Op 1 januari 2014 opende het NOS-Journaal van 17 uur met verontrustende beelden. Schimmige opnames van een donkere natte straat. Een linie van gehelmde mannen in uniform schuifelt onzeker door regen en duisternis voorwaarts. In de richting van een hoog oplaaiende brand waar vreemde figuren omheen lijken te dansen. Tussen de voeten van de ordetroepen spat af en toe een geworpen fles uiteen. Daverende explosies verscheuren de stilte van de nacht. Burgeroorlog in Nederland? Het commentaar van de nieuwslezer lijkt dit idee te bevestigen. Overal in het land oproer en ongeregeldheden. Auto's in de fik. Geweld tegen hulpverleners! Slachtoffers. Burgeroorlog dus? Nee hoor. Gewoon een ouwejaarsavondviering in Schiedam!

Geweld? Ook de dagen erna kwamen radio, tv en kranten met schrikbarende informatie over wat er die nacht tussen 2013 en 2014 was gebeurd. Duizenden incidenten en tomeloos geweld. Minister van Justitie Ivo Opstelten (VVD) veroordeelde dit alles met kracht en bassende stem: “Walgelijk!”. In voor zijn doen 'volkse taal' stelde hij: “Je blijft met je poten van onze agenten en hulpverleners af.” Hij schaarde zich vierkant achter de oproep van de nationale korpschef van politie Gerard Bouman, die al dagenlang riep dat rechters geweld tegen hulpverleners, waaronder agenten, strenger moeten bestraffen.

Toen in het Radio Journaal werd gemeld dat de meeste korpsbeheerders van politie de oudejaarsnacht redelijk rustig hadden zien verlopen, gemoedelijk zelfs, kwam onmiddellijk een andere woordvoerder van de politie verklaren dat met een dergelijk bericht “een verkeerd signaal werd afgegeven”. Immers, “elk incident was er één te veel!”. Kennelijk mocht er niet te veel gerelativeerd worden. Harder optreden, strenger straffen, dóórpakken, dat diende het devies te zijn. Echter, nadere beschouwing leert dat enige relativering wel op zijn plaats is.

• De 8400 gemelde incidenten hadden betrekking op van alles en nog wat. Van brandende afvalbakken tot en met vuurwerkbommen.
• De 800 aanhoudingen hadden eveneens betrekking op een grote variatie aan redenen, van vandalisme tot en met rijden onder invloed. Op een totaal van 16.800.000 Nederlanders niet echt een indrukwekkend aantal.
• Bij de 108 geweldsincidenten gaat het soms om fysiek, maar ook om verbaal geweld. Belediging van een ambtenaar in functie wordt geteld als geweld. Dat het waarschijnlijk in meerderheid om schelden gaat, moge blijken uit het aantal gemelde verwondingen.
• In totaal zijn bij Oud en Nieuw 2013-2014 zeven (7) agenten (licht)gewond geraakt. Onder ambulancepersoneel en brandweerlieden vielen géén gewonden. Nul (0). In het verkeer vallen in Nederland dagelijks, elke dag weer, ruim 50 ernstig (!) gewonden.

Je kunt natuurlijk blijven volhouden dat elk incident er één te veel is, maar dan ben je niet van deze wereld of van de VVD. Bovendien zijn er wellicht andere manieren dan strenger straffen, e.d. om vernieling van mens en have aan te pakken.

Veen Van de 800 aanhoudingen vonden er 101 plaats in Veen. Al in de nacht voor Oudejaarsdag. Een groepje jongeren stak toen in dat dorp sloopauto's in brand, bekogelde de opgetrommelde agenten, werd een café ingedreven en samen met de daar aanwezige jeugd gearresteerd en twee dagen en nachten opgesloten.

In het radioprogramma Standpunt.NL konden mensen aangeven wat ze daarvan vonden. Ruim 80% vond het prima. Daarbij werden weer heel wat frustraties uitgeschreeuwd. 'Tuig was het daar in Veen. Dat kon niet hard genoeg worden gepakt. Collectief straffen? Doen! Onschuldigen in de cel? Pech gehad. De goeden moeten maar onder de kwaden lijden.' De meeste bellers maakten een nogal overspannen indruk. Als henzelf of hun kinderen iets dergelijks zou overkomen, zou de wereld waarschijnlijk te klein zijn.

En van veel feitenkennis konden ze nou ook niet direct worden verdacht. Daar droeg de burgemeester van Veen, ene Fons Naterop (CDA), danig aan bij. Hij loog gewoonweg voor Radio 1 door te suggereren dat alle opgepakte jongeren tenminste hadden geweigerd te voldoen aan een bevel om zich te verwijderen. Inmiddels staat vast dat minimaal 30 jongeren in dat café van toeten noch blazen wisten en volkomen ten onrechte twee dagen van hun vrijheid zijn beroofd. Als dat elders gebeurt, dan spreekt men van een ernstige ondermijning van de rechtstaat. Hier wordt het vooralsnog goedgepraat.

Raar In de campagne voor strenger straffen en meer repressie zijn trouwens al flinke stappen gezet. Zo wordt bij geweld tegen agenten altijd al een strengere straf geëist dan bij geweld tegen een gewone burger. Daar gaat standaard 200% aan straf/eis bovenop. Merkwaardig omdat de aard van het werk van de politie, de sterke arm, nu eenmaal vaak optreden vergt in riskante situaties. De confrontatie met geweld hoort bij dat werk.

De verdediging van de rechterlijke macht tegen de druk om strenger te straffen, is daarbij niet helemaal overtuigend. De rechter Elianne van Rens zegt weliswaar dat er in Nederland al flink gestraft wordt, strenger dan in de rest van Europa, maar ze zegt ook: “Wij vinden zwaarder straffen tijdens oud en nieuw terecht en daar houden we ook rekening mee. Het is een feest en het moet een feest blijven.” Dus strenger straffen, plus 75%,  voor een incident omdat het plaatsvindt tussen 00.00 uur van 31 december en 08.00 uur van 1 januari is al een normale zaak. Omdat de klok het zegt. Raar.

En zijn er dan geen alternatieven voor verharding van vervolging? In de negentiger jaren is in Den Haag jarenlang een project uitgevoerd met Haagse Harry in de hoofdrol. In de aanloop naar Oudjaar kwam een voorlichtingsproject op gang richting de scholen voor voortgezet onderwijs. Met posters en optredens van Haagse Harry werd jongeren duidelijk gemaakt dat 'alleen een rund met vuurwerk stunt' en dat het cool was om het gezellig te houden.

Tegelijk zorgden wijkagenten voor een intensieve begeleiding van de tijdelijke jeugdbendes die aan het einde van het jaar nou eenmaal gevormd worden. Om duidelijk te maken wat wel en niet en waar zou worden toegestaan. En er werden vanuit het welzijnswerk behoorlijk grote buurtfeesten georganiseerd. Het hielp. De schade nam met miljoenen af. Het werd gezelliger. Het kán dus wel degelijk anders.

roblubbersen[at]grenzeloos.org