen belangrijk omdat de coronacrisis nog wel een tijdje gaat duren en diepe maatschappelijke sporen gaat nalaten. Het is ook een voorbode van wat ons te wachten staat met de ecologische en klimaatcrisis, nog zo een extra-economische gebeurtenis die op ons af komt. Frans Timmermans denkt dat hij het ei van Columbus gevonden heeft, een nieuwe markt scheppen voor de groene transitie: massaal gebouwen isoleren, overal elektrische laadpunten, gasleidingen vullen met waterstof, daar waar geen oceaan in de weg ligt vliegtuigen vervangen door hogesnelheidstreinen, en klaar is kees. Als je denkt dat dit niet gaat lukken, moet je snel gaan werken aan een andere insteek, een samenleving met minder spullen en meer vrije tijd, bijvoorbeeld.

De coronacrisis kan helpen om ons bewust te maken van de uitdagingen waar we voor staan, en pistes aanrijken voor alternatieven. Maar dat gaat alleen lukken als we het specifieke karakter van deze crisis erkennen, en stoppen met een business as usual benadering.

Reactie van:

Gerrit Zeilemaker

za, 10/03/2020 - 16:19

Marx schreef niet dat crises in het kapitalisme 'mogelijk' zijn. Marx schreef dat crises onverbrekelijk bij het kapitalisme horen en voorvloeien uit de tegenstellingen van het systeem. Crises hebben niet zozeer met een tekort aan vraag te maken (Keynes), maar met een teveel aan aanbod. Het productieapparaat, de accumulatie, is uit zijn krachten gegroeid. De anarchie van het privébezit staat geen planning toe.  De dalende winstvoet is door Marx een tendens genoemd, omdat er zowel krachten zijn die de daling veroorzaken als tegenwerken. De winstvoet kan namelijk in winstcycli stijgen en dalen, maar daalt op langere termijn onherroepelijk. Marxisten als Roberts en anderen hebben geprobeerd de daling empirisch te bewijzen en zijn daar naar mijn mening in geslaagd: de wintvoet daalt inderdaad op lange termijn. Bij de huidige crisis komt corona als geroepen. Om een nieuwe winstcyclus op te starten moet het kapitalisme vele financiële bubbels leeg laten lopen (het fictieve kapitaal) , noodlijdende bedrijven om zeep helpen. De zogenaamde 'creatieve vernietiging van Schumpeter, waarvan ik overigens het creatieve nooit begrepen heb. Lockdowns zijn daar bijzonder handig voor. Vooral als ze de angst vergroten, demonstraties en andere protesten verhinderen, mensen tot vaccinatie verplichten en een mondkapje opdwingen. Bovendien kan je corona de schuld geven en blijft het kapitalisme buiten schot.
De grote overwinnaars zijn de farmaceutische industrie, de digitale Sillicon Valley miljardairs en natuurlijk de financiële reuzen als Blackrock, Vanguard, enz. Alle anderen zijn de verliezers. Als wij het toestaan. Ik zal hier de komende weken een aantal artikelen schrijven.
En oh ja, de KLM. De staatssteun is volgens FTM voornamelijk naar de oliehandelaren en de leasemaatschappijen in Ierland gegaan. https://www.ftm.nl/artikelen/staatssteun-klm-hedgefunds-belastingparadijs?share=yEbANjLB%2Fp44PtG5g7GqHSa8utrChqkenydCFuX094RLPWlcmNiUWrLb6a35 En Schiphol? Volgens een ander artikel in FTM verdienen ze vrijwel alleen aan de lang parkeerplaatsen. "De enige plekken waar in de luchtvaartindustrie nog geld verdiend wordt, zijn de parkeerplaatsen." Een constatering die ik nogal komisch vond, maar ik geef toe dat ik af en toe een apart gevoel voor humor heb. 
 

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop