Afgelopen vrijdag 12 november vergaderde in Utrecht de lokale SP. Het werd een gedenkwaardige bijeenkomst. Aan de vergadering werd de volgende keuze voorgelegd: ofwel werd het vertrouwen gegeven aan een commissie samengesteld door de landelijke SP, ofwel werd de afdeling ontbonden. Er was geen mogelijkheid andere oplossingen voor te stellen, of een andere samenstelling van de commissie.

De voorgeschiedenis van deze ALV is bekend. Een tijd geleden werden twee leden van de afdeling door landelijk uit de SP gezet wegens lidmaatschap van het Communistisch Platform. De afdeling legde zich hierbij neer, in die zin dat deze twee sindsdien geen stemrecht meer hebben. Maar zij bleven wel als gast uitgenodigd met spreekrecht, ook in het afdelingsbestuur waar zij lid van waren. Dat leek een tijdje een leefbaar compromis.

Onlangs echter besliste de Partijraad van de SP dat ook de afgestoten jongerenorganisatie Rood en het Marxistisch Forum, een discussieplatform in de schoot van de SP, politieke partijen zijn. Het gevolg was dat nog eens negen leden van de afdeling Utrecht uit de partij werden gezet, omdat zij weigerden afstand te nemen van Rood of het MF.

Hierop besloot een algemene ledenvergadering in Utrecht deze beslissing naast zich neer te leggen, en de uitgesloten leden te handhaven als leden, ook in hun functies (in het afdelingsbestuur of als lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart). Dit voorstel haalde een meerderheid (ook als je de stemmen van de uitgesloten leden niet zou meetellen).

Statuten

Na deze ledenvergadering besloot het afdelingsbestuur af te treden, omdat het enerzijds de beslissing van de algemene vergadering wilde respecteren, maar anderzijds wist dat deze opstelling tot het ontbinden van de afdeling zou leiden. Het demissionaire afdelingsbestuur nam wel haar verantwoordelijkheid voor de overgang, en riep een ledenvergadering bijeen om samen te praten over hoe verder.

Dit was buiten  landelijk gerekend, dat zelf een ledenvergadering organiseerde rond de boven vermelde keuze: het vertrouwen geven aan de door landelijk samengestelde commissie, of ontbonden worden. De commissie zou zich beperken tot lopende zaken, het voorbereiden van de verkiezing van een nieuw bestuur en van een besluit over al dan niet deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart.

In de ene richting speelde het argument dat de Partijraad nu eenmaal met een grote meerderheid beslist heeft dat ook Rood en het Marxistisch Forum politieke partijen zijn, en dat een afdeling zich niet aan die beslissing kan onttrekken. Daar tegenover kan je stellen dat de Partijraad zelf de statuten niet respecteert, want Rood en het Marxistisch Forum zijn duidelijk geen politieke partijen en zo open je de deur voor willekeur. Voor de actieve leden in Utrecht was het moeilijk te accepteren dat leden die zij niet kenden als zolderkamercommunisten maar als actieve en betrokken leden uit de partij worden gestoten.

Factierecht?

Nu is het een feit dat het Communistisch Platform opereerde in de schoot van de SP als een geheime factie, met een eigen programma en interne discipline. Dus toch wel als een soort van partij in de partij, ook al is het geen kiesvereniging. Het CP zegt dat het partijregime van de SP geen andere keuze laat. Maar tegelijk voert het CP nu strijd onder de vlag van ‘het recht op factievorming’

Permanente facties in een partij zijn echter verre van het summum van interne democratie. Een permanente factie rond een alternatief programma en met een interne discipline is iets anders dan leden die tijdens discussies in de partij een platform vormen om hun ideeën te verdedigen, of meer permanente stromingen zoals in Die Linke.

Moeten facties dan verboden worden? Welke prijs ben je bereid daarvoor te betalen? Je kan ook in discussie gaan. Waarom is de leiding van de SP niet met Rood in discussie gegaan, bijvoorbeeld over de vraag van regeringsdeelname? Weinig leden zullen zich principieel uitspreken tegen elke regeringsdeelname. De vraag is dus hoe en in welke voorwaarden, en wat de plaats is van regeringsdeelname in je strategie. Daar kan je een constructieve discussie over voeren.

Maar die discussie is de SP-leiding niet aangegaan, ook al was het een brandend actuele kwestie. De reden is eenvoudig: het is niet de bedoeling in de SP te discussiëren over de koers van de partij, wanneer dat verder gaat dan een mondelinge bijdrage in je eigen afdeling. De leiding van de SP is simpelweg niet in staat een normaal democratisch debat aan te gaan over de koers van de partij. Liever wordt met procedures gezwaaid, ook al kost je dat dan je jongerenorganisatie en enkele grote afdelingen. Het is te gek voor woorden.

Splitsing

Uiteindelijk kreeg de commissie het vertrouwen van de ledenvergadering met 32 stemmen voor en 19 tegen.

Ik heb nog nooit zoveel leden gezien op een algemene vergadering. Er is vast veel rondgebeld. Maar het voorspelt niet veel goeds voor de toekomst, want hoe sterk is deze basis? De uitslag toont daarnaast dat ook veel leden die niet zijn uitgesloten het niet meer zien zitten, niet alleen door de manier waarop de afdeling nu behandeld is, maar ook door het gebrek aan democratische ruimte in de partij. Daarbij spreek ik vast niet alleen voor mezelf.

De situatie komt neer op een feitelijke splitsing van de afdeling, waarbij de vraag naar de levensvatbaarheid van elk van beide delen nu open ligt, en ook de vraag hoe zij in de toekomst met elkaar gaan omgaan. Dat hangt er ook van af hoe de crisis in de rest van de SP zich verder ontwikkelt.